Alles wat je moet weten over CO2-compensatie van vluchten

Compensatie van uitstoot is heel vaak een schoolvoorbeeld van Greenwashing: iets groener of duurzamer doen lijken dan het is. Dit is zowel misleidend als slecht voor het klimaat, omdat het veel consumenten ervan weerhoudt de meest duurzame keuze te maken, omdat ze niet weten hoe vervuilend andere keuzes zijn. Wanneer het gaat om vliegen, kan dat voorlopig niet veel minder vervuilend dan het nu is. En dat is heel vervuilend. Toch is het enige wat luchtvaartmaatschappijen op korte termijn kunnen aanbieden, als je ondanks dat toch wil of moet vliegen, je uitstoot compenseren. Maar compensatie is niet zoals zo volledig, betrouwbaar en goedkoop als vliegmaatschappijen het doen lijken. Daarom hebben we de belangrijkste punten voor je verzameld, zodat je zelf een goed geïnformeerde keuze kan maken!

De harde waarheid is dat wanneer je overweegt te vliegen, de enige duurzame keuze is om het niet te doen en een alternatief vervoersmiddel te vinden, zoals de trein. Echter is de trein naar sommige bestemmingen veel lastiger te boeken, als het al een bestemming is die per trein bereikbaar is, en kost het vaak meer dan een vliegticket. Mocht je toch per se moeten of willen vliegen, dan is er tot dusver (en in de nabije toekomst) geen duurzame manier om dat te doen.

Het enige wat jij (of de luchtvaartindustrie) kán doen is uitstoot compenseren. Wat absoluut beter is dan niets. Maar, zodra ergens ‘compensatie’ staat, moet je nog wel op je hoede zijn. En bij woorden als ‘neutraal’, ‘zero’ of ‘100%’ nóg meer. Want compenseren betekent meestal: ‘Een kleine bijdrage aan een project dat potentieel co2 uit de lucht haalt maar lang geen volledige compensatie is en al helemaal geen compensatie van andere uitstoot van je vlucht.’

Maar zo eerlijk brengen vliegmaatschappijen het natuurlijk niet. Dat het zo imperfect is heeft met meerdere factoren te maken van de marktwerking op CO2-emissierechten (kijk vooral hoe Ties Joosten dit uitlegt in de studio hierboven) tot zoiets simpels als dat een onvoorziene bosbrand de CO2 weer direct terug de lucht in blaast. Dat is geen simpel sommetje, dus we zetten voor je op een rij hoe je een zo duurzaam mogelijke tegenhanger vindt van je vlucht.

Ten eerste stoot een vliegtuig veel meer uit dan alleen CO2. Bij de meeste vliegmaatschappijen en projecten waar compensatie goedkoop is ten opzichte van de andere aanbieders, gaat het alleen om CO2, en dus niet om compensatie van andere vervuilende uitstoot.

Ten tweede wordt er niet altijd (lees: meestal niet) rekening gehouden met het gegeven dat uitstoot hoog in de lucht, meestal een groter opwarmend effect heeft, dan dezelfde uitstoot op de grond. De invloed van de plek van de uitstoot is afhankelijk van de weersomstandigheden en vlieghoogte, maar gemiddeld genomen is de uitstoot van de luchtvaart hierdoor grofweg twee tot drie keer zo groot als uitstoot op de grond. 

Een goede compensatie dienst neemt dus beide factoren mee in de berekening hoeveel uitstoot vermindering er nodig is om je uitstoot potentieel volledig te compenseren. Want, zoals eerder genoemd, is die garantie er nooit.

Tussen onderstaande opties staat geen compensatiedienst die dit allemaal meeneemt. Er is dus helaas geen simpel antwoord van "Regel het hier en dan zit je goed". Daarbij zijn de prijzen van de compensaties bij alle opties te laag, door de lage kosten van CO2 emissierechten (zie de uitleg hiervan in de uitzending). Je hebt dus twee opties. 

De makkelijkste manier: je kan je vlucht compenseren voor de prijs die jouw uitstoot nu kost op de emissierechtenmarkt. Dit is wat elk van onderstaande compensatie aanbieders aanbiedt. Dat zou dus in lijn moeten zijn met je uitstoot, maar door marktwerking is de prijs scheef geworden, waardoor je eigenlijk veel te weinig hoeft te betalen, simpelweg omdat nog te weinig bedrijven en mensen het doen.   

De betere manier: als je het zo goed mogelijk wil doen, kan je je vlucht compenseren voor de prijs die volgens de wetenschap grofweg wél gelijk is aan de maatschappelijke kosten van je uitstoot. Verschillende onderzoekers hebben geprobeerd een prijs te plakken op de negatieve gevolgen van één ton CO2-uitstoot. Een bijna onmogelijke opgave. Het Handbook on External Costs of Transport dat Ties Joosten aanhaalt in zijn boek De Blauwe Fabel is "een standaardwerk" waarin al die gevolgen bij elkaar worden opgeteld. In dat boek wordt dus van al die onderzoeken een gemiddelde genomen. Volgens hun berekening is het langetermijn-schadebedrag per ton CO2-uitstoot 269 euro. Het effect van andere broeikasgassen is hier ook in meegenomen, maar het effect van dat de uitstoot in de lucht plaatsvindt niet. Hoe bereken je die kosten dan?

