Transcriptie - Topsporters van de melkindustrie deel 2

00.00.26

voiceover

Drie weken geleden liet  Zembla zien hoe de melkveehouderij door de opkomst van megastallen steeds verder industrialiseert. De moderne melkkoe is een magere topsporter, die ongelofelijke hoeveelheden melk geeft. Het is een kwetsbaar dier geworden.

Man

In feite zijn het wegwerp producten geworden, de koeien op bedrijven als deze.

Voiceover

De koe als wegwerpproduct die steeds minder buiten komt.

Veehouder

Ik ben geen dierentuin. Ik ben geen kinderboerderij.

Voiceover

Maar de Nederlandse consument wil graag melk van koeien die lekker in de wei lopen. En ook het buitenland wordt met dit soort

[caption]

Voiceover

Oer-Hollandse polderromantiek verleidt om onze zuivel te kopen.

Meisje

Omdat papa zo goed voor de koeien zorgt zijn ze heel gezond en gelukkig.

00.01.21

Voiceover

Op dit pak melk staat dat koeien gegarandeerd in de wei hebben gelopen. Daar wordt op gecontroleerd.

Int.

De meeste controles zijn die aangekondigd of onaangekondigd?

Man

Eh de meeste controles zijn aangekondigd.

Voiceover

Wat voor melk drinken we eigenlijk met de opkomst van de megastal.

Man baard

De consument die wil gewoon goedkopen melk. Dus die goedkope melk moet dan gemaakt worden op een of andere manier.

Voiceover

Zembla onderzoekt de gevolgen van de schaalvergroting in de melkveehouderij.

[caption]

[caption]

00.02.04

Voiceover

We zijn te gast bij een kaasfabriek van FrieslandCampina. Deze zuivelverwerker is een wereldspeler van formaat met een jaaromzet van 11 miljard euro.

Int.

Hoeveel kazen maken jullie hier per dag?

Nederhoed

Dat zijn er ruimt 7000 per dag. Ze maar 90.000 kilogram. Om de 50 seconden zijn er weer negen kazen geboren.

Int.

Waar gaan al deze kazen straks naartoe? Blijven ze in Nederland?

Nederhoed

De meeste kazen van ons die gaan naar het buitenland. Duitsland maar ook Amerika. Overal ter wereld.

[caption]

Int.

De hele wereld over?

Nederhoed

Ja. Ik vind het heel erg leuk om op vakantie als ik ergens ben, dan kijk ik van hee, ligt onze kaas daar? En heel vaak kom ik ze tegen bij de supermarkt of op de camping in de winkel, of waar dan ook maar.

Voiceover

Nederland is de derde zuivel exporteur ter wereld. Kaas maken kunnen we als de beste.

Nederhoed

Nou, dit is het hart van de kaasfabriek. Om goede kaas te maken moeten we natuurlijk ook de melk controleren. We nemen hier een monster. Daarvan wordt het vet- en eiwitgehalte bepaald.

Int.

Is het belangrijk dat de kwaliteit goed is?

Nederhoed

Je kunt alleen goede kaas maken van goede melk.

Voiceover

Hollandse melk staat voor kwaliteit. Melk die komt van koeien die lekker grazen in de wei. FrieslandCampina, verreweg de grootste zuiververwerker van ons land, wil ons laten zien dat het hoge eisen stelt aan zijn producten. Elke drie dagen komt de melkwagen langs bij de boer.

Chauffeur

Nou, dan gaan we de melk beoordelen op de geur en de kleur. Dus we kunnen beoordelen of het goed lijkt en of het goed ruikt.

Int.

En?

Chauffeur

Ja het ziet er goed uit, klaar voor de lading.

Int.

Zoals melk moet zijn?

Chauffeur

Zoals melk moet zijn inderdaad.

Voiceover

De chauffeur neemt ons mee naar twee prachtige familiebedrijven. Precies het plaatje dat de president commissaris van FrieslandCampina Piet Boer graag ziet.

Boer

Dat Hollandse beeld van een zwartbonte melkkoe

[caption]

Boer

Of roodbonte melkkoe in een groene wei met een blauwe lucht, is zeker ook de markten in Azië en de grote steden is heel belangrijk. Want dat is eigenlijk het kwaliteitsimago waar wij voor staan.

Voiceover

Punt is wel dat het imago van die Hollandse koe die graast in sappige weiden onder druk staat. Want dit zijn ook Friesland Campina boeren in het Drentse Dalen. Maar waar lopen hun koeien?

A. Vroege

Die komen niet buiten in de wei.

Vroege 2

Vroeger wel. Eerder hadden wij de koeien wel buiten staan?

Int.

U had ze vroeger ook buiten?

A. Vroege

Ja. Maar het aantal is te groot om ze allemaal in de wei te doen.

