Logo Kassa
Het consumentenplatform van BNNVARA.

Catfishing: wat is het en hoe voorkom je het?

08-05-2021
  •  
leestijd 7 minuten
  •  
20209 keer bekeken
  •  
Gezicht masker online identiteit
Internetcriminelen proberen nietsvermoedende consumenten op allerlei manieren te slim af te zijn. Zo doen ze dat bijvoorbeeld via phishingspoofing en ransomware. Een eeuwenoude truc van oplichters is ‘catfishing’: iemand die zich voordoet als een ander via een online nepprofiel. In dit artikel leggen we het fenomeen uit en lees je tips hoe je een zogeheten ‘catfish’ kunt herkennen.
Vroeger leerde je je partner kennen omdat jullie bij elkaar in de buurt woonden of omdat jullie elkaar telkens tegenkwamen in de buurtkroeg. Tegenwoordig is daten verplaatst naar het internet waar je met een klik op de knop in contact staat met honderden mensen. Datingapps als Tinder en Happn zijn immens populair en brengen mensen bij elkaar. Maar er ligt ook gevaar op de loer. Want hoe weet je zeker of diegene aan de andere kant wel echt die persoon is die hij/zij/hen beweert?

Wat is een catfish?

Een catfish maakt een nepprofiel aan om mensen te benaderen die online daten, vriendschappen of liefde zoeken. Vaak probeert een catfish jouw vertrouwen te winnen en je verliefd te laten worden. In sommige gevallen proberen ze je te overtuigen om geld over te maken. Als je dat eenmaal doet, zal de persoon waar je weken of zelfs maanden mee hebt gechat, met de noorderzon vertrokken zijn. Een catfish kan ook een nepidentiteit aannemen om wraak te nemen op bijvoorbeeld een ex-partner.
Er zijn ook mensen zonder kwade bedoelingen die een andere online identiteit aannemen. Zo kan het zijn dat iemand heel eenzaam of onzeker is. Hij/zij/hen mist in het echte leven bepaalde dingen, zoals romantiek, blijdschap of opwinding. Naar de buitenwereld toe zijn zij niet open over hoe ze zich voelen, waardoor ze zich verschuilen achter een nepidentiteit op internet. Daarnaast kan iemand een andere identiteit aannemen om anoniem(er) over het internet te struinen of om kritiek te uiten en andere mensen te pesten (ook wel bekend als ‘internettrollen’). Het kan uiteindelijk ook een verslaving worden.
Uit onderzoek van Phys onder catfishers blijkt dat 41 procent van de respondenten eenzaamheid aangeeft als reden om te catfishen. Anderen gaven ‘eenzame jeugd’ en ‘sociale problemen’ als redenen. Eén op drie geeft aan niet tevreden te zijn met het uiterlijk en problemen te hebben met het zelfvertrouwen. Twee op drie zegt te willen ‘ontsnappen’ aan het dagelijks leven.
Slachtoffers van catfishing voelen zich vaak verraden en schamen zich. Ze hebben namelijk uren geïnvesteerd in een neprelatie en hun vertrouwen is vervolgens erg geschaad. Uit hetzelfde onderzoek van Phys komt wel naar voren dat een op drie zichzelf bekend wil maken tegenover het slachtoffer. Ze geven aan zich erg schuldig te voelen. “Het is moeilijk om de verslaving te stoppen. De realiteit komt binnen en ik voel me een rotpersoon”, geeft een van de respondenten aan.
“Uiteindelijk blijkt het om geld of seksfilmpjes te gaan."
- Sanne

Waar zijn catfishers actief?

Catfishers vind je tegenwoordig overal: op datingsites, fora en sociale media. Ook zakennetwerk LinkedIn ontkomt niet aan de valse identiteiten. Daar kwam ook Sanne* achter. Zij krijgt regelmatig connectieverzoeken van vreemden op het platform, zo ook van iemand genaamd Charlie Smith. “Meestal zijn het mannen van middelbare leeftijd, werkend in de gas- of olie-industrie. Ik heb een keer meegespeeld om erachter te komen wat hij nou wilde, want ik vertrouwde het niet. Uiteindelijk blijkt het dus om geld of seksfilmpjes te gaan”, vertelt Sanne. Ook bij Charlie speelt Sanne het spelletje mee, terwijl ze contact heeft met een redacteur van Kassa.
Charlieee

Een deel van de gesprekken met 'Charlie Smith'

© Kassa

De werkwijze van een catfish

Zoals je inmiddels weet maakt een catfish een nepprofiel aan. Daarbij gebruikt hij of zij foto’s van iemand anders, zónder toestemming van de persoon op de foto. Volgens jurist Angelique de Koning mag dit niet. “Iemand zijn persoonsgegevens, dus bijvoorbeeld een pasfoto, wordt gebruikt. Diegene moet daarvoor toestemming geven en je zit dan ook nog met auteursrecht en portretrecht.” Kassa liet in 2019 ook zien dat het gebruiken van andermans foto’s niet zomaar mag.
Catfishers kunnen niet oneindig foto’s van één persoon gebruiken. Als ze echt strikt alleen via tekst of per telefoon willen communiceren, dan moet er een belletje gaan rinkelen. Dit geldt ook als je diegene in het echt wilt ontmoeten en je telkens een excuus krijgt dat het niet mogelijk is. Onderaan dit artikel hebben we enkele tips op een rijtje gezet hoe je hier het beste mee kunt omgaan.

Braziliaanse presentator Dony de Nuccio

Het blijkt dat de foto’s van ‘Charlie Smith’ ook ergens online vandaan zijn gehaald. We zochten naar de oorsprong van de foto’s en komen al snel terecht op de Braziliaanse presentator Dony de Nuccio. We legden contact met Dony en hij bevestigt: hij is niet diegene die met Sanne aan het chatten is.
"Not me at all. Unfortunately every single day there is a new scammer using public photos stolen from social media and pretend to be somebody else. I reported dozens of them, but it never ends, and sadly there is not much I can do."
- Dony de Nuccio, Braziliaanse presentator
Na een aantal pogingen heeft Sanne een videogesprek met Charlie. Het gezicht van de man is niet te zien. Ook Sanne laat haar gezicht niet zien, waardoor Charlie boos wordt, Sanne uitscheldt en ophangt. Uiteindelijk laat Sanne weten dat Charlie niet diegene is die hij beweert te zijn. Na nog een aantal berichten stuurt Charlie een foto van een andere man, maar verwijdert vervolgens de foto snel weer. Hij zegt uit Afrika te komen en op dat moment wordt Sanne geblokkeerd. Sindsdien hoort Sanne niets meer van 'Charlie Smith', waarvan de ware identiteit een raadsel blijft. “Deze man speelt met gevoelens en ondanks dat ik meespeel, bewust dingen zeg of juist niet, voel ik de dingen wel. Ik kan me echt voorstellen dat mensen verliefd raken hierdoor", zegt Sanne.
Charlie00

'Charlie Smith' gebruikt foto's van Dony de Nuccio

© Kassa

Relatie

In gesprekken met een potentieel slachtoffer wordt er al snel naar een relatie toegepraat, waarbij teksten worden gebruikt als “mijn band met jou voelt zo goed” en “ik verlang ernaar om voor iemand te zorgen en waarmee ik mijn dromen kan waarmaken”. En dat terwijl jullie nog maar een paar weken aan het chatten zijn en elkaar nog nooit in het echt hebben gezien. “Ze zijn heel complimenteus”, heeft Sanne gemerkt. “Na een tijdje praten, willen ze over naar een andere chatapp, zoals WhatsApp, Viber of Hangout.” Een catfish vraagt al snel om je telefoonnummer om zo nog meer je vertrouwen te winnen.
"Het verhaal is vaak zo verwarrend, dat het niet te volgen is."
- Sanne
Helaas zijn er nog veel meer veelvoorkomende catfish-trucjes. In veel nepverhalen heeft de catfish een baan die hem of haar over de hele wereld brengt. Dit kan een smoes zijn om zo niet te hoeven communiceren via bijvoorbeeld Skype. Op die manier kun je de ware identiteit van de catfish niet achterhalen. Verder hebben catfishers vaak bijzondere en zielige verhalen om zo een emotionele band met je te krijgen. “Het zijn echte wereldreizigers”, vertelt Sanne. “Zo zou ‘Charlie’ uit Zweden komen, zijn zoon in Londen wonen en ‘Charlie’ uiteindelijk verhuisd zijn naar Malta. Maar vervolgens werkt hij in Qatar en is zijn telefoonnummer weer een Amerikaans nummer. Hij zegt nu dat hij in Amerika is geboren en verhuisd is toen zijn vader overleed. Het is zo verwarrend dat het bijna niet te volgen is.”
Maak nooit geld over naar iemand die je online hebt ontmoet en nog nooit in het echt hebt gezien. Ze gebruiken veelal een smoes dat ze vastzitten in het buitenland (omdat ze uiteraard een baan hebben die ze over de hele wereld brengt!) en geld nodig hebben voor bijvoorbeeld een vliegticket. Het is ook niet verstandig om je bankgegevens door te sturen.
Charlie2

