Schoon een fikkie stoken

Open haarden zijn ongezond, met een zuinige houtkachel of een pelletkachel maak je de lucht minder vies.

Elena heeft last van haardvuur stokende buren. En zoekt uit hoe je op een duurzame manier thuis een fikkie kunt stoken. Duurzaam: zonder je buren een astma-aanval te bezorgen met de fijnstof uitstoot. En duurzaam: door zuinig om te gaan met brandstof en met zo min mogelijk CO2 uitstoot. Dat kan door een kachel te stoken, die aan de nieuwe normen voldoet. En door op een andere manier het vuur aan te steken, want juist bij het aansteken komt de meest viezigheid in de lucht. De pelletkachel is iets nieuws, Elena bezoekt een fabriek waar boomstammen worden vermalen tot houtkorreltjes voor de pelletkachel.

In de wijk waar Elena woont, lijkt het wel alsof iedereen een open haard heeft: de schoorsteendichtheid is hoog. Elena heeft dan ook last van de stank en als de buren de haard aansteken, draait ze de ventilatieluikjes dicht. Ze wil de geur van rook niet in haar huis. En ze is niet de enige, uit onderzoek blijkt dat 1 op de 10 Nederlanders er last van heeft. De uitstoot van open haarden is slecht voor je gezondheid en erg duurzaam is het ook al niet. Als een open haard twee uur brandt, stoot je evenveel fijnstof uit als bij ritje met de auto van Amsterdam naar Milaan. Een fikkie in je zitkamer is knus, maar kan dat niet schoner, vraagt Elena zich af.

Houtkachels 
Ze gaat op bezoek bij een kachelwinkel , daar vertelt houtverbrandingsdeskundige Jaap Koppejan hoe milieuvervuilend de open haard is. “De meeste warmte verdwijnt met de schadelijke rook door de schoorsteen. Er is veel hout nodig en er komt heel veel rook vrij.” Hij verbaast zich er over dat er geen eisen worden gesteld aan de smerige lucht die uit de schoorsteen komt. “Een bedrijf moet aan allerlei milieueisen voldoen, maar aan de rook uit schoorstenen van huishoudens wordt geen enkel eis gesteld.” Dat betekent niet dat je geen fikkie meer in je huis kunt stoken, maar wel dat de open haard de deur uit moet en ingeruild moet worden voor een houtkachel. “ Houtkachels zijn efficiënter en schoner omdat het hout volledig verbrandt.” En dan maakt het nog uit welke houtkachel je koopt: een goedkope houtkachel van de bouwmarkt is viezer en minder zuinig. Een houtkachel met het Ecodesign keurmerk is het best. Dit keurmerk is vanaf 2022 verplicht, dan staan er alleen nog zuinige houtkachels in de winkel die weinig fijnstof uitstoten.

Zwitserse methode
Vooral het aansteken van je houtvuurtje is vervuilend, dat komt door de rook die dan vrijkomt. Het maakt dus uit hóe je dat doet. Je moet het vuur van boven aansteken zoals het vuur net als een kaars van boven naar onderen brandt. Dit is de Zwitserse methode . Jaap Koppejan leert Elena hoe zij volgens de Zwitserse methode een vuurtje aanmaakt: de grote blokken gaan onderin, daarboven op de wat kleinere blokjes en helemaal bovenop de aanmaakhoutjes die je aansteekt met een aanmaakblokje. Helemaal andersom dan we gewend zijn dus. En zonder kranten, de rook van kranten is hartstikke schadelijk.

Stooktips
En dan is het nog belangrijk dat je droog hout gebruikt. Goed haardhout heeft niet meer dan 20% vocht. Versgekapt hout moet anderhalf tot twee jaar drogen voordat het in de kachel kan. Hout uit de bouwmarkt is vaak niet droog genoeg. Koppejan heeft een apparaatje waarmee je het vochtgehalte van je haardhout kunt meten. Of de kachel zuinig brandt, kun je zien aan de kleur van de vlammen: goed vuur geeft gele vlammen, oranje is niet goed. En: vuur heeft lucht nodig: dus zet de luchttoevoer van de kachel en de klep in schoorsteen goed open. Meer stooktips:  https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinig-huis/energiezuinig-verwarmen-en-warm-water/houtkachel-of-open-haard/  

Superzuinig
Nog zuiniger dan de houtkachel is de pelletkachel. De kachel brandt op pelletkorrels, pellet met een E. Niet te verwarren met de pallets waar goederen op worden vervoerd. Pellets zijn kleine houtkorreltjes die op veevoer lijken. De kachel gooit zelf steeds een houtkorreltje in het vuur, het stoken is volledig gecontroleerd, alles gaat automatisch: je hoeft dus niet zelf een vuurtje aan te steken. Er hangt ook een thermostaat aan zodat, net als bij de centrale verwarming, de kachel al brandt voordat je je bed uitkomt.

Omdat de pelletkachel zo energiezuinig en schoon brandt, kun je 500 subsidie krijgen als je er een koopt. 

Pelletkorrels
Elena neemt een kijkje bij de pelletfabriek van Manders in Venray. Ze ziet de bomen de fabriek binnekomen en veranderen in kleine korreltjes die nog het meest op veevoer lijken. Het hout voor de pelletkorrels haalt Wouter Manders uit bossen niet verder dan 100 kilometer van de fabriek vandaan. Hout uit Nederland, België en Duitsland is duurzaam hout, zegt houtverbrandingsdeskundige Jaap Koppejan: “deze landen beheren hun bossen goed.” De energie om de fabriek te laten draaien, produceren ze bij Martens zelf. Hij stookt laagwaardig hout zoals afgedankte pallets (met een A) en de boomschors die overblijft bij de fabricage van de pelletkorrels. 

GGD niet blij  
Bij de GGD Amsterdam worden ze niet enthousiast van de subsidie op de zuinige pelletkachel en ook het EcoDesign label voor houtkachels maakt ze niet blij. Niet dat er iets mis is met het keurmerk, maar het is gewoon absurd om hout te stoken in huis, vindt Henke Groenwold van de GGD in Amsterdam “Dat is zo slecht voor de gezondheid, dus hoe zuinig of schoon de kachel ook is, dat moet je gewoon niet doen.” De centrale verwarming op gas is de schoonste manier om je huis te verwarmen. Jaap Koppejan benadrukt dat hout een vervangbare brandstof is. Je kunt een nieuwe boom planten die weer Co2 opvangt en zo de CO2 uitstoot van je houtvuurtje compenseert. Het duurt weliswaar 20 jaar voordat de boom weer net zo groot is, maar hout stoken is daardoor wel klimaatneutraal. Gas is weliswaar schoon, maar het raakt op, het is niet te vervangen.