Voiceover

De gebroeders Vroege melken nu bijna 600 koeien. En ze willen dat aantal verdubbelen.

00.04.50

Daarom bouwen ze een tweede megastal.

Int.

Is ook een beetje omstreden he.

A. Vroege

Megastallen

Int.

Ja

[caption]

Ik denk niet dat het voor de koe slechter is. Die koe heeft het hier niet slechter dan in een stal van 40 koeien. Ze zitten hier ook in groepen. En ze je ziet geen, je ziet geen gevechten van ze maken elkaar af of iets. Komt een stal bij daarachter daar zullen ze net zo rustig liggen, vreten, herkauwen. Qua diergezondheid en volksgezondheid zie je geen nadelen.

Voicover

Frits van der Schans kent de boerenstand als geen ander. Opgegroeid op een melkveebedrijf. Genetica en landbouweconomie gestudeerd in Wageningen. En al vele jaren werkzaam bij CLM een instituut dat onderzoek naar landbouw en milieu.

Schans

Je kunt zien hier aan de overkant dat is de oude dorpsrand. Daar zitten heel veel oude melkveebedrijven. Een deel is nog steeds in tact en een deel is in de afgelopen decennia eigenlijk naar het buitengebied verplaatst.

Int.

Zijn die bedrijven ook veranderd doordat ze groter zijn geworden?

Schans

Ja wat je vroeger zag, deze bedrijven die stonden hier dus in de rand van de dorp.

[caption]

En in de zomerdag gingen die boeren gewoon met hun koeien de polder in en die molken die koeien gewoon in de wei. Dus die koeien bleven van pak hem beet april tot oktober. En die koeien die waren daar 24 uur per dag.

Voiceover

Maar als we nu door het Brabantse land rijden zien we vooral lege weilanden.

Schans

Eigenlijk kun je wel zeggen dat vanaf ongeveer 200 koeien, 250 koeien, dat het steeds moeilijker wordt om de koeien te weiden. Je hebt vaak onvoldoende grasland rondom je bedrijf en ja dan is het gewoon onmogelijk om die koeien te weiden. Ze blijven gewoon op stal.

Voiceover

De afgelopen 30 jaar mochten Europese boeren niet  ongelimiteerd groeien. Ze waren gehouden aan het zogeheten melkquotum. Dit was om melkoverschotten tegen te gaan. Maar sinds 1 april is dit quotum afgeschaft en dat heeft grote gevolgen zegt van der Schans.

00.06.48

Schans

Nou het gaat wel heel hard op dit moment. Je ziet op heel veel plaatsen echt bedrijven heel sterk vergroten. Met name ook door het einde van die melkquotering, dat er dus geen beperking meer is.  En dat een nieuwe stal is er zo bij gezet.

Int.

Bent u er blij mee dat er leden zijn van u die nu bijvoorbeeld al 600 koeien melken en er straks 1200 willen melken?

Boer

Dat is niet de vraag of ik daar blij mee ben.

[caption]

Int.

Ja dat is wel de vraag.

Boer

Nee, de vraag is van wat vind de sector...

Int.

...ik vraag het u

Boer

...ja

Int.

Wat vind u daarvan?

Boer

De vraag is dat wat ik zie is dat er verschillen zijn, grote verschillen

Int.

Maar wat vind

Boer

D’r is een klein aantal bedrijven die streeft groot een  grootschalig bedrijf na omdat ze daar het beste perspectief voor hun zelf in zien.

Int.

Wat vindt u daarvan?

Boer

Dat is een vrije keus, dat is een ondernemerskeus.

[caption]

[fragment]

Brinkhorst

“Het is een helder rapport, het is een hard rapport en het is een onontkoombaar rapport.”

Voiceover

Het is 2001, landbouw minister Brinkhorst heeft zojuist het rapport van de commissie Wijffels in ontvangst genomen. Herman Wijffels op dat moment voorzitter van de Sociaal Economische Raad en daarmee een van de meest invloedrijke mensen van ons land, heeft de toekomst van de veehouderij onderzocht.

Wijffels

“Eigenlijk moet je constateren dat de veehouderij sector en met name de intensieve veehouderij zoals die nu functioneert eigenlijk niet meer past in een hoog ontwikkelde, stedelijke samenleving zoals Nederland thans is geworden.”

Wijffels

De aanleiding was dat we toen in de Nederlandse veehouderij twee grote uitbraken hadden want dierziekten.

Int.

MKZ natuurlijk

Wijffels

MKZ was daarbij maar ook in de varkenshouderij was er toen iets aan de hand. Op de televisie al die beelden gehad van die ruimingen, met die grote grijpers die koeien pakten en op vrachtwagens deponeerden enzovoorts.

