Luchtkwaliteit

Het is niet te zien met het blote oog, maar hoe helderblauw ook: in de lucht die wij zo’n 20.000 keer per dag inademen, zweven miljoenen kleine deeltjes roet, fijnstof en stikstofdioxide (NO2). En die zijn schadelijk voor je gezondheid. Zo schadelijk, dat jaarlijks duizenden mensen overlijden aan acute, luchtgerelateerde ziektes en we gemiddeld 13 maanden korter leven. Kinderen op scholen langs de ring van Amsterdam hebben vaker bronchitis en gemiddeld een iets minder goede longfunctie dan kinderen elders in de stad. En ook baby’s, ouderen of mensen die al een luchtwegaandoening of hart- en vaatziekte hebben, lopen verhoogde gezondheidsrisico’s.

Volgens Milieudefensie is de gezondheidsschade door het inademen van vervuilde lucht is goed vergelijkbaar met het effect van het meeroken van sigaretten. In Nederland roken we gemiddeld 5,3 sigaretten per dag mee, in Amsterdam ligt dat aantal zelfs op 6,4 sigaretten.

Fijnstof kan je verdelen in verschillende groottes: PM10, PM2,5 en PM0,1 (Ultrafijnstof), waarbij PM voor Particulate Matter staat. Hoe kleiner de deeltjes, hoe schadelijker voor je gezondheid. In 1999 en in 2008 heeft de EU grenswaarden – ofwel normen –  ingevoerd om de hoeveelheid fijnstof PM10 en NO2 (stikstofdioxide) in de lucht te beperken: die mag niet boven de 40 microgram/m3 komen. Dit is een jaargemiddelde, waarbij er jaarlijks 35 keer een dagoverschrijding van 50 microgram/m3 mag voorkomen. Op knelpunten in grote steden en in de buurt van intensieve veeteelt in het zuiden van het land gebeurt dit dan ook regelmatig, met name de hoeveelheid stikstofdioxide wordt overschreden.

De adviesnorm van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) ligt veel lager, namelijk op 20 microgram/m3. Omdat fijnstof geen drempelwaarde kent, waaronder de stof niet meer schadelijk is, zijn deskundigen het eens: willen we toenemende schade voor de volksgezondheid voorkomen, dan moeten we echt de norm van de WHO van 20 microgram/m3 nastreven, en niet de Europese norm, die twee keer zo hoog ligt.

Het RIVM en de GGD stellen aan de hand van berekeningen dat de luchtkwaliteit in Nederland de afgelopen jaren is verbeterd; de EU-normen worden zo goed als gehaald. Maar recent onderzoek toont aan dat de lucht in Nederland het op-één-na vieste is van Europa, alleen in Duitsland is de lucht viezer. Er valt dus nog heel veel te verbeteren aan de Nederlandse lucht!

Veroorzakers van luchtvervuiling zijn de intensieve veeteelt (met name in Limburg), de industrie en het verkeer, zowel in de lucht als op het water en de wegen. Bij de laatste vorm van luchtvervuiling kan je onderscheid maken tussen fijnstof dat ontstaat bij de verbranding van brandstof en fijnstof dat ontstaat door slijtage aan het wegdek, de banden, de remmen en opwaaiend stof. Een gedeelte van de oplossing ligt in het vervangen van diesel- en benzineauto’s voor elektrische auto’s. Helaas hebben we (op dit moment) niet voldoende groene elektriciteit, waardoor we voor elektrisch vervoer vaak nog aangewezen zijn op (fijnstof-producerende) kolencentrales. En ook elektrische auto’s produceren fijnstof door slijtage aan de remmen en de banden, al is dit minder schadelijk dan fijnstof, afkomstig uit de uitlaat. Nee, de oplossing is: minder verkeer op de weg, minder vliegen en minder industrie!

Wetenschappers en actiegroepen als Milieudefensie kijken kritisch naar de berekeningen van het RIVM en de GGD. Want dit zijn berekeningen die worden gemaakt op basis van modellen en gegevens die worden aangeleverd door de gemeente over bijvoorbeeld verkeersdrukte en ruimtelijke ordening. Ze houden rekening met de gemiddelde situatie en niet met tijdelijke wegafsluitingen, piekdrukte en het weer. Sommige bronnen van luchtvervuiling zoals houtrook van schoorstenen, worden ook niet meegenomen in deze berekeningen. Daadwerkelijke metingen van de luchtkwaliteit vallen over het algemeen hoger uit, maar de gegevens die uit metingen verkregen worden, worden niet meegenomen in de juridische beoordeling of de Europese norm wordt gehaald.

En daarbij komt ook dat er geen norm is voor de schadelijkste stoffen in de lucht: roet en ultrafijnstof (PM0,1). Ultrafijnstof kan via de longen in de bloedbaan opgenomen worden en zo ontstekingen en (dodelijke) ziektes veroorzaken. Schiphol is een van de grootste veroorzakers van ultrafijnstof in Nederland. Minder vliegen is de enige optie om de lucht rond het vliegveld schoner te maken, maar recent is er door de rijksoverheid toestemming gegeven om het vliegveld in de komende jaren uit te breiden…

Wat kan jij doen aan schonere lucht in Nederland? Heel simpel: probeer zoveel mogelijk de auto te laten staan, maar neem het OV of pak de fiets. Elke autorit helpt!
Donderdag 8 december start Milieudefensie een campagne voor schonere steden met minder auto’s, schonere lucht en meer (leef)ruimte voor fietsers en wandelaars. Milieudefensie roept middels een petitie de grote steden op om het OV-netwerk te verbeteren, de huidige milieuzones uit te breiden en autovrije straten aan te leggen. Teken hier de petitie: http://bit.ly/ruimbaanvoordefiets

Kijk voor meer informatie over de rechtszaak voor gezonde lucht, die Milieudefensie heeft aangespannen tegen de Nederlandse staat:
https://milieudefensie.nl/luchtkwaliteit/probleem-en-oplossing/rechtszaak-voor-gezonde-lucht

Kijk voor meer informatie over de luchtkwaliteit van Nederland op de site van het RIVM: http://www.rivm.nl/Onderwerpen/L/Lucht

Kijk voor meer informatie over de luchtkwaliteit van Amsterdam op de site van de GGD:
http://www.ggd.amsterdam.nl/gezond-wonen/milieu-buitenshuis/luchtkwaliteit/