Is de welvaart in Nederland scheefgegroeid?

  •  
13-04-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
1188 keer bekeken
  •  
Jeroen Pauw - Scheefgroei in de polder

Jeroen Pauw

© Scheefgroei in de polder

‘Nederland is een ontzettend gaaf land.’ Dat zijn de welbekende woorden van ons demissionair premier Mark Rutte. Maar hoe gaaf is dat land van mens tot mens?

De gemiddelde Nederlander heeft het goed, sterker nog: steeds beter. ‘De gemiddelden zijn hoog’, aldus Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau in Scheefgroei in de Polder. ‘Maar geen mens is gemiddeld’.
De verschillen tussen groepen zijn groot. ‘Op de arbeidsmarkt zijn er mensen die veel minder kans hebben dan anderen. Als het om gezondheid en levensverwachting gaat zien we dat mensen met wat meer opleiding gemiddeld zeven jaar langer leven en als ze met pensioen gaan ook gezonder met pensioen gaan. Dus de verschillen achter die hoge gemiddelden zijn heel groot’, aldus Putters.

Hoe zijn de inkomsten in Nederland verdeeld?
‘Ons land is gebouwd op het idee dat we het allemaal beter krijgen als de economie groeit’, legt onderzoeker Sander Heijne uit. Maar uit recente onderzoeken blijkt dat dat helemaal niet het geval is. ‘Het maakt nogal uit tot welke inkomensgroep je behoort. In 1980 verdiende de rijkste tien procent ongeveer net zo veel als de armste vijftig procent. En dat ging best wel lang gelijk op, tot het begin van de jaren ’90. Toen veranderde er iets. De rijkste tien procent krijgt sindsdien een steeds groter deel van wat we met zijn allen verdienen en de armste vijftig procent krijgt een steeds kleiner deel.’ Maar hoe ziet dat er in de praktijk uit?

Medewerker vs. directeur

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.52.24

Supermarktmedewerker Carin Steenbergen

© Scheefgroei in de polder

‘Het is beredruk geweest in de winkels’, aldus supermarktmedewerker Carin Steenbergen. ‘Wij hebben een kleine coronabonus gehad, maar qua salaris zouden we graag nog een heel stuk waardering meer willen zien in de vorm van 5% en behoud van de zondag toeslag, om te beginnen. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd, we zijn nog steeds CAO-loos.’

De baas van Ahold (o.a. van Albert Heijn) kreeg meer dan een kleine coronabonus. ‘Die heeft een extra bonus, als gevolg van het resultaat dat zo goed was, van 1,6 miljoen. Dat is wel even andere koek’, vertelt journalist Jeroen Smit. ‘Om je een idee te geven: ongeveer veertig jaar geleden verdiende een directeur ongeveer zestien keer modaal, in 2007 was dat opgelopen tot vierenveertig keer modaal, maar de baas van Ahold verdient nu honderdnegentien keer wat de gemiddelde medewerker bij Ahold verdient.’

Loon vs. huurprijs

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.52.58

Onderzoeker Sander Heijne

© Scheefgroei in de polder

De gevolgen worden onder anderen zichtbaar op de woningmarkt. 42,6 procent van de Nederlanders woont in een huurhuis. ‘Dat gaat vaak om mensen met wat lagere inkomens’, aldus Heijne. ‘Als we de huurprijzen en de cao-lonen naast elkaar leggen valt op dat de huren veel sneller zijn gestegen, de timing is bovendien opvallend. In 2012 heeft de overheid besloten dat volkshuisvesting niet langer een overheidstaak is. Toeval of niet: vanaf dat moment zijn de huren veel sneller gaan stijgen.’

Starter vs. Woningbezitter

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.53.25

Onderzoeker Sander Heijne

© Scheefgroei in de polder

Hetzelfde geldt voor koopwoningen. Ook de huizenprijzen stijgen veel sneller dan de hoogte van modale inkomens. Maar: dat is niet voor iedereen slecht nieuws. Huizenbezitters profiteren ervan. ‘Dan word je ieder jaar een stuk rijker. Het afgelopen jaar zelfs tien procent rijker, zonder dat je daar iets voor hoeft te doen’, vertelt Heijne. Maar voor starters is dat minder goed nieuws. ‘Zij krijgen ieder jaar een stuk minder huis voor hun geld.’