[caption]

Ja dat was toch gewoon politiek en in de samenleving als geheel, ja was dat een beeld waarvan we zeiden ja dat moeten we niet meer hebben.

00.08.51

voice-over

In het voorjaar van 2001 is ons land in de ban van de zeer besmettelijke dierziekte mond-en-klauwzeer. Om verspreiding te voorkomen en de export niet verder in gevaar te brengen, laat de regering uit voorzorg 270.000 dieren ruimen, tot woede van de getroffen boeren.

Fragment

“Schandalig!”

voice-over

Maar veel anderen vragen zich af, is de veehouderij niet veel te intensief geworden en roepen we daarmee de problemen niet over onszelf af?

Int.

Een van de belangrijkste punten uit uw rapport was dat u zei, dieren moeten hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Waarom vond u dat zo belangrijk?

[caption]

Wijffels

a, dus dat was gebaseerd op de inbreng van met name mensen uit Wageningen die daar laten we zeggen hoogleraar in waren, in hoe blijven dieren gezond. En er waren ook internationale onderzoeken die we d’r bij gehaald hebben enzovoorts. En de boodschap daarvan was heel helder. De mate waarin dieren hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen, dus in het geval van koeien grazen he, ’t zijn grasdieren, helpt om die dieren gezond te houden.

00.09.58

voice-over

Dieren moeten zoveel mogelijk hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Dat was 14 jaar geleden het dringende advies van de commissie Wijffels. Maar dit is op steeds meer bedrijven steeds minder het geval. We zijn bij melkveehouder Arnold van Dorp uit het Zuid Hollandse Hazerswoude. Net als de meeste boeren haalt hij het kalfje zo snel mogelijk na de geboorte weg bij de moeder.

[caption]

vDorp

Als het kalfje begint te proberen te gaan staan, dan halen we ‘m weg.

voice-over

Het jonge dier zal nooit bij de moeder drinken.

vDorp

Wij proberen de band tussen moeder en kalf nou zo snel mogelijk te verbreken of zo beperkt mogelijk te houden.

voice-over

De eerste twee dagen geeft Van Dorp de kalfjes moedermelk te drinken. Daarna krijgen ze kunstmelk.

vDorp

Nou daar zit ook een financieel argument achter. En dat is dat een liter kunstmelk goedkoper is, dus ik kan mijn melk beter verkopen aan de fabriek en hun poedermelk geven. Dan ben ik, hou ik per saldo geld over.

voice-over

Van Dorp heeft zijn veestapel de laatste jaren fors uitgebreid. Zijn 260 melkkoeien komen nu nooit meer buiten. Binnen in de megastal kan hij ze efficiënter voeren, vertelt Van Dorp. Dat zijn aanpak omstreden is, stoort hem.

vDorp

Ja het raakt me gelukkig niet op dagelijkse basis, maar het raakt me wel.

[caption]

vDorp

Omdat wij eh, ja het eigenlijk een beetje ervaren dat onze integriteit continu in twijfel getrokken wordt.

Int.

Maar men heeft er moeite mee dat die beesten gewoon nooit meer buiten komen en dat ze eigenlijk zo is dan de kritiek, steeds minder hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Dat ze steeds meer eigenlijk ja worden ingezet als een productiemiddel.

00.11.52

vDorp

Ja maar dat, in mijn optiek zijn het dat ook. Want ik ben geen dierentuin. Ik ben geen kinderboerderij. Ik ben geen, ik ben geen beheerder van een openbare ruimte. Ik ben een ondernemer die hier een boterhammetje probeert te verdienen.

voice-over

In de moderne ligboxenstal hebben zijn koeien het net zo goed als buiten, stelt Van Dorp. Daar is landbouwkundig onderzoeker Gidi Smolders het niet mee eens.

Int.

Die boeren zeggen tegen mij, als wij een mooie ligboxenstal hebben met goeie vloeren, dan kunnen we daar prima ook onze koeien houden, dat is net zo goed als buiten.

Smolders

Nee dat is eh, een ligboxenstal dat is om koeien te beperken.

[caption]

Smolders

De ligboxen dat is niet uitgevonden voor die koe, dat is uitgevonden voor de boer.

Int.

Ja?

Smolders

Als je al gaat kijken van koeien die, die hebben er een hekel aan om terug uit te gaan. In ligboxen moeten ze er altijd nog terug uit, moeten ze eruit.

Int.

Ja

Smolders

Dat is een hele onnatuurlijke beweging.

Int.

Dat vinden die koeien niet fijn.

Smolders

Nee dat vinden ze niet fijn.

Int.

Nou ja maar, maar… en wennen ze dan, daar kunnen ze toch prima aan wennen?

Smolder

Nou ja, nou een koe is wel een gewoontedier, maar daar wennen ze niet zo makkelijk aan.

Int.

Nee?