Een deel van de gesprekken met 'Charlie Smith'

© Kassa

Zo herken jij een catfish

Als je dit artikel hebt gelezen, ben je al een stap dichterbij om een catfish te herkennen. We zetten nog wat meer tips op een rijtje, zodat jij jezelf goed kunt beschermen en een catfish kan ‘vangen’.
  • Lijkt de persoon niet te bestaan of komen de foto’s niet overeen met het profiel? Zoek dan de foto’s op via een foto-zoekmachine, zoals Google Images of TinEye Reverse Image Search.
  • Lijkt het te mooi om waar te zijn? Heeft de persoon bijvoorbeeld alleen maar perfecte modellenfoto’s? Dan mag er een alarmbel gaan rinkelen. Ook dan kun je het beste een foto-zoekmachine gebruiken.
  • Het hebben van een online profiel wil nog niet zeggen dat het goed zit. Kijk naar de hoeveelheid vrienden – en wat voor soort vrienden dat zijn – en naar de geplaatste berichten. Zijn het weinig vrienden en weinig berichten? Dan moet je jezelf afvragen of het wel om een echt profiel gaat. Een extra tip: kijk naar foto’s waarin iemand getagged is.
  • Ze zeggen binnen enkele dagen of weken al dat ze van je houden of geven overdreven complimentjes. Hoewel dat heel lief is, moet je nu zeker op je hoede wezen.
  • Ze hebben een baan waardoor ze over de hele wereld rondreizen. Er zijn heel wat reislustige mensen, maar als het verhaal onduidelijk begint te worden omdat hij of zij veel landen opnoemt, dan moet je waakzaam zijn.
  • Ze vragen om geld omdat ze bijvoorbeeld vastzitten in het buitenland of ze zeggen dat ze het nodig hebben om naar jou toe te komen. Trap hier niet in. Geef een wildvreemde die je nog nooit in het echt hebt ontmoet geld. Ook geen kleine bedragen. En geef ze al helemaal geen bankgegevens.
  • De persoon wil alleen maar via chat communiceren en ontwijkt face-to-face contact, zowel in het echt als in videogesprekken. Als je denkt dat iemand zich voordoet als een ander, vraag dan altijd om te videobellen via Skype of Facetime. De catfish zal allerlei smoesjes hebben om dit niet te willen. Dan weet jij al genoeg.
  • De persoon heeft allemaal emotionele verhalen en/of de verhalen komen niet met elkaar overeen.
  • En als laatste: de spelling is erg slecht. Is dat het geval? Vraag daar dan over door. Als de catfish in de gaten heeft dat je hem of haar doorhebt, zal het gesprek snel eindigen.
Als je bent gecatfisht en je hebt geld overgemaakt, dan kun je het beste hier aangifte doen bij de politie. Neem ook gelijk contact op met de bank. Vaak ben je helaas je geld kwijt, omdat je het geld zelf hebt overgemaakt naar een andere rekening. Banken hebben hiervoor een eigen beleid.
Heb jij een vraag over dit onderwerp? Stel je vraag dan op Kassa's forum Vraag & Beantwoord! Ga hier naar de categorie ‘Computers & Telefonie’. Heb je zelf kennis van deze categorie? Dan kun je uiteraard anderen helpen met een consumentenkwestie!
* Vanwege de privacy is Sanne een gefingeerde naam.
Bron: Kassa, WhatIsMyIPAddress, AgeUK
Delen:

Praat mee

Onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je snel en gratis aan voor de Kassa nieuwsbrief!