Vaste dienst vs. Flexwerken

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.54.12

Onderzoeker Sander Heijne

© Scheefgroei in de polder

Vroeger was iedereen gewoon bij het bedrijf of publieke instelling waar ze werkten in dienst. Ook de mensen van de catering, schoonmaak of beveiliging. Nu zie je steeds vaker dat deze werkzaamheden worden uitbesteed aan kleinere bedrijfjes. ‘Die onderaannemers huren personeel steeds vaker in op basis van nul-urencontracten, op zzp-overeenkomst of via een uitzendbureau’, aldus Heijne. ‘Nu werkt bijna veertig procent van de mensen zonder een vast contract. (…) Op het moment dat je iemand in dienst neemt komen er allemaal sociale premies bij, terwijl je die kosten niet hebt als je een zzp’er in dienst neemt.’

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.55.14

Grondstewardess Iraida Donk

© Scheefgroei in de polder

‘Ik werk bij Schiphol, maar niet echt bij Schiphol. Eigenlijk werk ik bij Aviapark’, vertelt grondstewardess Iraida Donk. ‘Ik heb nu al bijna een jaar vakantie. Maar ik heb een nul-urencontract, dat betekent: niet werken is geen geld. Dus ik heb sinds oktober geen inkomsten meer. Ik zit noodgedwongen thuis.’

En dan is er ook nog zoiets als schijnzelfstandigheid. Steeds meer mensen werken dus niet meer in vaste dienst. Een deel van hen doet dat vrijwillig, omdat ze eigen baas willen zijn. Een ander deel is min of meer gedwongen tot zelfstandig ondernemen.

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.55.43

Fietskoerier Debbie Berendsen

© Scheefgroei in de polder

‘Ik werk bij Deliveroo, maar ik ben zzp’er. Het voelt best cool om een eigen bedrijfje te hebben, maar waar het in feite op neer komt is dat Deliveroo, waar je volledig afhankelijk van bent, bepaalt wat jij verdient’, vertelt fietskoerier Debbie Berendsen. ‘Als je bestellingen zou hebben die ook nog eens direct klaar zouden zijn, dan verdien je ongeveer een tientje per uur. Je moet heel veel uren beschikbaar zijn om genoeg te verdienen. Liefst zeven dagen per week en in de avonden. En als je ziek bent dan verdien je niks.’

Bedrijf vs. Burger

Schermafbeelding 2021-04-12 om 18.55.01

De lonen zijn minder hard gegroeid. Heijen: ‘Het deel van al het geld in de economie dat bij werknemers terechtkomt daalt al jaren. Mensen die werken krijgen dus steeds minder, terwijl mensen die beschikken over vermogens of aandelen juist veel meer krijgen.’ Dat wordt versterkt door politieke beslissingen. ‘Sinds de jaren ’80 hebben achtereenvolgende kabinetten de winstbelasting voor bedrijven gehalveerd. (…) de bijdrage van bedrijven aan de schatkist neemt steeds verder af. Dat moet worden opgebracht door de werkende: die moet een steeds groter deel van de belastingen opbrengen.’

Door Carolien Ronde
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (4)