Smolders

Nee

voice-over

Smolders doet al 40 jaar wetenschappelijk onderzoek naar het gedrag van koeien. Een koe heeft het volgens hem buiten veel beter.

Smolder

Omdat, omdat ‘ie in de wei het gras kan pakken, hij is, hij kan z’n natuurlijke gedrag vertonen. Hij heeft heel veel ruimte. Meestal zijn, is de, de bodemomstandigheden zijn veel beter dan binnen. Daar is ‘ie, staat ‘ie altijd op beton en in de mest. Ook al heb je een schuif of roosters. ’t Is altijd nat. Dus buiten is het gewoon gezonder.

voice-over

Koeien lopen op stal in hun eigen mest. De vloeren zijn vaak glad. De dieren kunnen daardoor makkelijk uitglijden.

Smolders

Je ziet in een heleboel stallen zie je kale hakken. Dus dat zijn plekjes waar de haren af zijn op de poten.

[caption]

Smolders

En dat is dan nog het minste. Maar een heleboel zijn ook, daar zie je al wondjes of daar zijn, ze hebben echt dikke poten. Dat is niet natuurlijk. Een koe die hoort gewoon een intacte huid te hebben. Er zijn bijna geen stallen waar geen beschadigingen zijn en waar geen kreupele koeien zijn. En da is, dat is het gevolg van stress.

00.14.02

Int

En die klauwproblemen is dat pijnlijk voor ze?

Smolders

Er zin erbij die ontzettend pijnlijk zijn. En dat kun je ook zien want daar gaan ze ontzettend kreupel van lopen.

Int.

Ja

Smolders

Dan gaan ze echt niet meer op dat ene poot staan, dus dan lopen ze echt op 3 benen. Zo pijnlijk is dat.

voice-over

Waar veel dieren zijn neemt de kans op infecties toe. Zeker kalfjes zijn vatbaar.

Smolders

Bacteriën zijn er natuurlijk altijd. Alleen hoe meer dieren je op een kleine ruimte houdt, hoe gevaarlijker dat wordt.

voice-over

Daarom zetten de gebroeders Vroege de jonge kalveren in aparte hokken.

[caption]

Vroege

Ja deze, deze is nou lichtziek, die heeft diarree. Dan krijgt ‘ie andere voeding. En nou zie je ook wie het is. Als je in een groepshok, dan zie je niet van wie dat dan is.

Int.

Dus daarom moeten ze even gescheiden blijven.

Vroege

Is beter. Ja.

Int.

Dat is eigenlijk dus een continu punt van aandacht, zorgen dat, dat ziektes zich niet verspreiden.

Vroege

De ziektedruk moet je zo laag mogelijk zien te houden.

[caption]

vDorp

Als gevolg van bacteriën en een verminderde weerstand kunnen die dieren ziek worden, is het ons alles aan gelegen om te zorgen dat die weerstand top blijft. En de infectiedruk of de bacteriedruk zo laag mogelijk.

voice-over

Maar is de weerstand van zijn koeien wel top? Want Van Dorp wil met zo laag mogelijke kosten zo veel mogelijk melk produceren.

vDorp

Zij zijn uiteindelijk de schakel tussen het voer wat ik zelf win of inkoop, om dat om te zetten naar melk wat ik kan verkopen.

voice-over

De melkproductie is in ons land in 40 jaar tijd bijna verdubbeld. Daarmee zijn de koeien ook kwetsbaarder geworden.

Int.

U zoekt de randjes op, u wilt zo veel mogelijk uit die koe zien te halen.

vDorp

Ja. Dat klopt. Dat tasten wij af.

Int.

Ja

[caption]

Smolders

De bedoeling van die koe dat is om een kalfje te produceren en voldoende melk voor dat kalf te hebben.

Int.

Ja

Smolders

Dat was de bedoeling van de koe. Alleen als je er allemaal huisdieren van maakt, dan moet je, wil je als boer wil je daar wat aan verdienen. Dus dan is, zeker in het begin, was een deel voor het kalf en de rest voor de boer. En nu is het zo dat dat kalf krijgt kunstmelk. Dus want die melk is gewoon te duur om aan dat kalf te geven. En, en de koe, de productie van die koe is steeds, is steeds hoger geworden. Dus om, en dat is ook voor een deel omdat de consument die wil gewoon goedkope melk. Dus die goedkope melk die moet dan gemaakt worden op een of andere manier en dat is niet altijd op de, de meest dierwelzijnsvriendelijke manier.

00.16.35

stem

Kom!....

voice-over

Voor Andre Mulder geen megastal, geen melkrobots en koeien die o9ngelofelijke hoevelelheden melk produceren. Hij boert biologisch.

