De Nederlandse fotograaf Jasper Doest won gisteren de Wildlife Photographer of the Year 2019 in de categorie ‘Photojournalist Story’. Hij won met ‘Sacred No More’ een reeks van zes foto’s met in de hoofdrol makaken, Japanse aapjes. Wij belden Jasper om wat meer over zijn werk te weten te komen.

“Ik ben al 12 jaar bezig met een documentaire van Japanse makaken. Ik vind apen sowieso te gek. Ik heb die beelden ingestuurd naar Wildlife Photographer of the Year in 2012/2013 en ze werden succesvol. Een editor van National Geographic vroeg me wat het verhaal erachter was. En ik had geen flauw idee. Later ben ik teruggegaan naar het apenpark, waar apen worden gevoerd om ze bij de landbouwvelden weg te halen. Echter, als apen iedere dag gevoerd worden, gaan ze zich heel snel voortplanten en neemt de populatie alleen maar toe, waardoor er nog meer apen de landbouwsector verstoren. Toen ben ik er meer over gaan lezen. Een aap heeft een religieuze status in Japan en mag daarom niet doodgemaakt worden. Een van de ‘oplossingen’ is dus om jonge aapjes te vangen en te gebruiken als huisdier of voor entertainment. En dat is later uitgegroeid tot iets heel commercieels, waarbij theaters vol zitten met 500 man die juichen en klappen voor iets waarvan ik denk dat een maatschappij dat niet moet willen.”

“Het is geen doel om te zeggen: wat hier gebeurt dat moet stoppen. Ik ben geen activist. Je ziet snel dat mensen een muur optrekken op het moment dat je met een vinger gaat wijzen. Dan krijg je een hele gepolariseerde discussie. Ik wil juist nuance aanbrengen om een gesprek op gang te brengen. Ik wil het antwoord voor de mensen open laten, in de hoop dat ze zeggen: ’Nee dit wisten we niet, dit willen we eigenlijk niet en hier moeten we wat aan doen.’  

Zo’n award is daarom ook een mooi middel om een gesprek aan te gaan. Een foto eindigt niet bij het publiceren van de beelden, dat is pas het begin.”

“Er zijn bepaalde beelden uit mijn fotoserie waar ik zelf niet makkelijk naar kan kijken. Op één van de foto’s ligt een aap op de grond met zijn benen gespreid op commando zijn luier te betasten. Met rood licht en een man die ‘Sexy time!’ roept, wordt er gerefereerd aan een bordeel. Op het moment dat ik de foto maak, beginnen mensen achter me te juichen en te klappen. Dat hoor ik nog steeds als ik naar die foto kijk.”

“Nee, daar ben ik op dat moment totaal niet mee bezig. Voor mij is het belangrijk om het verhaal zo goed mogelijk te vertellen. Bijvoorbeeld met de schotse rok die je in één van de foto’s ziet, die is essentieel in die foto omdat het laat zien dat wat er gebeurt niks meer te maken heeft met de Japanse cultuurhistorie. Ik wist dat dat nodig was voor het verhaal om duidelijk te maken waar we zijn.”

“Je leert hoe zo’n juryproces werkt. Ik denk dat de jury altijd op zoek is naar verrassing. Met al het beeld dat ons om de oren vliegt met sociale media raken we snel verveeld. Het moet dus verrassend zijn, of de insteek moet compleet vernieuwend zijn. Het gaat niet om het perfecte plaatje, maar het moet iets overdragen. Dat gaat vaak om exceptioneel gedrag (van dieren) dat nog nooit eerder in beeld is gebracht. Spectaculaire dingen waar mensen nog geen weet van hebben, dat maakt een winnende foto.”

“Dat kan ik niet beantwoorden. Je bent zo verbonden met je onderwerp. Dat is hetzelfde als vragen welke dochter mijn favoriet is. Ik heb sowieso niet echt tijd om trots te zijn. Ik ben blij en tevreden met mijn werk, maar ik ben pas trots als ik verandering teweeg heb gebracht. Als ik hier later op kan terugkijken en kan zeggen dat deze beelden van de Japanse makaken hebben bijgedragen tot verandering. Dan ben ik trots.”

“Ik ben gaan fotograferen om schoonheid te benadrukken. Maar dan loop je uiteindelijk tegen dingen aan, waar je niet omheen kunt. Zoals vervuiling of uitbuiting. Dat moet je dan ook fotograferen. Zoals de Japanse komedieshow met makaken. Dat is minder leuk, maar wel noodzakelijk. Maar liever maak ik positieve verhalen, het maken van de beelden rondom Flamingo Bob was echt een feest; een positieve boodschap waarin empathie centraal staat.“

“Mijn doelstelling was altijd om te werken voor National Geographic en dat doe ik nu. Dat wil ik alleen maar uitbouwen, zodat ik een zo groot mogelijk publiek bereik. Ik kijk niet heel erg ver vooruit maar de komende maanden ligt de prioriteit bij de publicatie van het boek van Flamimgo Bob en een grote opdracht van National Geographic Magazine.

“We leven in een tijd waarin mensen zich steeds meer bewust worden van het feit dat we afhankelijk zijn van onze omgeving. Ons consumptiegedrag is doorgeslagen en natuur en milieu staan vrijwel nooit voorop. Daarvan ondervinden we nu de consequenties. Ik ben natuurlijk blij dat er nu gedemonstreerd wordt, maar we moeten uitkijken dat het geen ja/nee verhaal wordt. Je moet met elkaar in gesprek blijven en ik denk dat fotojournalistiek daar een belangrijke rol in kan spelen, zolang je maar oog hebt voor beide kanten van het verhaal.”