Kaasenbrood
Kaasenbrood19 apr. 2021 - 13:54

Ik ben het min of meer eens met de reacties hieronder. Hans Eken verwoord het prima. Echter het probleem zit veel dieper. Zolang we dat niet beseffen kunnen we niets veranderen. Het aandragen van oplossingen is volstrekt zinloos als de onderliggende motivatie niet veranderd. Ik ga een voorbeeld geven. 04 februari 2020 is ook bij BNNVARA een uitzending geweest waarbij Adriaan van Dis, Yuval Noah Harari interviewt. https://joop.bnnvara.nl/videos/meer-doden-in-westen-door-notenallergie-dan-door-terrorisme?unapproved=2505771&moderation-hash=ffc13a70e75fa86ee84bfddb5a5b6a62#comment-2505771 Een beschamende vertoning van "elite" onder elkaar. Ik heb toen de moeite genomen daarop te reageren met een persoonlijke brief aan Adriaan van Dis: http://www.kaasenbrood.nl/wp-content/uploads/BriefvoorAdriaanvanDis.pdf Uiteraard nooit meer iets van gehoord. Jeroen Pauw doet eigenlijk hetzelfde. Na een met veel bombarie aangekondigde en (inderdaad) "hoopvolle" eerste uitzending is de tweede uitzending een afknapper. “De macht” verteld hoe hij zichzelf moet verbeteren. Dat verhaal horen we de hele verkiezingsperiode al. Dat gaat nergens over. Als we na al die verkiezingen (sinds de 2de wereldoorlog) waarin we telkens horen dat “ze” leren en verbeteren het nu nog steeds niet optimaal is, dan wordt het op deze manier nooit meer wat. Wie dat niet zo ziet is "blind". Het voert te ver om op elke slak zout te leggen maar als de discussie over werk, loon, wonen en onderwijs gaat en Olaf Sleijpen, directeur van “De Nederlandse Bank” begint over klimaat en dan blijkbaar eerder in een interview heeft gezegd: “als corona een meteoriet inslag is klimaatverandering een botsing van planeten, maar gelukkig hebben we nog wat tijd om daar wat aan te doen”. Oftewel het is het einde van de aarde maar we kunnen het nog ontwijken. Er is volgens hem blijkbaar nog tijd om er wat aan te doen. Vervolgens zegt Olaf dat we de klimaat verandering zien aankomen met elkaar, wat volgens hem bij de pandemie niet het geval was. Hoe dom kun je zijn om de dynamiek van beide problemen op dit podium op deze manier neer te zetten. De pandemie zagen we wel degelijk aankomen, al jaren! We hebben al die jaren niets gedaan om de gevolgen daarvan aan te kunnen. Sterker nog, onder de VVD zijn alle structuren die nodig zijn om een pandemie (crisis) aan te kunnen afgebroken of misvormd. Het voert te ver om al die punten te benoemen maar kort gezegd, het neoliberalisme van de VVD in combinatie met een kapitalistische democratie heeft ons deze afgrond in geduwd. Je zag dan ook al heel snel dat het systeem niet opgewassen was tegen de crisis van de pandemie en politiek werd tijdelijk niet bedreven, experts (OMT) kwamen in plaats van politici en gingen de richting en het beleid bepalen en in de gezondheidszorg moest plots SAMENGEWERKT worden. Plots geen politiek meer. Geen marktwerking meer. Geen veel te zuinige inkoop van medicijnen meer. (met dank aan minister Bruins die de afspraken over de “ijzeren” voorraad maar bleef traineren omdat hij vond dat de markt en niet de overheid dit moest regelen, tot het te laat was!) Plots zagen we dat het systeem faalde. Wat betreft de botsing van planeten, de klimaatverandering. De pandemie is bij deze crisis inderdaad “klein duimpje”. Maar dan wel een HEEL erg klein duimpje. De maatregelen die nu getroffen worden (reduceren van de CO2 uitstoot) hebben niets te maken met de naderende problemen. Op dit moment zijn we al te laat om de opwarming te voorkomen en de streeftemperatuur van de akkoorden van Parijs (1,5 tot max. 2 graden opwarming) worden nog deze eeuw (ver) overschreden. Niets!! kan dat nog veranderen. We hebben de steen over de rand geduwd terwijl we er zelf onder zitten, het is enkel nog afwachten tot we bedolven worden. Als we niets doen en blijven zitten waar we zitten weten we zeker dat dit gaat gebeuren. Er rest ons niets anders dan ons aan te passen. Echter de dynamiek van het hele systeem is zo complex dat het moeite zal kosten alle gevolgen te benoemen en er mee om te gaan. De meeste mensen hebben GEEN idee van wat die gevolgen zijn en wat hun (of hun kinderen) te wachten staat. De overheid geeft daarover helemaal GEEN informatie. Sterker nog, de overheid doet zelfs niet wat hij zou moeten doen, belooft heeft te doen! Deze overheid, in dit systeem, zal ons met 100% zekerheid door de steen laten verbrijzelen. Zij zijn volstrekt onmachtig hier ook maar iets aan te doen. Mijn plan is dan ook te stoppen met de democratie. Het heeft geen zin om over de aanpak van de gevolgen van de opwarming “democratisch” te gaan stemmen zonder dat er ook maar enig kennis en/of bewustzijn is met betrekking tot dit onderwerp en we onze informatie enkel door middel van slim bedachte oneliners toegediend krijgen. Oneliners, niet bedoeld om ons wijzer te maken, maar bedoeld om de elite aan de macht te houden. Het zijn leugens want het niet vertellen/vrijgeven van de volledige informatie staat, voor mij, gelijk aan liegen. Ook al denken ze daar in de politiek heel anders over, voor mij is dat zo. Willen we enigszins behoorlijk en zonder al te veel kleerscheuren de komende eeuwen de crisis doormaken moeten we NU stoppen met dit systeem. Stoppen met kapitalisme. Stoppen met liberalisme. Stoppen met ongelijkheid en armoede. We moeten leren vrij te denken. We moeten niet meer voor persoonlijk gewin gaan maar voor persoonlijke weerbaarheid. De keuzes die wij maken moeten niet meer op carrière, geld en macht gericht zijn maar op maatschappelijk geluk waarbij persoonlijke ontwikkeling, bewustwording en weerbaarheid de norm zijn. Dit alles in een sociale maatschappij waarbij een basisinkomen de voorwaarden voor persoonlijk geluk moet scheppen en de adaptatie (aan de gevolgen van de klimaatverandering) het hoofdthema is. Armoede is een schande, maar liefdadigheid een nog veel grotere schande. Eerst je medemensen bestelen van hun bestaansmiddelen om vervolgens een habbekrats, onder het mom van liefdadigheid, weer terug te geven. Het is een schande dat we het zo ver laten komen dat we de middelen niet gelijk verdelen maar wereldwijd een maatschappij hebben gecreëerd waar het normaal is dat de ene mens niets heeft en de andere alles! Schandelijk dat we dit accepteren. Schandalig dat we een elite groep accepteren die zichzelf koste wat kost in het zadel houdt. Zelf de regels bedenkt en de macht misbruikt om zich te verrijken. Onze blik op de werkelijkheid is besmet door eeuwenoude denkwijzen en niet meer van deze tijd. We worden voorgehouden dat wat we hebben “het beste” is, maar vergeten voor het gemak de steen! Neem van me aan, hij komt! We zullen moeten veranderen en veel socialer gaan leven. Dit podium is voor dit verhaal VEEL te klein en ook niet voor bedoeld, echter als iemand wil meedenken of meedoen, ik zoek mensen die mij een beetje kunnen volgen (een dynamisch probleem heeft een dynamische denkwijze nodig). Ik ben niet activistisch maar wil graag een beweging opzetten in de richting die na bovenstaande gelezen te hebben wel duidelijk mag zijn en heb daar veel hulp bij nodig. In eerste instantie wetenschappers, tekstschrijvers en illustrators. Ik wil het probleem van de opwarming breed gaan benoemen en relaties leggen tussen de verschillende onderwerpen. Ik vind de motivatie belangrijker dan het onderwerp en zoek altijd naar de context. Op de laatste pagina in mijn brief aan Adriaan van Dis staan mijn gegevens. http://www.kaasenbrood.nl/wp-content/uploads/BriefvoorAdriaanvanDis.pdf

