Capharnaüm: hartverscheurend Libanees drama

De 12-jarige Zain, die opgroeit in ellendige armoede, verwijt zijn ouders dat ze hem hebben verwekt.

De doorgewinterde Libanese filmmaker Nadine Labaki snijdt in Capharnaüm (in het Frans staat het woord voor chaos of warboel) een pregnant thema aan: wat doen armoede, mishandeling en verwaarlozing in mentaal opzicht met een kind? Als de 12-jarige Zain (een knappe rol van Zain Al Rafeea) voor de rechter moet verschijnen omdat hij een misdaad heeft gepleegd, dan verkondigt hij dat hij zijn ouders wil aanklagen: zij hebben hem op deze wrede wereld gezet. Zij ontfermden zich niet over zijn lot. Hij had nooit geboren moeten worden.

Het verhaal speelt zich af in een sloppenwijk in Beiroet, waar Zain zorg draagt voor z’n zeven broertjes en zusjes. In het beduimelde appartement van de familie helpen de kinderen mee aan de drugshandel die door de ouders is opgezet. Zains broer zit in de gevangenis en dealt daar in de pijnstiller tramadol, die hij van zijn moeder krijgt als ze hem bezoekt. Dat Zain dit fatalistische bestaan wil ontvluchten komt dan ook niet als een verrassing. Op een gegeven moment komt hij terecht in een hutje bij een Ethiopische migrant en haar baby. Als zij aan het werk is, zorgt Zain voor haar kind.

Maar elke keer als hoop aan de horizon gloort, volgt er een nieuwe tegenslag. En dat Zain geen papieren heeft – zijn ouders hebben nooit aangifte gedaan van zijn geboorte – werkt ook niet mee. Het is wel een treffende metafoor: ben je überhaupt wel een mens als er geen bewijs van je bestaan is? Labaki schetst in haar voor een Oscar genomineerde film, die in 2018 in Cannes werd bekroond met de juryprijs, een ontluisterend beeld van hedendaags Libanon. Voor de arme bewoners van Beiroet zijn verschrikkingen als dwangarbeid en uithuwelijking een vanzelfsprekende zaak. Niemand lijkt er iets aan willen te veranderen.

Ook Zains ouders lijken niets van hun beproevingen te hebben geleerd, als blijkt dat z’n moeder wéér zwanger is. Labaki brengt met deze wending een treurig dilemma voor het voetlicht: waarom neem je nog meer kinderen als je van tevoren al weet dat je niet goed voor ze zal zorgen? Het is een vraag waarvan je het antwoord eigenlijk niet wil weten. Capharnaüm, of chaos, is het antwoord. En die chaos leidt in Capharnaüm tot taferelen die je eigenlijk maar met een woord kan omschrijven: hartverscheurend.

Capharnaüm, vrijdag 10 november 2023 om 00.04 uur op NPO 2