Mulder

Iedere boer maakt een keuze voor een bedrijfssysteem. Nou bij ons, omdat wij bijna alle grond achter de boerderij hebben liggen, is bij ons de keuze gemaakt om zo veel mogelijk te weiden, tegen zo laag mogelijke kosten.  Wij melken maar tien koeien meer dan dertig jaar geleden. Volgens sommige mensen zijn wij stil blijven staan.

Int.

Ja. Een beetje ouderwetse boer.

[caption]

Mulder

Eigenlijk wel ja. Maar wij gaan weer vooruit naar vroeger.

voice-over

Van de melk maakt de familie Mulder zelf onder meer yoghurt en [kevier]. De producten gaan naar biologische winkels in de regio. Ze hebben ook een eigen boerderijwinkel.

Int.

En daar kan je een goeie boterham mee verdienen.

Mulder

Wij kunnen daar een goeie boterham mee verdienen ja.

voice-over

De koeien van boer Mulder staan gemiddeld 9 maanden per jaar 24 uur per dag in de wei. Daar eten ze dus vooral vers gras. En dat is volgens bioloog Ton Baars het beste maal dat een koe zich kan wensen.

Baars

Ja, wat je hier ziet is eigenlijk een heel divers grasland he, we beginnen maar eventjes hier met de vlinderbloem, een witte klaver. Witte klaver is van belang voor zijn eiwitvoorziening.

[caption]

Baars

Het meeste wat er staat is gras. En het gras is eigenlijk een structuurmateriaal wat die koe voor ons verteert en daarnaast staan er dan nog de kruiden en de kruiden die zou je kunnen zeggen die zijn er voor de gezondheid. Een koe is in staat om materiaal te verteren wat wij als mens helemaal niet kunnen verteren en daar hoogwaardige producten van te maken.

Int.

Is eigenlijk best knap van zo’n koe.

Baars

Ja die koeien die produceren hier hoogwaardig eiwit eigenlijk voor ons.

Int.

Ja.

voice-over

Baars was tot 2011 hoogleraar biologisch dynamische landbouw aan de universiteit van Kassel in Duitsland. Nu doet hij voor een Zwitsers instituut onderzoek naar de kwaliteit van melk. En die melkkwaliteit, zo vertelt hij, wordt voor een groot deel bepaald door het rantsoen van de koe.

[caption]

Baars

Dit gras is behoorlijk ook vetrijk, naast de energiedrager en dat vet bestaat allemaal uit alfalinoleenzuur he, dus omega 3 vetzuren en dat vind je in de melk terug van deze koeien.

Int.

Dus koeien die op het land eten, hebben andere melk dan koeien die voornamelijk in de stal zijn.

Baars

Ja dat is zonder meer vastgesteld, dat zie je in alle Europese landen. Op het moment dat je naar intensieve melkproductie gaat, dan daalt je hele vetzuurkwaliteit. Dus dan ben je die omega 3 vetzuren ben je kwijt, de CLA’s ben je kwijt en dat krijg je alleen maar als je de koeien vooral op gras voert.

voice-over

Hoe meer vers gras, hoe beter dus de melk. Volgens boer Mulder eten zijn beesten voor 80% vers gras. Alleen na het melken krijgen ze nog een klein beetje krachtvoer.

Mulder

Dit is een brokje gemaakt van luzerne en pulp.

[caption]

Mulder

Want wij willen dus geen mais, soja en granen voeren. We hebben een koe gefokt, die zonder mais kan. Er zijn ook koeien die geven zo veel melk, die moeten mais hebben.

voice-over

De hoogproductieve koeien van de gebroeders Vroege krijgen inderdaad een heel ander rantsoen.

Vroege

Gras is een kwart van z’n voeding denk ik.

Int.

Een kwart is gras.

Vroege

En mais is een kwart.

Int.

Ja

Vroege

Anderhalf tot 2 kilo soja per dag, verder nog een mengsel van tarwemeel, maismeel en nog wat eh, een vrij uitgebreid mengsel en er ligt nog bietenpulp, gedroogde bietenpulp.

Int.

Als die koeien dus zo goed van gras kunnen leven, waarom wordt er dan zoveel bijgevoerd?

Baars

De koeien zijn eenvoudigweg sterk doorgefokt op hun hoge melkproductie ne die hoge melkproductie vraagt heel veel energie wat de koeien niet meer uit gras alleen kunnen halen dus ze moeten daar mais en krachtvoer bij geven.

00.20.31

Int.

Met gras alleen haal je niet die 10.000 liter.

Baars

Nee, zonder meer niet.

Int.

Stel je voor he, je zou meer krachtvoer geven, je zou mais gaan voeren of soja en granen. Dan zou je meer melk uit deze koeien kunnen halen.

