Staatsgreep in Myanmar: “De veerkracht van de bevolking is wat dit land zó bijzonder maakt”

“ Dit is een dappere stap in de richting van een echte democratie”, volgens Edwin Briels, Nederlandse directeur van het reisbureau Exploration Travel in Yangon. Hij woont al bijna twintig jaar in Myanmar en hielp ons bij het maken van twee prachtige reizen door het land waar de geschiedenis zich nu lijkt te herhalen. Een eerdere militaire machtsovername hield Myanmar maar liefst 49 jaar in zijn greep. In 2011 kwam deze zogenoemd ten einde, maar sindsdien bezit het leger nog altijd 25 procent van de zetels in het parlement.

Niet meer genoeg, volgens hen. In de hoop helemaal terug te gaan naar het oude systeem grepen ze afgelopen februari opnieuw de macht. Maar de overname loopt niet zoals gepland, vertelt Edwin. “Ze dachten dat dit een simpele coup d’état zou zijn, maar niets blijkt minder waar. De acties van de militairen hebben een revolutie teweeggebracht. Daar hadden ze geen rekening mee gehouden.”

In de afgelopen tien jaar stond er een nieuwe generatie op in Myanmar. Een generatie die opgroeide in een nog altijd verre van perfect politiek systeem, maar werkt aan een betere toekomst. Er ging een deur op een kier die lonkte naar verandering, vrijheid en aansluiting bij de rest van de wereld. Er werd betere infrastructuur, mobiel netwerk en internet aangelegd. Ook steeds meer toeristen zetten het land op de kaart, een ontwikkeling die de Myanmarese bevolking ten goede kwam.

Reden genoeg dus om in verzet te komen tegen de terugkeer naar een streng militair regime. De manier waarop de coup plaatsvindt, wekt bovendien veel woede op bij de bevolking. De militairen zijn doorgeslagen en het respect voor hen is verdwenen. “Ik zie niet in hoe de samenleving dit bewind ooit nog zal accepteren. De bevolking laat zich niet kennen en strijdt in de hoop dat er uiteindelijk een betere situatie voor het land uitkomt dan voorheen.”

En dit zegt heel wat over hun veerkracht en moed. Sinds het uitbreken van de coup worden demonstranten aangevallen, voorbijgangers doodgeschoten en mensenrechten aan de lopende band geschonden. Het verdriet en de angst is groot. “Een van mijn collega’s durfde vier weken haar huis niet uit te komen. Op elk kruispunt staan militairen die je op ieder moment kunnen aanhouden en je voor hen aan het werk zetten, of liedjes laten zingen om je publiekelijk te vernederen. Ook wordt je telefoon gecontroleerd om te achterhalen of je bij het verzet betrokken bent.”

Het dagelijks leven, laat staan in actie komen, is er bovendien niet makkelijker op geworden. “Het mobiele internet werd twee weken geleden platgelegd, om communicatie en mobilisatie tegen te gaan. Vluchten gaan niet, treinen rijden niet, overheidsorganisaties en winkels zijn dicht. Net als de banken, want het bankpersoneel is aan het staken.”

Maar het zijn juist die stakingen, die de coup echt aan het wankelen brengen. “In het nieuws hoor je vooral over de demonstraties, maar deze zijn maar een klein onderdeel van het verzet. De stakingen zijn veel belangrijker.” De civil disobedience movement, een beweging voornamelijk bestaande uit ambtenaren, wil aantonen dat het een illusie is dat de militaire macht capabel is om het land te runnen en hebben alles stilgelegd. Ook de democratisch verkozen regering laat het er niet bij zitten en maakt het de militairen zo moeilijk mogelijk. “Ze hebben aangekondigd dat de bevolking de komende maanden geen elektriciteitsrekeningen hoeft te betalen. Ook de covid-leningen worden een gift. De militairen kunnen dit geld nu niet zomaar terugeisen zonder nog grotere onvrede op te wekken.”

Een andere ontwikkeling is een actieve verandering in het consumentengedrag. “De bevolking doet niet meer mee aan door militairen gerunde praktijken. Voorheen keken mensen naar de goedkoopste optie en niet naar het bedrijf erachter. Nu worden bedrijven waar het leger achter zit op grote schaal geboycot en aansprakelijk gesteld voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wat doen ze voor de samenleving?”

Dat is ook hoe mensen van buitenaf de bevolking van Myanmar kunnen helpen. Edwin, al jaren werkzaam in de sector, kent het belang als geen ander. “Toerisme heeft dankzij de pandemie al een gigantische klap gekregen en is door de coup voorlopig helemaal niet aan de orde.” Des te tragischer, want Myanmar snakt naar meer toerisme. “Het mooie aan toerisme is dat je veel mensen kan helpen die met geen, of een kleine investering een bedrijfje willen opzetten. Of mensen werken direct in de branche om geld te verdienen. Het is heel laagdrempelig.”

Als de deur naar Myanmar uiteindelijk weer opengaat is bewust reizen dus belangrijker dan ooit. “Doe je huiswerk, koop een reisgids en support de juiste mensen. Kies voor kleine bedrijven. Grote bedrijven houden zich vaak niet bezig met uitzoeken welke hotels wel of niet verantwoord ondernemen, die hebben gewoon alles op hun website staan. Niet alleen de consument, maar ook touroperators moeten zich hier mee bezighouden. Goed kijken met wie ze nou eigenlijk zakendoen. Dat geldt niet alleen voor Myanmar, maar is voor elk land belangrijk.”