Hans Eken
Hans Eken19 apr. 2021 - 8:57

Een hoopvol programma leek het na de 1e uitzending, maar de 2e was teleurstellend met de conclusie van de uitgenodigde elite dat klimaat de oplossing van het probleem was en daarmee verbaasde werknemers die achter in de zaal zaten achterlatend. Duurzaamheid is het modewoord dat iedere CEO of elite moet noemen. Uiteraard ben ik hier ook voor maar is denk ik niet de oplossing voor deze probleemstelling. Aandeelhouderskapitalisme aanpakken, en een andere rol voor centrale banken zijn de oplossingen maar dan moet je de juiste economen voor uitnodigen. De vraag van Jeroen Smit was een dooddoener met te verwachten antwoorden van CEO's (behalve die van het schoonmaakbedrijf, top) Nee dit programma heeft een vervolg nodig met mensen die echte oplossingen aandragen.

Erna Tielbeke
Erna Tielbeke19 apr. 2021 - 8:33

Vanwege de aankondiging dat er in deze aflevering (18 april 2021 ) zou worden gesproken over oplossingen, stemde ik af. Maar veel concreter dan dat de economie er zou moeten zijn voor de samenleving i.p.v. andersom, bedrijven er last van beginnen te ondervinden en er opleidingen nodig zijn, werd het niet. Dat vind ik een gemiste kans, omdat het creëren van een inclusieve samenleving met brede welvaart mij niet snel genoeg kan gaan. Daarom heb ik de afgelopen jaren (in eigen beheer) onderzoek gedaan naar arbeidsrelatie met en zonder dienstverband en mij verdiept in de vraag: Maar HOE-dan. De sleutel zou kunnen zijn: eens p.m. in elke stad/regio een werkwinkel in te richten. Waar ondernemers die werk hebben dat tegen een vooraf afgesproken tijd/prijs aanbieden incl. sociale bijdrage. En (werkzoekende) ondernemers het recht kunnen ‘kopen’ dat werk uit te voeren, Want als je steeds opnieuw werk kunt 'kopen' heb je zélf de regie, geen uitkering nodig, kan IEDEREEN meedoen en verliezen schijnconstructies hun waarde. Daarnaast betalen opdrachtgevers minder voor het (flexibel) inhuren van arbeid, verdient degene die het werk uitvoert méér, zijn alle ondernemers sociaal verzekerd én vloeit het opbrengst van arbeid sneller terug in de samenleving. Helemaal als de overheid het gespaarde bedrag (bijv. bij de SVB) zou vrijstellen van belasting, er rente over betaalt of het bedrag bij pensionering o.i.d verdubbeld. Want het kán anders. Daar ben ik van overtuigd. Meer weten? Je leest er meer over op www.oraio.nl #oraio #nonprofit #samenwerkenineennieuweorde #zonderdienstverbanden #flexwerkers #freelancers #werk #werkgelegenheid #ondernemerschap #sociaal #arbeidsmarkt #armoedebestrijding #ondernemerselkaarhelpen #lokaal #overheid #samenwerken #flexibelwerken #bedrijven #vnoncw #vng #mkb #onl #awvn #economie #uwv #scheefgroei. #oraio #nonprofit #samenwerkenineennieuweorde #zonderdienstverbanden #flexwerkers #freelancers #werk #ondernemerschap #sociaal #arbeidsmarkt #armoedebestrijding #ondernemerselkaarhelpen #lokaal #overheid #flexibelwerken #vnoncw #vng #mkb #onl #awvn #uwv #scheefgroei.

Dr. Kees
Dr. Kees18 apr. 2021 - 20:31

Jeroen Pauw sloot het programma Scheefgroei net af met de woorden dat we het wel allemaal met elkaar eens zijn dat er wat moet gebeuren. Dat is vanzelfsprekend als je alleen mensen uitnodigt die het van te voren al met elkaar eens zijn. Daar heb je dan geen programma voor nodig. Waarom zijn er geen mensen uitgenodigd met andere op onderzoek gebaseerde inzichten, bijvoorbeeld CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Het resultaat is een eenzijdig programma dat slechts de doorsnee opvattingen bevestigt.