• Stap 1: Ga naar een van onderstaande compensatie aanbieders en vul je vlucht in. De aanbieder laat zien hoeveel ton CO2 je uitstoot met je vlucht. Eén ton CO2 staat gelijk aan 1000 kg CO2. Dus 380kg CO2, is 0,38 ton CO2. 
• Stap 2: Neem de hoeveelheid CO2 uitstoot in tonnen, en vermenigvuldig die met 269 euro. In het geval van een retourtje Barcelona is de som dus als volgt: 0,38 ton x €269 =  €102,22.
• Stap 3: Gaat het om een vlucht: maak dan voor jezelf de inschatting of je het extra opwarmende effect van de uitstoot in de lucht ook wil meenemen. Nee? Dan blijft je bedrag van stap 2 staan. Ja? Vermenigvuldig het bedrag van stap 2 dan met twee. 102,22 x 2 = €204,44. Dit bedrag zou in de buurt moeten komen van de daadwerkelijke schade die je vlucht aanbrengt.
• Stap 4: compenseer je uitstoot bij één van onderstaande aanbieders, voor het bedrag dat je bij stap 3 hebt berekend, in plaats van de uitstoot die de aanbieder voor jou berekent.

• Bij steeds meer vliegmaatschappijen en reisorganisaties kun je bij het boeken meteen aangeven dat je CO2-uitstoot van je vliegreis wilt compenseren. Je betaalt dan een bedrag boven op de reissom. De vliegmaatschappij of reisorganisatie maakt dit over aan een bedrijf dat voor klimaatcompensatie zorgt. Maar let op: dit gaat dus vaak alléén om CO2-uitstoot, er wordt in de regel heel rooskleurig en suggestief over gecommuniceerd op de website, én het is vaak veel te goedkoop voor een potentiële volledige compensatie. Beter is het dus om je klimaatcompensatie zelf te regelen.
• Dat zelf regelen kan bij verschillende aanbieders via internet:
  • Atmosfair investeert in klimaatbeschermingsprojecten, schat het compensatiebedrag wat hoger (en dus realistischer) in dan de hieronder genoemde aanbieders, en geeft je de mogelijkheid om het vliegtuig in te voeren waar je mee vliegt voor een accuratere berekening van je vlieguitstoot.
  • Trees for All plant bomen
  • Greenseat investeert in duurzame energie in ontwikkelingslanden
  • Fair Climate Fund heeft verschillende projecten, waaronder het planten van bomen en een biogasproject.
• Belangrijk: kies bij deze aanbieders het meest uitgebreide compensatiepakket. Het compenseren van een korte vlucht kost vaak niet heel veel, maar hoe goedkoper de compensatie, hoe waarschijnlijker het is dat die compensatie weinig uithaalt.
• Mocht je het zelf uitzoeken en organiseren van die compensatie toch wat teveel gedoe of ingewikkeld vinden, dan kan je je vliegticket boeken via FlyGRN. Dat is een vergelijkingssite voor vliegtickets die de CO2-uitstoot van jouw vlucht gratis en automatisch compenseert (geheel of gedeeltelijk). Wanneer ze het niet volledig gratis compenseren, kan je bijbetalen voor een poging tot volledige compensatie. Als de trein een goed alternatief is, laten ze dat ook zien.
• Zorg dat het project dat wordt gefinancierd met je CO2 afkoop, op zijn minst voldoet aan de Gold Standard Carbon Credits. Maar dat is niet genoeg: helaas kunnen ook deze projecten veel te goedkoop of op andere manieren discutabel zijn. Het voorbeeld dat Amber in de uitzending aanhaalt waar KLM in investeert, is hier een voorbeeld van. Tegelijkertijd is de Gold Standard vooralsnog de strengste maatstaf voor klimaatcompensatieprojecten.
• Via Fair Climate Fund en Trees for All kan je trouwens meer dan alleen je vlucht compenseren. Je kan bijvoorbeeld ook kiezen om je gasverbruik (20 tot 45 euro per jaar), stroomverbruik (20 tot 25 euro per jaar) en/of vervoer te compenseren.

Ook Lufthansa heeft gereageerd. Zij zeggen dat ze hun klanten uitleggen dat bij compensatie, hun CO2 uitstoot wordt gecompenseerd over een langere periode, en dat die periode verkort kan worden door te kiezen om meer te investeren in duurzame brandstof. Lees de volledige reacties hieronder.