Led-lampen een goed alternatief?

De gloeilamp mag vanaf 2012 niet meer binnen de Europese Unie worden geproduceerd en verkocht. Lampenfabrikanten zijn daarom volop bezig met het ontwikkelen van nieuwe, energiezuinige lampen zoals de led-lamp. Zijn led-lampen een goed alternatief voor de gloeilamp en spaarlamp?

Led is de afkorting van Light Emitting Diode (lichtgevende diode). Led wordt de verlichting van de toekomst genoemd, omdat de lampen energiezuinig zijn en lang meegaan. De aanschafprijs is pittig, maar de energierekening wordt stukken goedkoper. Met 200 Watt kun je al snel een heel huis verlichten. Dat scheelt een gemiddeld gezin zo een paar honderd euro per jaar. 

Ties Koning is senior engineer bij TÜV Rheinland EPS b.v. en hij heeft speciaal voor Kassa led-lampen getest . Hij komt tot de volgende conclusie. “Geen enkele led-lamp geeft net zoveel licht als een ouderwetse gloeilamp. Voor het oog geeft een led-lampen dus een stuk minder licht dan een gloeilamp. Een gemiddelde gloeilamp van 40 Watt heeft 345 lumen aan licht, terwijl de best presterende led-lamp in deze test niet boven 249 lumen uitkomt.”
 

In het TÜV-testlab in Keulen zijn de verschillen duidelijk te zien als je een gloeilamp, spaarlamp en ledlamp naast elkaar laat branden. De ledlamp geeft beduidend minder licht. Volgens Ties Koning heeft dat te maken met het spectrum: hoe het licht straalt. “Een gloeilamp straalt in een rond bolletje, een ledlamp in een kegelvorm en spaarlamp juist heel breed naar de voorkant. Ook geeft dezelfde ledlamp hangend meer licht, dan dat die gebruikt wordt in een staande schemerlamp. Consumenten moeten dus nog erg wennen aan deze manier van lichtverstrooiing.”

Voor de kleurtemperatuur worden er maar kleine afwijkingen geconstateerd met de informatie op de websites van de fabrikanten. De geconstateerde afwijkingen zijn minder dan tien procent. Het probleem voor de consument is dat maar weinig verpakkingen de lichtopbrengst (lumen) en de kleurtemperatuur (Kelvin) vermelden. De kleurtemperatuur van de geteste lampen verschilt onderling enorm (van 6091 tot 2640 Kelvin). De ene lamp gaf koud, blauw licht, de andere was een beetje groenig en er waren ook lampen bij die een beetje gelig licht geven. Ties Koning legt de verschillen uit. “De kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in Kelvin. Hoe hoger het aantal Kelvin des te kouder (blauwer) het licht en hoe minder Kelvin des te gelig/roder het licht. Hoe mensen het licht beleven is een kwestie van smaak. De ene persoon houdt van lekker fel TL-licht, terwijl de ander de voorkeur geeft aan gedimd warm licht. Daarnaast geeft een cool witte lamp ook meer licht dan een warm witte lamp. Dat zijn allemaal zaken waar de consument rekening mee moet houden.”

Het grote voordeel van led-lampen is dat ze 85 procent zuiniger zijn dan een gloeilamp en 25 procent minder energie gebruiken dan een spaarlamp. En een spaarlamp heeft nog één groot nadeel: er zit kwik in. Een spaarlamp is eigenlijk chemisch afval. Bovendien gaan ledlampen ook nog eens veel langer mee. Vijf keer langer dan een spaarlamp en twintig keer zo lang als een gloeilamp.

Alle led-lampen hebben last van blindstroom. Een gloeilamp heeft dat niet, die gebruikt alle energie. Blindstroom betekent dat er meer stroom door de lamp loopt dan dat er nuttig wordt gebruikt. De energiemaatschappij moet deze energie opwekken en leveren, maar de energie wordt vervolgens niet gebruikt. Blindstroom blijft voor de gebruiker onopgemerkt, omdat consumenten er niet voor hoeven te betalen. Onderzoeker Ties Koning van TÜV Rheinland EPS zegt hierover: “In bijna alle gevallen vroegen de geteste led-lampen twee keer zoveel stroom dan dat ze opnemen. Bij de lamp van Calex is dit echter bijna vijf keer zo hoog. In de media duiken nu allerlei verhalen op over storingen op het energienet door blindstroom. Eén led-lamp zal geen verstoring opleveren. Maar er zal meer onderzoek moeten komen wat er gebeurt als hele steden vol hangen met led-verlichting en als ‘s avonds iedereen tegelijkertijd het licht aandoet.”

