De Geknipte Gast: hoe komt dit programma tot stand?

Presentator Özcan Akyol blikt terug (en vooruit) op het programma De geknipte gast, bedacht in de kantine van BNNVARA.

Het idee voor het televisieprogramma De geknipte gast, dat inmiddels zijn vijfde seizoen beleeft, is per ongeluk tijdens het eten van een broodje kroket ontstaan, nota bene in de kantine van de omroep, wat ook weer toeval genoemd mag worden.

Ik zat daar, samen met de eindredacteur van de radio, die mij plotseling, uit het niets, vroeg hoe ik toch elke keer mijn baard zo netjes recht kreeg geschoren. Ik vertelde dat ik dat zelf deed, met gevaarlijke Turkse klapmessen en drie spiegels, die me een driedimensionaal beeld boden van mijn gezicht, erg handig als je symmetrisch te werk wilt gaan. Ik moet op dat moment honderduit hebben gepraat. Toen ik klaar was, stelde hij de achteraf doorslaggevende vraag: ‘Maar zou je dan ook kunnen knippen en interviewen tegelijk?’

Daarna ging het snel. U moet weten: in Hilversum zijn goede ideeën goud waard, ze hebben voor creatieve geesten meer waarde dan geld. Een week later kwam het voorstel of ik niet een pilot wilde maken van een programma waarin ik het haar van iemand zou knippen, in een echte barbierswinkel, terwijl ik die persoon ook nog eens interviewde.

Ik ben altijd gevoelig voor de prikkels en avonturen die anderen bedenken, zeker als die betekenen dat ik een nieuwe kant van mijzelf moet ontdekken. Ergo: ik ging akkoord, een maand later vonden de opnames plaats en bij de publieke omroep waren ze na het zien van die beelden enthousiast – ze bestelden een compleet seizoen, het werd menens.

Ik houd er niet van om half werk te leveren en om die reden ben ik als de wiederweerga een cursus knippen en scheren gaan volgen bij twee verschillende kappers. Dat ik zelf handig met een tondeuse was, heeft te maken met mijn opvoeding in een arme buurt van Deventer: wij hadden geen geld voor de kapper, een tondeuse van Blokker was goedkoper. Om die reden begonnen we elkaar te knippen, wat al snel tot een zekere vorm van behendigheid ging leiden.

Aan het begin van het eerste seizoen merkte ik hoe zwaar het was, want als interviewer kende ik het fenomeen hyperfocus – honderd procent aandacht voor een gesprek hebben – maar nu kwam er iets anders bij: ik moest me ook nog honderd procent concentreren op het kapsel van mijn gast, zoals echte kappers ook niet zomaar even kunnen afdwalen. Dit zorgde er vaak voor dat ik regelmatig letterlijk bekaf op de grond lag na onze draaidagen, niet op de laatste plaats omdat we altijd twee uitzendingen per zondag schieten – een economische keuze.

Er was veel lof voor het programma, we hadden goede kijkcijfers en ik kreeg het ook steeds beter in de vingers, de combinatie van knippen én interviewen. Maar zoals u allemaal weet, overviel corona plotseling de wereld en moesten veel zaken stoppen, dat gold ook voor het lijflijke contact in de kapperszaken. We bedachten snel een noodplan. 

Het decor van De geknipte gast, een barbierswinkel in het centrum van Amsterdam, is door veel kijkers geroemd en ook voor mij is deze plek magisch, daarom wilde ik de uitzendingen daar voortzetten. We besloten om twee stoelen gewoon tegenover elkaar te plaatsen en mij de gasten te laten interviewen, over hun wordingsgeschiedenissen, tegenslagen en mentale veerkracht. Dat pakte goed uit. De gesprekken werden intenser en hoewel ik me doorgaans niet te veel met andermans werk op een set wil bemoeien, deed ik de regisseur wel één verzoek: ‘Laat de cameramensen het gesprek registreren alsof we naar een filmscène zitten te kijken.’

Ik heb zelfs geopperd om het programma volledig in zwart-wit uit te zenden, met het gevoel van de ouderwetse televisie, maar dat vonden ze bij de NPO iets te heftig.

De tijd gaat snel. We zijn inmiddels zestig uitzendingen verder.

Wat die magie van de barbierswinkels is, valt moeilijk in een paar woorden samen te vatten, maar het speelt zeker meer dat de geïnterviewde en ik omsingeld zijn door spiegels. Zelfs als je even wilt wegkijken, word je geconfronteerd met je eigen zijn – er is geen ontsnapping. Wat ook meespeelt, is dat ik al gauw van het idee ben afgestapt om ‘een interview’ met iemand te houden, in plaats daarvan noem ik het ‘een gesprek’, enigszins vergelijkbaar met de lange portretten van beroemdheden in de weekendbijlagen van de kranten.

In dit nieuwe seizoen komen er weer bijzondere prominenten langs, van wie ik sommigen al kende als klein kind van de televisie. Het uitgangspunt blijft altijd hetzelfde: de opdracht is om een nieuw beeld van iemand te schetsen. Voorbij het imago en het repertoire van iemand.

Dat doe ik natuurlijk niet alleen.

Ik heb één redacteur, Simone Dekkers, maar zij is dan ook meteen de allerbeste in haar vak – nooit eerder kwam ik iemand tegen die zo grondig haar werk doet. En in Jack Valkering heb ik een eindredacteur gevonden die me telkens uitdaagt om elke uitzending beter worden in wat ik doe – je kunt nooit uitgeleerd zijn. 

Voor we echt gaan draaien, twee of drie dagen daarvoor, bespreek en analyseer ik met hen onze gasten, op basis van een voorgesprek, boeken, documentaires, voorstellingen, films en eerder gepubliceerde interviews, een bijeenkomst die vaak de kenmerken vertoont van een therapie op afstand. Als ik er een goed gevoel over heb, kiezen we de thematiek.

Meer dan dat is er niet. Ik werk zonder scripts, autocue of vragenlijsten. Dat is een risicovolle aanpak, weet ik van ervaringen bij andere programma’s, want daar worden omroepen en eindredacteuren best zenuwachtig van het idee dat ik niets van tevoren wil vastleggen. In de praktijk is het nooit fout gegaan, maar dat zal vast nog wel een keer gebeuren.

Deze nieuwe vorm bevalt me zo goed, dat we hebben besloten om nooit meer te knippen en scheren, ook als straks weer zonder mondkapje van de overheid mag.

De geknipte gast is zogezegd per ongeluk en toevallig ontstaan. Ik kan u verzekeren: dat geldt voor de meeste programma’s die uit Hilversum komen. Je begint met een idee en vijf jaar later is het iets heel anders geworden. Is dat erg? Dat mag u dit seizoen zelf beoordelen.

De Geknipte Gast, vrijdag om 21.00 op NPO 2

Verdiepende gesprekken in de wekelijkse ‘De Geknipte Gast’ podcast: