Bezuinigingsoptie: bijstand 10 procent omlaag

Verlaag het minimumloon met 10 procent om werk meer betaalbaar te maken. Verlaag ook het bijstandsniveau met 10 procent zodat mensen meer geprikkeld worden om te gaan werken.

Dat zijn twee van de harde opties voor miljardenbezuinigingen die ambtelijke werkgroepen de afgelopen tijd hebben uitgedacht. Dat meldden woensdag bronnen in Den Haag. De presentatie van de bezuinigingsopties is donderdag. Een andere bezuinigingsmogelijkheid is het bekorten van de werkloosheidsuitkering WW naar maximaal een jaar. Ook zou er voor elk huisartsbezoek een eigen bijdrage gevraagd kunnen worden en kunnen de huren in populaire regio's omhoog. De hypotheekrenteaftrek beperken is ook een optie, aldus de werkgroepen.

De optie om het minimumloon met 10 procent te verlagen, werkt flink door op de arbeidsmarkt en op andere uitkeringen. In totaal kan de maatregel ruim 1,3 miljard euro opleveren. Dat blijkt donderdag uit het rapport 'Op afstand van de arbeidsmarkt' van een van de ambtelijke werkgroepen die de afgelopen tijd op zoek zijn gegaan naar bezuingingsmogelijkheden. Eerder deze week lekte het voorstel voor verlaging van het minimumloon al uit. De verwachting is dat daardoor meer banen binnen handbereik komen van mensen die nu niet aan de slag komen, omdat ze voor het huidige minimumloon nog te weinig productief en te duur worden gevonden door werkgevers. Het idee is ook dat werklozen sneller een baan zoeken en accepteren als hun uitkering wordt verlaagd. Naar schatting zou het aantal werklozen met tienduizend afnemen. Aan de hoogte van het minimumloon zijn de bijstand en de Wajong voor mensen die van jongs af aan een handicap hebben, gekoppeld. Deze uitkeringen dalen automatisch mee met de korting op het minimumloon. Om meer werklozen aan het werk te helpen, stelt de werkgroep eveneens voor het bijstandsniveau voor alleenstaande ouders te verlagen van 70 naar 60 procent van het minimumloon. Inclusief de toeslag voor het alleen wonen daalt de uitkering dan van 90 naar 80 procent van het minimumloon. Dit bespaart 175 miljoen euro. Ook wordt voorgesteld de bijstand voor paren zonder kinderen te verlagen van 100 naar 90 procent van het minimumloon. Hierdoor zou het aantal stellen zonder kinderen in de bijstand afnemen met achthonderd en dat levert 75 miljoen euro op. Samenwonenden met kinderen houden 100 procent van het minimumloon. Een andere optie die de werkgroep voorstelt, is ontkoppeling van de uitkeringen aan de ontwikkeling van de lonen. Als het komende kabinet de uitkeringen vier jaar lang niet laat meestijgen, betekent dat een structurele verlaging van 11 procent van het sociaal minimum (bijstandsniveau). Dit zou elfduizend minder werklozen en bijna 2 miljard euro in 2015 opleveren.