Mulder

Dat zou kunnen maar wij proberen zo dicht mogelijk bij de natuur te blijven. En de kosten zo laag mogelijk te houden. Dus de koeien in het weiland. Dat ze zelf het voer ophalen en je hoeft niks meer bij te voeren en zo weinig mogelijk machines en geen kunstmest en heel weinig krachtboer, geen antibiotica en weinig dierenartskosten. Dan heb je natuurlijk ook ene heel scala aan kosten lager. En dat zou in mijn optiek, het systeem dat ik al 30 jaar doe, dat blijf ik gewoon volgen.

Willems

En dit is dus een selectie van de producten die wij als FrieslandCampina in de markt zetten, zowel in Nederland als in het buitenland.

Int.

En dit is de weidemelk, of niet?

[caption]

Willems

Ja. Dat is de weidemelk, met dat logo erop. Dus die melk  die wordt volledig gescheiden bij FrieslandCampina opgehaald, verwerkt en daarmee gegarandeerd…

Int.

dat is een aparte melkstroom.

Willems

Volledig gescheiden van de, zeg maar de regulier melkstromen die we hebben, om daarmee de consument ook te garanderen dat wat we roepen, dat dat ook waar is.

voice-over

De afgelopen tien jaar is de weidegang sterk afgenomen terwijl uit onderzoek blijkt dat wij Nederlanders daar wel veel waarde aan hechten. Koeien in de wei. Daarom heeft de zuivelsector een heus ‘weidemelk’ keurmerk in het leven geroepen.

Int.

En hier heb je bijvoorbeeld ook zo’n plaatje met koetjes in de wei maar dan staat er geen logo op.

Willems

Weidemelk is heel specifiek ook voor Nederland. Maar we gaan dat steeds meer uitrollen he, dus ook naar Duitsland toe zullen we meer met weidemelk gaan doen, maar dan moet het ook wel 100%...

Int.

Ja…

Willems

..aan de criteria voldoen.

Int.

Dan moet je zekerweten dat het ook echt….

Willems

…100% weidemelk is.

00.22.26

voice-over

FrieslandCampina zegt weidegang te stimuleren. Daarom krijgen boeren voor weidemelk een hogere vergoeding. Namelijk 1 cent extra per liter. Ook andere zuivelverwerkers doen mee aan het keurmerk. Er is een stichting in het leven geroepen die moet toezien op de naleving van de regels.

Int.

Jullie gaan daadwerkelijk dan bij de boeren langs om te controleren.

Hin

Controles vanuit de stichting Weidegang gaan we daadwerkelijk bij  de boer kijken of gewoon echt de koeien in de wei lopen.

voice-over

Kees Jaap Hin is secretaris van de stichting Weidegang.

[caption]

Hin

Als stichting zeggen we dat de koeien 120 dagen 6 uur buiten moeten lopen en ook moeten grazen buiten.

Int.

Maar hoe veel grazen?

Hin

Die uren dat ze buiten moeten zijn, moeten ze dus grazen.

Int.

Ja maar moeten, hoeveel, hoeveel gras moeten ze buiten halen als ze weiden? Zijn daar harde criteria over?

Hin

Eh..  daar zijn geen harde criteria over, maar ze moeten wel natuurlijk graasgedrag eh.. en we hebben gezegd..

Int.

Natuurlijk graasgedrag.

Hin

…als de koeien buiten zijn dan moeten ze grazen.

voice-over

Als de koe 120 dagen per jaar ten minste 6 uur per dag buiten loopt, krijgt de melk het predicaat weidemelk. Maar melkonderzoeker Baars vindt die criteria niet voldoende.

[caption]

Baars

Weidegang is voor mij dag en nacht op de weide. Dus dat betekent dat die dieren 2 keer per dag gemolken worden, dat betekent 3 uur niet op de weide en voor de rest hebben ze de mogelijkheid om te grazen.

voice-over

Want alleen als koeien buiten eten, krijg je die gezonde vetzuren.

Baars

Op het moment dat wij het rantsoen van een koe gaan veranderen, dus als wij die weidegang gaan verkorten, zei je gewoon het vetzuurpatroon verschuiven. Onmiddellijk. Binnen een aantal dagen. Dus je ziet dat je die vetzuren vooral krijgt als de koeien veel gras eten, veel grasproducten eten, veel toegang hebben tot gras. En je krijgt het vooral niet, als de koeien heel veel melk geven, veel krachtvoer krijgen en veel mais krijgen, dan zie je dat het hele vetzuurpatroon eigenlijk verschuift in de verkeerde richting.

00.24.16

Int.

En wat vindt u dan van 120 dagen per jaar 6 uur per dag, is dat dan weidegang wat u betreft?

Baars

Ne, want ik denk als je gaat uitrekenen dan krijgen die koeien heel veel krachtvoer en nog heel veel mais ernaast dus het is maar zeer de vraag van wat je dan weidemelk noemt.

