Greenwashing in de bouwmarkt

In bouwmarkten vindt u vele producten met groene stempels, eco in de naam of een andere duurzaamheidsclaim. Voor de consument is vaak niet duidelijk wat ze precies betekenen. Doen fabrikanten aan greenwashing door hun producten milieuvriendelijker te presenteren dan ze daadwerkelijk zijn? Of zijn alle deze producten daadwerkelijk milieuvriendelijk? Kassa onderzoekt of het om meer gaat dan een pakketje schroot met een dun laagje chroom.

Wat is 'greenwashing'?
Greenwashing is een samenvoeging van de Engelse termen “Green” en “Whitewashing”, waarin het eerste staat voor milieuvriendelijk en het tweede voor het verbergen van kwaad doen.

Greenwashing kom je tegen op tal van manieren volgens MVO Nederland, een organisatie die bedrijven helpt zoveel mogelijk maatschappelijk verantwoord te ondernemen maar wel stabiele bedrijfsresultaten te behalen. Op haar site noemt de organisatie de volgende soorten greenwashing: "Het product is schoon maar het productieproces niet, het product wordt als schoon gepresenteerd zonder bewijs, de duurzaamheidsclaim wordt opzettelijk vaag geformuleerd, het aangevoerde bewijsmateriaal is irrelevant, de beste van 2 ‘grijze’ opties wordt als groen aangemerkt, het is gewoon helemaal onzin, producten worden gelabeld met een verzonnen keurmerk of er wordt meer geclaimd dan een keurmerk waarmaakt."

Onderzoek
Kassa is zelf op onderzoek uitgegaan in 4 bouwmarkten; de Gamma, de Praxis, de Karwei en de Formido. Daar keken we naar producten met logo’s of teksten die door consumenten opgevat kunnen worden als een teken dat het product milieuvriendelijk is. We kwamen ruim 70 producten tegen waarop daar sprake van is, die hebben we verzameld in een lijst en voorgelegd twee deskundigen en Milieu Centraal. Milieu Centraal is een organisatie die het publiek voorlicht over het milieu. De twee deskundigen zijn emeritus-hoogleraar Jos Lichtenberg aan de TU Eindhoven, hij houdt zich bezig met duurzaamheid in de bouw, en Lucas Reinders emeritus-hoogleraar Milieukunde aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast zijn we op internet gaan kijken welke informatie we over de logo’s en milieuclaims konden vinden op de sites van fabrikanten en hebben we de klantenservice van enkele producenten en bouwmarkten gebeld. Als laatste zijn bedrijven zelf gevraagd naar de logo’s en ecoclaims. 

‘Biologisch’
Op de verpakkingen komen we vele groene blaadjes of andere figuurtjes tegen met daarin het woord Bio of Eco. We zien ook leuzen als biologisch, biologisch afbreekbaar, natuurlijk of plantaardig. En dat hoeft allemaal niet veel te betekenen volgens Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal. De term ‘Biologisch’ is in Europa beschermd als het gaat om landbouwproducten, ons voedsel dus. Maar voor de ‘non-food’ producten die we in bouwmarkten vinden is de term vrij te gebruiken en staat dus niet per definitie voor milieuvriendelijk. Op onder meer schoonmaakmiddelen van HG staat een logo met de tekst ‘Biodegradable’. Maar dat schoonmaakmiddelen biologisch afbreekbaar zijn, betekent volgens Dalm niet meer dan dat ze door waterzuiveringsinstallaties kunnen worden afgebroken. Producenten van die middelen zijn ook wettelijk verplicht daaraan te voldoen. Jos Lichtenberg vindt het maar gek dat bedrijven als verkoopargument gebruiken dat ze zich aan de wet houden. Ook termen als natuurlijk en plantaardig zijn inhoudsloos in relatie tot de milieuvriendelijkheid van een product. Gif kan best natuurlijk of plantaardig zijn, stelt Dalm, maar dat betekent uiteraard niet dat het niet schadelijk is. Als een natuurlijk of plantaardig gif in een bestrijdingsmiddel voor luizen zit, kunnen daar ook bijen, hommels vlinders en lieveheersbeestjes etc. aan doodgaan.

Eco-halogeen en Eco-terpentine
Opvallend waren producten als Eco-Halogeen en Eco-terpentine. In alle bouwmarkten worden Eco-halogeenlampen verkocht van het huismerk of van een andere producent. Gamma zet op de doos van Eco-halogeen dat er 30% energie mee wordt bespaard. Maar de lampen hebben energieklasse D. Inmiddels zijn er producten te koop met energieklasse A++. LED-verlichting is veel zuiniger dan halogeen. Een van de producenten geeft ook op haar site bij het Eco-halogeen aan dat LED wel tot 80% zuiniger kan zijn. Halogeenlampen ‘Eco’ noemen is volgens Milieu Centraal dan ook achterhaald.

Eco-terpentine wordt gemaakt door Pearlpaint. Bij de Praxis komen van die fabrikant het merk De Parel tegen. Gamma huismerk Eco-terpentine wordt ook door Pearlpaint gemaakt. Op de versie van De Parel komen we 2 groene blaadjes en de productnaam Eco-terpentine. In de brochure van het product dat we online vinden, staat dat het product vrij is van aromaten en daarom “veel minder milieubelastend dan traditionele equivalenten”. Zowel Lichtenberg als Reinders wijzen erop dat er nog steeds koolwaterstoffen in het product zitten, fossiele brandstoffen dus denken de twee. “Dat lijkt me op een schaal van duurzaamheid naar milieuvervuilend toch meer aan de milieuvervuilende kant te zitten dan aan de duurzame kant.” Milieu Centraal vindt de toevoeging ‘Eco’ aan terpentine verwarrend. Het product valt immers gewoon onder het klein chemisch afval.