Ambtenaren hebben een bezuinigingsvariant bedacht waarin de overheid in 2015 2,2 miljard euro kan besparen op de werkloosheidsuitkering (WW). In deze meest vergaande variant is sprake van een fundamentele herziening van het huidige ontslagstelsel. Werkgevers worden financieel verantwoordelijk voor de eerste periode van de WW. Die is afhankelijk van het aantal dienstjaren en het arbeidscontract maximaal zes maanden. Daarna volgt een spaar-WW van maximaal een half jaar, waarvoor werknemers verplicht moeten sparen. De opzegtermijn gaat standaard naar twee maanden. Daarnaast wordt in deze meest ingrijpende optie de IOAW (aanvullende regeling voor oudere werklozen) afgeschaft. Ook wordt een korting op het re-integratiebudget van gemeenten en uitkeringsinstituut UWV voorgesteld. Een andere ambtelijke werkgroep heeft berekend dat bij selectiever inzetten een korting van 500 miljoen euro op het budget, uiteindelijk 250 miljoen euro oplevert. Door de mindere hulp aan werklozen blijven namelijk wel meer mensen (langer) afhankelijk van een uitkering. Met de aanpassing van de WW zou er ook een wettelijke regeling voor ontslag moeten komen. Dat moet een einde maken aan de huidige praktijk, waarbij arbeidscontracten ontbonden worden door of de kantonrechter of het UWV. Dit systeem met verschillende routes zou veel onzekerheid en hoge ontslagkosten voor werkgevers met zich meebrengen. Het idee is dat ontslagvergoedingen, maximaal zes maandlonen, gebruikt worden om ander werk te vinden. Hierdoor krijgen werkgevers er belang bij hun overtollig personeel zo snel mogelijk aan ander werk te helpen. De ontslagkosten voor werkgevers kunnen zo dalen van 3,4 miljard naar 1,4 miljard euro per jaar. Verder is de verwachting dat werklozen sneller een baan zullen accepteren bij het uitzicht op minder WW. De werkloosheid daalt in deze variant met ruim 100.000. In 2015 wordt 2,2 miljard, ofwel 50 procent, bespaard en structureel 3,1 miljard (69 procent). Een deel kan terugvloeien naar de burger via lagere premies. In een ander, mildere voorstel wordt de WW bekort tot een jaar. De overheid kan zo in 2015 900 miljoen euro besparen op de werkloosheidsuitkering. De ontslagvergoedingen worden gemaximeerd op een jaarsalaris en 75.000 euro. De wetgeving zou per 2012 kunnen worden aangepast, zodat de effecten vanaf 1 januari 2015 gelden. Huidige werklozen worden ontzien. In nog een variant geldt een ontslagvergoeding in de vorm van een 'opzegtermijn' van maximaal negen maanden. Hierna is hoogstens 18 maanden recht op WW.

De voorstellen voor bezuinigingen van de ambtelijke werkgroepen leiden volgens vakcentrale FNV tot een grotere tweedeling in Nederland. Voorstellen om het minimumloon en de bijstand met 10 procent te verlagen, terwijl schoonmakers staken voor twee dubbeltjes erbij ,,doe je niet in een beschaafd land'', aldus de FNV. De voorstellen hebben een ,,hoog winkel van Sinkel-gehalte'', stelt de FNV. Iedereen kan er naar believen een bezuinigingspakket uit samenstellen. De vakcentrale wijst verslechteringen van de sociale zekerheid en de zorg af. CNV roept de politiek op ,,fatsoenlijk'' om te gaan met de meest kwetsbaren in de samenleving. ,,Zij mogen niet de dupe worden van bezuinigingen op sociale zekerheid en zorg''. De werkgeverskoepels VNO-NCW en MKB Nederland noemen de voorstellen ,,niet echt verrassend'' en de betekenis van de ,,technische excercities'' moet op dit moment niet overdreven worden. Wel waarschuwen zij voor verkeerde keuzes die de economie schaden.

Het doel van de 'brede heroverwegingen', waarvoor het kabinet vorig jaar met Prinsjesdag het startschot gaf, was om te zoeken naar een totaal van ongeveer 35 miljard euro aan bezuinigingen. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de ambtenaren in mei zouden rapporteren en Kamer en kabinet er dan in juni over zouden kunnen debatteren. Maar de val van het kabinet op 20 februari leidde tot een versnelling van het proces. De werkgroepen werd gevraagd voor 1 april hun stukken op te leveren en dat is gelukt. Voor een aantal partijen is het echter geen materiaal meer voor hun verkiezingsprogramma's want zij hebben die al gepresenteerd. Het kabinet maakte vorige week duidelijk dat het geen inhoudelijk oordeel zal geven over de bezuinigingsvoorstellen.  ANP