Int.

Als je maar 120 dagen de koeien in de wei hebt, dan betekent het eigenlijk de meeste tijd dat die koeien binnen staan en ze dus binnen eten krijgen. Dat is, ja dan is het eigenlijk zou je kunnen zeggen niet het weidemelk meer. Want die koeien staan de meeste tijd van het jaar gewoon binnen.

00.24.47

[caption]

Hin

Eh, wij, de reden om weidegang te doen is landschap, natuurlijkheid en dierenwelzijn…

Int.

Ja maar ik heb het even over die melk nu he.

Hin

Ja ja ja…  nee maar nadrukkelijk, dus nadrukkelijk, wij zeggen nadrukkelijk niks over die gezondheid van die melk. Dat is de keuze die we als stichting hebben gemaakt.

Int.

U zegt niks over de gezondheid van de melk dus uw..

Hin

Nee

Int.

..uw melk is niet gezonder.

Hin

Die claim leggen wij niet.

Int.

mm.

voice-over

Als de weidemelk van FrieslandCampina niet gezonder is, wat is het dan wel?

[caption]

Boer

Het is met name imago en dat is ook belangrijk, ook voor onze afzet. Ja.

Int.

Afzet in de wereld.

00.25.22

Boer

In de wereld, in Nederland, verkopen we weidemelk. Apart opgehaald, apart verwerkt, apart verpakt, apart verkocht. En in het buitenland is het belangrijk voor het imago waar wij voor staan. Puur, zuiver en dan is zeg maar, en kwaliteit voorop.

voice-over

From grass to glass.

vDorp

Hallo meiden…

voice-over

Arnold van Dorp, die zijn koeien altijd binnen houdt, vindt het keurmerk een wassen neus.

vDorp

Is toch een lachertje?

[caption]

vDorp

Dan hebben we toch nog steeds driekwart van de tijd onze dieren niet buiten lopen? En dat, dat benadrukt voor mijn gevoel dat het een hele marketing opgetuigd marketingcircus is om het op die manier sexy te laten lijken. Mensen vertel nou gewoon het eerlijke verhaal. En ga nou uit van de kracht van de sector…

Int.

En het eerlijk verhaal is dan wat u betreft…

vDorp

…dat we kwalitatief hoogwaardige zuivel produceren.

Int.

En ook…

vDorp

…veilig. Waar alles geregistreerd is, waar we in Nederland vakmensen hebben die die melk produceren. Trek die mensen nou niet allemaal continu in twijfel.

voice-over

Door de schaalvergroting zullen steeds meer boeren hun koeien binnen houden.

Int.

Boeren geven zelf ook aan, als zij naar de toekomst kijken dan verwachten ze dat het uiteindelijk nog minder weidegang zal zijn. Dat is wat de boeren zelf aangeven.

Hin

Er zijn enquêtes die dat zeggen ja.

Int.

Ja

Hin

Ja.

Int.

Wat we ook zien is dat er meer grote stallen bij komen.

Hin

Ja

Int.

En wat we ook weten dat is, als je grotere stallen krijgt dat de boeren het lastiger vinden om hun koeien te beweiden.

Hin

Ja. En daarom hebben ze de stichting opgericht om die trend te keren….

Voice-over

Volgens de zuivelsector is bijna 70% van de melk afkomstig van boeren die weidegang toepassen. De controleurs van de stichting moeten er op toezien dat die boeren zich aan de minimum norm houden, van 120 dagen per jaar 6 uur per dag.

Int.

En de meeste controles zijn die aangekondigd of onaangekondigd?

00.27.12

Hin

Eh, de meeste controles zijn aangekondigd.

Int.

Ok.

Hin

Ja.

voice-over

We vragen of we mee mogen met zo’n aangekondigde controle. Maar dat gaat niet.

Hin

De veehoudergemeenschap is een heel kleine gemeenschapen we kunnen geen controles doen met de camera erop. Want dan zijn we publiek aan het veroordelen, dus dat eh, dat eh, dat eh… dus ik wil u graag laten zien hoe wij die controles uitvoeren. Eh.. eh maar in de echte, eh een echte controle met de camera erbij, daar is de boerengemeenschap is daar te klein voor.

voice-over

Door de afschaffing van het melkquotum zal de binnenlandse melkproductie naar verwachting met 20% toenemen. FrieslandCampina bouwt daarom ook nieuwe fabrieken.

Int.

U was dus voor die marktwerking , voor flexibele prijzen, geen limieten. Waarom?

[caption]

Boer

Voor Nederland, voor Nederland als zuivelland is het van het grootste belang dat we toegang houden tot markten buiten Nederland en buiten Europa. Want we zijn ene sterk exporterend land. We hebben dat gunstige klimaat en we produceren meer zuivel dan dat we als Nederlanders samen zelf consumeren.

