Kassa stelt problemen hulpmiddelenzorg aan de kaak. Minister komt met actieplan

Al vier jaar besteedt Kassa aandacht aan mensen met hulpmiddelen die te maken hebben met onnavolgbare bureaucratie in de zorg. Met #RegelHet vraagt het programma in oktober beleidsmakers, en Hugo de Jonge in het bijzonder, om in actie te komen. Hoe staat het er nu mee?

In 2015 werd de zorg in Nederland rigoureus veranderd. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) ging over in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Daardoor ben je nu, als je hulpmiddelen hebt, afhankelijk van je gemeente, de leverancier en nog enkele andere partijen. En hier gaat veel mis. Vele mensen met hulpmiddelen wachten door deze problemen vaak maanden op een hulpmiddel waar ze afhankelijk van zijn. Deze decentralisatie was de reden voor de terughoudendheid van minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. ‘Ik ben eigenlijk niet verantwoordelijk, die taak ligt bij de gemeenten’, was destijds zijn reactie aan het programma.
Naar aanleiding van de oproep van Kassa onder de noemer #RegelHet, werd de ernst van het probleem steeds duidelijker. Dit werd ondersteund door de achthonderd mensen die zich voor deze uitzending bij Kassa meldden met hun problemen omtrent hulpmiddelenzorg. Een deel van deze verhalen werd door de redactie gebundeld in een zwartboek en aangeboden aan De Jonge.

Verantwoordelijkheid nemen

De terughoudendheid van De Jonge is nu wel anders. Hij noemt de tekortkomingen in de hulpmiddelenzorg 'een rem op meedoen' voor mensen die hiervan afhankelijk zijn. 'Dat kunnen we ons niet veroorloven.' Hij neemt daarmee zijn verantwoordelijkheid voor de problemen en stelt in oktober vorig jaar een actieteam in; deze heeft de afgelopen maanden de problemen in kaart gebracht en is bezig instanties tot actie aan te sporen. ‘Ik ben natuurlijk verantwoordelijk voor het geheel. Je ziet dat er heel veel verantwoordelijkheden zijn: soms bij de gemeenten, soms bij de financiers, soms bij leveranciers. En het geheel werkt voor een deel van de mensen niet goed genoeg. En daarvoor wil ik aan de slag.’ De Jonge geeft aan #RegelHet een mooie actie te vinden. ‘Volgens mij heeft het de boel in beweging gezet. Niet alleen voor mij, want dat hebben we met vijftig partijen gedaan. Dat heeft iedereen in beweging gebracht.’

‘Je wil dat het geregeld wordt’

De belangrijkste reden voor De Jonge om zich in te zetten voor de problemen in de hulpmiddelenzorg zijn de mensen die het treft. ‘Als je de uitzending ziet en de mensen spreekt om wie het gaat (…) dan maakt het eigenlijk niet uit of nu de wethouder verantwoordelijk is of de zorgverzekeraar verantwoordelijk is, dan wil je gewoon dat het geregeld wordt.’ Juist dat begrip is zo belangrijk. Dat benadrukte ook ombudsman Reinier van Zutphen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het anders en beter kan. Ik ben het een beetje zat dat we naar de beelden kijken en denken ‘oh god, wat erg’, maar dat er vervolgens niks gebeurt. (…) Ik denk dat het ermee te maken heeft dat mensen gewoon niet in de gaten hebben wat een ongelofelijke impact het heeft als je negen maanden lang die fiets niet krijgt. Niemand verplaatst zich daarin. Dat moet de minister zich aantrekken, hij moet net zo boos zijn als ik.’ De Jonge zegt het volledig met de ombudsman eens te zijn, maar zich niet te herkennen in de uitspraak dat niemand het zich lijkt aan te trekken. ‘Dat is niet zo.’ Hij geeft aan de afgelopen maanden bij verschillende partijen te hebben gezien dat zij het ook graag beter zouden willen doen. ‘Om precies dezelfde reden, namelijk het willen doen voor de mensen voor wie je werkt.’

