Statiegeld: in Denemarken kan het wél

De producenten van verpakkingen betalen voor het statiegeldsysteem. Wat hen betreft wordt het hele systeem afgeschaft. De verpakkers vinden dat plastic afval secuur moet worden ingezameld door consumenten en dat statiegeld dan niet nodig is. Maar milieuorganisaties denken daar heel anders over. Zij vinden dat statiegeld de meest efficiënte manier is om plastic verpakkingen in te zamelen. Statiegeld op meer flessen zou bovendien zwerfafval tegengaan, stellen zij.

De twee partijen staan al jaren tegenover elkaar. En daardoor wordt er wel vaak gesproken over dit dossier – maar gebeurt er weinig. In september publiceerde adviesbureau CE Delft onderzoek waaruit blijkt dat zwerfafval tot 90% kan afnemen door het invoeren van statiegeld op blikjes en kleine plastic flesjes. Invoering zou 10 tot 110 miljoen euro kosten – afhankelijk van hoeveel inzamelpunten je realiseert (want statiegeldmachines zijn duur) en hoeveel statiegeld je per verpakking heft. Maar, statiegeld bespaart ook geld: want gemeenten hebben minder schoonmaakwerk te doen. 

Kunstenaar en activist Merijn Tinga  verzamelde vóór de zomer al 60.000 handtekeningen voor een burgerinitiatief over statiegeld. “Jaarlijks komen 50 tot 100 miljoen plastic flesjes in ons milieu terecht. En zo’n 6 miljoen in zee.
Statiegeld is een heel goed middel om dat te voorkomen.”

In Denemarken is het al geregeld. Alle plastic flesjes en blikjes kunnen worden ingeleverd bij alle supermarkten. Je krijgt er zo’n 10 tot 40 cent voor terug. Bob van Leeuwen verhuisde voor de liefde naar Denemarken en woont in Kopenhagen. Hij legt Milouska uit hoe het systeem werkt.

De discussie in Nederland vindt hij onbegrijpelijk. “Het draait altijd om: wie moet het betalen en wat levert het op. Maar deze som is niet uit te rekenen tot achter de komma. Het moet ook niet gaan om geld, maar om het leven van de kinderen van onze kinderen. En daar mag best wat in geïnvesteerd worden.” Voor Van Leeuwen werkt het statiegeldsysteem goed, maar is het ook een symbool: “We vinden het belangrijk om allemaal samen wat bij te dragen aan een beter milieu. En daar doe je dan wat moeite voor. We hebben het samen in de hand.”

Naast het groene voordeel, heeft het statiegeldsysteem in Denemarken ook een sociale component. Als je geen tijd of zin hebt om je flesjes en blikjes in te leveren, kun je ze ook kwijt in een speciale houder bij de prullenbak. Dan kunnen mensen die extra geld nodig hebben, ze meenemen en inleveren. Zoals Eva Nordhald. Zij krijgt een klein pensioen en moet schulden afbetalen. Ze verzamelt lege blikjes en flesjes om voor zichzelf te kunnen zorgen. Ze is ook lid van een vereniging van inzamelaars, die ook bij mensen thuis statiegeldmateriaal ophalen (www.pantsamler.dk).

In Denemarken worden 9 van de 10 verkochte blikjes en flesjes weer ingeleverd. Voor de resterende 10% is wel betaald, maar dat geld wordt niet teruggevraagd. Deels is dat de  bekostiging van het systeem. Verder betalen de verpakkers, net als in Nederland, voor de kosten van het statiegeldsysteem.

Alle flesjes en blikjes gaan naar een inzamelpunt van Dansk Retur System. Directeur Lars Krejberg Petersen leidt Milouska rond op zo’n plek. De ingezamelde flesjes worden daarna gewassen en vermalen. Dan kan er nieuw plastic van worden gemaakt. “Wanneer je plastic hergebruikt, kost dat minder energie dan wanneer je nieuw plastic maakt.” Bierflesjes gaan terug naar de brouwer en worden opnieuw gevuld.

Afgelopen week meldde het Centraal Planbureau dat ons systeem van plastic gescheiden inzamelen niet genoeg milieuwinst oplevert en dat we veel beter ons statiegeldsysteem zouden kunnen uitbreiden. Plastic Soup Surfer Merijn Tinga gaat door met zijn strijd. Komende maand stuurt hij deurwaarders op grote supermarkten en frisdrankmaatschappijen af. Zij worden dan met een brief ‘formeel bewust’ gemaakt van het zwerfafval dat ze veroorzaken. Daar gaat een moreel appel vanuit, hoopt Tinga. “Ik hoop dat zo ook in de bestuurskamer het besef doordringt dat we samen de wereld een stukje schoner kunnen maken. We hebben de verantwoordelijkheid, we kunnen het. We moeten er echt wat aan doen.”