Veel consumenten denken dat led-lampen niet warm worden. Uit een kleine test met een warmtemeter blijkt dat de behuizing van de led-lamp kan oplopen tot 66 graden Celsius. Kleine kinderen lopen de kans hun vingers te verbranden. Daarnaast is bekend hoe warmer een led-lamp wordt, des te korter de levensduur van de lamp. De levensduur van een led-lamp is sowieso een verhaal apart. De levensduur wordt door fabrikanten en leveranciers geschat op gemiddeld 50.000 branduren. Alleen heeft niemand een echte duurtest gedaan en de lamp jarenlang laten branden. Henk-Jan Pieters, directeur van TÜV Rheinland EPS bv zegt: “Het zijn allemaal aannames en schattingen. Daarnaast zijn er geen specifieke Europese meetvoorschriften hoe je exact de levensduur moet vaststellen. Het kan dus per fabrikant verschillen.” 

Ruud Koornstra die met Lemnis Lighting de Pharox LED Eco op de markt brengt, is blij met de eerste plaats in de Kassa led-lampentest. “We zijn 2,5 jaar geleden begonnen met het ontwikkelen van led-lampen voor thuisgebruik. 19% van het totale energiegebruik ter wereld gaat op aan verlichting. Van al deze energie wordt maar twee procent gebruikt voor licht; de overige 98 procent van de energie wordt omgezet in nutteloze  warmte. Daarom is led-verlichting ook het product van de toekomst. Een led-lamp gebruikt 80 procent minder stroom dan een gloeilamp en 50% minder dan een spaarlamp. En een led-lamp gaat vijf keer zo lang mee als een spaarlamp. Hij is dus milieuvriendelijk, zeer energiezuinig en gaat jaren mee.” 

Een klein rekenvoorbeeldje: Eén ledlamp vergeleken met een 40 W gloeilamp. De dimbare lamp van Philips kost 39,95. De lamp verbruikt 7 Watt aan stroom en je betaalt 20 eurocent per KWh. Als u deze lamp iedere dag vier uur laat branden (1460 uur per jaar) dan levert dat jaarlijks een besparing op van 9,50 euro aan elektriciteit. U verdient de Philips led lamp in ruim vier jaar terug. En als u de lamp acht uur per dag laat branden, is de aanschafprijs binnen twee jaar terug verdiend. De Pharox LED Eco van Lemnis Lighting kost 9,99 euro. Deze lamp verbruikt 5 Watt stroom à 20 eurocent per KWh. Dus als u deze lamp iedere dag vier uur laat branden (1460 uur per jaar) dan levert dat per jaar een besparing op van 10 euro aan stroom. U verdient de Pharox LED Eco binnen één jaar terug. En als u tien van dit soort led-lampen aanschaft, scheelt dat per jaar 100 euro op uw energierekening.  

Toch heeft Koornstra ook zijn reserves. “Voor de consument is moeilijk vast te stellen welke led-lamp je moet kopen. De verpakkingen zijn niet eenduidig. Vaak staat het aantal lumen en de kleurtemperatuur (Kelvin) niet op het doosje. Het zou jammer zijn als consumenten hun vertrouwen in led-verlichting verliezen, omdat ze een lamp hebben gekocht die niet voldoende licht geeft. De ontwikkelingen gaan nu zo snel. Ons bedrijf komt in september met een dimbare led-lamp met 350 lumen. Dat is net zoveel als een gewone gloeilamp. Dus ik zou mensen aanraden om nog even te wachten met het kopen van een led-lamp. De lampen worden alleen maar beter. De lichtopbrengst en de kleur gaan steeds meer lijken op een gewone gloeilamp. En als er meer vraag is, wordt de prijs ook lager. En consumenten moeten toch op zoek naar een alternatief, want in 2012 mogen er geen gloeilampen meer verkocht worden.”

Het grote probleem met de huidige ledlampen is dat er nog geen eenduidige regelgeving is waar een lamp aan moet voldoen. Pas vanaf 1 september 2010 moeten alle led-lampen voldoen aan een EU-richtlijn. Fabrikanten zijn dan verplicht om op de verpakking te vermelden: het energieverbruik, de levensduur, de kleurtemperatuur (Kelvin), de opstarttijd en of de lamp gedimd kan worden. Tot die datum is het voor de consument lastig om een goede productvergelijking te maken. Ook zijn led-lampen nog niet algemeen verkrijgbaar. Je moet er naar zoeken en veel winkels hebben ook niet zo’n uitgebreid assortiment dat je de lampen naast elkaar kunt vergelijken. De meeste led-lampen zijn te koop via de website van de betreffende fabrikanten. In oktober komt er een nationale voorlichtingscampagne over energiezuinige verlichting met mogelijk ook interessante kortingen. Hierin werken het ministerie van VROM, de lampenfabrikanten en de detailhandel samen.