Wachten duurt nog langer

Toch gaat het nog niet in alle gevallen goed. Nog steeds zijn er mensen die lang moeten wachten op hun hulpmiddelen en van het kastje naar de muur worden gestuurd. Een van die mensen is Pauline. Zij wacht al anderhalf jaar op een rolstoel omdat haar huidige rolstoel niet meer veilig is. Deze kan namelijk ieder moment stilvallen. Vorige week kwam zij daardoor zelfs op het spoor tot stilstand. Omstanders moesten haar in veiligheid brengen. Pauline: ‘De rolstoel die ik nodig heb zit niet in het standaardpakket en is te duur en krijg ik dus niet. De financiers bepalen dus hoe ik mijn leven moet gaan leiden en nemen daarmee de kwaliteit van mijn zorgvuldig opgebouwde bestaan af.’

De leverancier die de rolstoel aan Pauline moet leveren is in dit geval Welzorg. In een reactie op de situatie laten ze weten dat er te lang is gediscussieerd over het type rolstoel dat ingezet moest worden. ‘Daardoor heeft Pauline onnodig lang op een nieuwe rolstoel moeten wachten.’ In die periode van discussie is Pauline niet goed op de hoogte gehouden en is er door zowel de leverancier als de gemeente niet accuraat gereageerd, waardoor het onnodig lang heeft geduurd. Gelukkig voor Pauline is het lange wachten bijna voorbij. Eind februari ontvangt ze haar nieuwe rolstoel, als het goed is.

Gebrek aan communicatie

Voor Pauline is het einde dus in zicht, maar voor een heleboel andere mensen wordt het lange wachten nog niet beloond. Het actieteam, zoals dat werd ingesteld door De Jonge, lijkt in hun ogen niet te werken. Anne Vernooijs heeft in oktober en november 2019 het actieteam gemaild, maar nog steeds is haar probleem niet opgelost. Het schort nogal aan contact met het actieteam. Wel heeft ze contact met haar hulpmiddelenleverancier. Deze komt meerdere keren langs en doet verschillende aanpassingen aan de rolstoel. Maar nog niet met het gewenste resultaat. De klacht van Vernooijs over de slechte communicatie van het actieteam is een veelgehoorde. Volgens De Jonge heeft dat er mee te maken dat er wel degelijk processen in actie zijn gezet, maar dat mensen niet altijd goed op de hoogte worden gehouden van de vorderingen. 

Volgens De Jonge staat dit voorbeeld op zichzelf. ‘Het overgrote deel van problemen is opgelost.’ Toch blijkt uit onderzoek van Kassa dat driekwart van de mensen aangeeft dat hun probleem nog niet is opgelost. Dat is volgens De Jonge eenvoudig te verklaren. ‘De acties die ondernomen moesten worden, zijn ondernomen. Maar een actie is pas klaar als de rolstoel daar daadwerkelijk staat. (…) In vele gevallen geldt dat de leverantie nog niet heeft plaatsgevonden. Maar de actie die daarvoor nodig was, is wel degelijk ondernomen.’ Toch is dat in sommige gevallen niet gelukt, geeft de minister toe. Dat gaat naar zijn zeggen voornamelijk om leverancier HMC. ‘Daar zien we veel problemen.’ Een andere reden zou kunnen zijn dat er een jarenlange discussie is tussen de gemeente en de cliënt. ‘Een zaak waarbij bijvoorbeeld een bezwaar- en beroepsprocedure loopt. Daar kan de procedure niet zomaar worden ingetrokken.’
Ook de ombudsman krijgt nog steeds veel signalen van mensen die lang moeten wachten op hulpmiddelen. Ook de bureaucratische rompslomp is nog niet opgelost. De typische ‘kastje-naar-de-muur-situatie’ is nog niet voldoende opgelost. ‘Het gaat nog lang niet goed genoeg’, aldus ombudsman Van Zutphen.

Structurele verbetering

De Jonge ontkent niet dat er nog een lange weg te gaan is in de verbetering van de hulpmiddelenzorg. Los van de individuele gevallen die opgelost dienen te worden. ‘Uit de mails hebben we geleerd dat er dingen structureel beter moeten. Bijvoorbeeld dat er structureel iemand moet worden aangewezen als vast aanspreekpunt. Of dat verhuizingen niet tot problemen leiden, of dat leveranciers altijd binnen vijf werkdagen contact opnemen. Ook de 24-uurs spoedzorg moet beter. Juist door die mails zien we wat er in de toekomst nodig is.’