Hoe kunnen we mannen- en vrouwenvoetbal gelijkwaardiger maken?

De Oranje Leeuwinnen spelen momenteel het EK in Engeland. Het vrouwenelftal wint de afgelopen jaren enorm aan populariteit en professionaliteit. Maar wat valt er nog te winnen? Een hele hoop, weet Barbara Barend.

‘In het begin werd ik afgemaakt om de roep om meer gelijkheid in het voetbal’, aldus Barbara Barend in Vroeg!. Sinds de overwinning van de Oranje Leeuwinnen op Noorwegen in 2017 is het vrouwenvoetbal niet meer te ontkennen, gelooft zij. ‘Toen moest ik huilen. Ik keek mijn vader aan en zei: “Pap, nu is het voorgoed voorbij met het gelul. Nu hebben de vrouwen bewezen dat ze ook kunnen voetballen, mogen voetballen. Nu is het klaar met die onzin.” Vanaf toen is er veel veranderd. Toen ging het land erachter staan.’

Vanaf het eerste begin is Barbara Barend bij de ontwikkelingen in het Nederlandse vrouwenvoetbal betrokken. Ze volgt het op de voet. Waar het de eerste jaren voelt als ‘roepen in de woestijn’ lijken de vrouwen steeds meer terrein en erkenning te winnen in de Nederlandse topsportwereld.

Verschillen
Het valt niet te ontkennen dat de sport en het niveau van vrouwenvoetbal anders is dan we dat van de mannen gewend zijn. ‘Vrouwen zitten fysiek anders in elkaar. Dus je kan je irriteren over dat het spel langzamer gaat, maar het is tegenwoordig wel steeds verzorgder.’ De mannen kunnen ook wel degelijk het een en ander leren van de vrouwen, bijvoorbeeld als het gaat om het gedrag van de supporters. ‘Het voetbal is een uitje voor het hele gezin, maar ik kan me nog wel herinneren dat we vroeger als we naar Ajax gingen, in het Olympisch Stadion, dat we weleens een ME-bus in zijn gevlucht met mijn moeder en zus. Dat ging zo ver dat mijn moeder zei: “Ik ga niet meer met mijn dochters naar het voetbal.” Als je ziet wat het vandaag de dag soms voor een rotzooi is bij het mannenvoetbal, dat is niet bij de vrouwen.’ De beleving is anders. ‘Het stadion is een veilige plek, dus je ziet heel veel gezinnen met zijn allen naar de wedstrijd gaan.’

Professioneler
De professionalisering van het vrouwenvoetbal begint in 2007, wanneer de Eredivisie wordt opgericht. ‘Al was dat nog helemaal niet voor geld; het ging veel meer om het aanzien. Als een speelster bij AZ, FC Utrecht of SC Heerenveen voetbalt, is het toch anders dan bij Harkemase Boys. Het voelt anders als je zo’n shirt aanhebt.’ Met deze stap werden de faciliteiten beter en professioneler. ‘Het was allemaal nog wel heel amateur – en dat is het nog steeds. Maar het kreeg een ander aanzien. Het werd serieuzer.’ De vrouwen gingen regelmatiger trainen. Niet fulltime overigens; de vrouwen hadden er allemaal nog een baan naast. ‘Ze konden niet, zoals de mannen, de hele dag op voetbal gefocust zijn.’

Deze belangrijke stap zet zoden aan de dijk. Het Nederlandse vrouwenelftal wordt een serieuze kandidaat in het internationale voetbal. ‘Op het EK in Finland bereikten we ineens de halve finale.’ De vrouwen uit dat team werden de boegbeelden van het vrouwenvoetbal. ‘Zij hebben de weg geplaveid. Zij hebben heel hard moeten werken, voor geen geld.’ Vanaf dat punt wordt de sport serieuzer genomen. Er ontstaan zogenaamde CBO’s, centrale opleidingsteams, die onder anderen megatalent Lieke Martens voortbrachten. ‘Je zag toen dat het serieus genomen werd en dat het niveau omhoog ging.’

Kritiek
Ook de media stellen zich anders op. ‘Het wordt echt serieus genomen: met alle leuke en minder leuke facetten. Er zijn journalisten heel kritisch, maar dat mag. Dat hoort bij volwassen worden.’ Alle grote voetbalmedia hebben nu een vaste verslaggever voor het vrouwenvoetbal: ‘Je hebt Iwan van Duren van Voetbal International, Annemarie Postma (van o.a. NRC, Het Parool, Hard Gras en The Guardian), Fresia Cousiño Arias (ESPN), Rivkah op het Veld (NOS Studio Sport) en Willem Vissers (Volkskrant). Vissers was laatst heel kritisch toen we 5-1 verloren van Engeland. En dat mag hij zijn, want hij is een vaste watcher. Daarmee zie je dat het serieus genomen wordt. Wanneer dat niet zo is, is wanneer men het heel erg op de man gaat spelen of grappen gaat maken. Maar dat is niet zo; de gemiddelde sportjournalist neemt het heel serieus.’

Kritiek blijft er echter altijd, gelooft Barend. ‘Als je opkomt voor gelijke rechten of vrouwenvoetbal, dan lokt dat bij sommige mensen wat uit. Nou krijg je op Twitter sowieso rare reacties, maar als je daarover praat weet je in ieder geval zeker dat je je Twitter-feed uit moet zetten.’ Waarom dat zo is, kan Barend niet begrijpen. ‘Ik kan me niet voorstellen waar dat vandaan komt.’

Amateurvoetbal
In het professionele voetbal zijn grote stappen gezet; het amateurspel loopt echter nog achter. En laat daar nou juist de toptalenten van de toekomst worden opgeleid. Het is voor meisjes een stuk moeilijker in het voetbal, weet Barend. De faciliteiten zijn minder goed en de talentselectie verloopt niet goed. ‘Als je als jongen goed bent, dan word je opgemerkt en ga je in het eerste team. Dan kom je meestal in een soort opleidingstraject; dat is bij de ene club professioneler dan bij de andere. Maar in ieder geval speel je in de hoogste competitie, en als je heel goed bent word je misschien gescout.’ Als meisje is dat anders. Daar hangt het van de club af. ‘De KNVB stimuleert gemengd voetbal, maar een club mag dat nog steeds zelf bepalen. Dan moet je als meisje maar hopen dat je op jouw club gemengd mag voetballen, en dan moet je hopen dat als je echt goed bent, je in dat eerste team komt. Als meisje ben je nog steeds afhankelijk van de grillen van een trainer of coördinator, niet van een bepaald beleid.’

Het probleem ligt, volgens Barend, in de cultuur in het voetbal. Dat betekent overigens niet dat de bereidheid om de positie van vrouwen en meisjes in het voetbal te verbeteren er bij individuen niet is. Het gaat alleen niet snel genoeg en niet structureel genoeg. ‘Daarom zijn wij met Beweging V begonnen. V staat voor versnelling van gelijkheid in het voetbal. V staat voor voetbal, voor vrouwen, voor versnelling en voor verbinding. Wij willen dat versnellen. Want dat beleid – dat gemengd voetbal gestimuleerd wordt – dat is er. (…) het feit dat betaalde voetbalclubs totaal gericht zijn op mannen en helemaal niet nadenken over het opleiden van meiden, dat vind ik gewoon gek.’

Wat is er nodig?
Meer diversiteit in de bestuurskamer is een belangrijke stap. ‘Op dit moment is maar dertien procent van de bestuursvoorzitters vrouw. Dat is weinig.’ Ook de faciliteiten moeten verbeterd worden. ‘Wat je ziet is dat de meiden of de vrouwen vaak op de verste velden spelen, soms geen kleedkamers hebben, geen uittenue hebben. Allemaal van dat soort rare verborgen ongelijkheid.’
Ook op de begroting moeten er stappen gemaakt worden. ‘Je moet nadenken over het beleid. Je krijgt sponsorgelden binnen; als je die nou evenredig in het aantal mannelijke en vrouwelijke leden stopt - of zelfs iets meer in de vrouwen om dat te ontwikkelen. En daar ook beleid op maakt.’
In het Eredivisievoetbal moet er ook wat veranderen wat betreft de betaling. ‘Daar spelen de meiden tegen een onkostenvergoeding. (…) ik zeg niet dat ze hetzelfde moeten verdienen, maar de ongelijkheid is nu zo groot dat vrouwen er niet van rond kunnen komen.’
Ook de media moeten nog een slag maken. De aandacht voor de Oranje Leeuwinnen is goed, maar de rest van het vrouwenvoetbal is een ondergeschoven kindje. ‘Van de Eredivisie wordt van maar één wedstrijd een samenvatting uitgezonden in Studio Sport. Hoe leuk zou het zijn als er van elke wedstrijd een samenvatting wordt uitgezonden?’
Daarnaast is veiligheid belangrijk. ‘Om gelijkheid te krijgen wil je een veilige werkomgeving hebben.’