00.28.20

voice-over

De wereld voeden. Dat is de ambitie van de zuivelindustrie. Wat vindt Herman Wijffels van dit streven?

Wijffels

Wij wonen hier op een postzegel land.

[caption]

Wijffels

Met 17 miljoen mensen. En om in die omgeving de ambitie te hebben, wij moeten de wereld voeden, ja da is eh… geweldig overtrokken. En als we dan met onze landbouwkennis de wereld willen helpen voeden, laten we dan dat doen door de productie daar waar die mensen wonen te gaan doen.

voice-over

Toch zijn er honderden vergunningen verleend voor de bouw van nieuwe megastallen. Wie profiteert er eigenlijk van deze schaalvergroting?

vdSchans

De stallenbouwer heeft er baat bij dat er nieuwe stallen worden gebouwd.  De voerleverancier die heeft er baat bij dat zij intensiveren want dan kan die voerleverancier meer voer verkopen. De mestafnemer die heeft er baat bij dat een bedrijf intensiever wordt want dan kan die meer mest verwerken. Een financier heeft er baat bij, dat er meer zwaardere hypotheek wordt genomen. 

[caption]

vdSchans

Alle toeleveranciers, alle erfbetreders, eigenlijk alles en iedereen om die melkveehouder heen heeft daar baat bij. En die zal dat bewust of onbewust ook stimuleren.

voice-over

De gemiddelde melkveehouder produceert jaarlijks 650.000 liter melk. FrieslandCampina geeft boeren die meer dan 800.000 liter produceren, een kwantumtoeslag. Een hogere prijs per liter.

vdSchans

Dat hebben ze destijds ingevoerd, omdat ze lagere transportkosten hadden bij grotere bedrijven.

Int.

Stimuleert dat de schaalvergroting?

vdSchans

Ja tuurlijk.

voice-over

En de boer? Gaat hij meer verdienen als hij meer dieren houdt? Volgens FrieslandCampina is het gemiddelde jaarinkomen van een melkveehouder 30.000 euro.

Int.

Mag ik een onbeleefde vraag stellen. Verdient u meer dan 30.000 euro per jaar?

vDorp

Eh, de laatste jaren net.

Int.

Nee. Heeft u ooit al een keer meer dan 30.000 euro per jaar verdiend?

vDorp

Jawel.

Int.

Die periodes zijn er geweest.

vDorp

Ja ja ja.

Int.

Toen had u geen 260 koeien.

vDorp

Nee.

Int.

Toen was u nog een traditioneel…

[caption]

vDorp

Nou ja toen was, dat was, dat was in de periode voordat wij deze eigenlijk onze grote stap gezet hebben met de bouw van deze nieuwe stal. In een, in een fase waarin de balans tussen financiering, dus eh.. eigenlijk schuld en eh eigen vermogen in een zekere balans was. Eh waarbij we in goeie jaren goed geld overhielden.

voice-over

De melkprijs is sinds de afschaffing van het quotum gedaald tot iets meer dan 30 cent per liter. Deze prijs ligt onder de gemiddelde kostprijs.

Int.

Als de prijzen nu gaan dalen he, onder de 30 cent.

Boer

Dan hebben wij een probleem.

Int.

Ja. En dan heb je met  600 koeien een minder groot probleem dan met 1200 melkkoeien.

Boer

Dat denk ik ook.

voice-over

Herman Wijffels was in de jaren ’90 topman bij de Rabobank.  Wat kan hij ons over de financiële positie van de melkveehouderij vertellen?

[caption]

Wijffels

Wat ik hoor uit de bankensector is, dat er nu al een aantal van die grote melkveehouderijbedrijven in de ziekenboeg zit. He, dus die zijn al in de problemen.

Int.

Nu al onder het zogeheten bijzonder beheer vallen.

Wijffels

Ja

Int.

Ja?

Wijffels

Ja. Juist. Ja.

Int.

En dan hebben we het over grote boeren.

Wijffels

Dan hebben we het over bedrijven met 500 en 700 koeien.

Int.

En dat zijn dan Rabobank klanten?

Wijffels

Eh, die zitten ook bij Rabobank. Ja.

Int.

Wat zegt dat nu?

Wijffels

Nou ja dat, dat is dus een illustratie van het punt wat ik steeds maak. Namelijk, dat de kwetsbaarheid ook in economisch financiële zin van die bedrijven aanzienlijk toeneemt.

Int.

We willen een interview met de Rabobank. Hoeveel bedrijven zijn in de problemen? Waarom financieren zij dit soort bedrijven?  Maar de bank wil niet op camera reageren.

00.32.08

Stem

Ik heb geen toestemming gegeven voor een interview on the record, dus ik beëindig nu het gesprek. Dank u…

Int.

Nee maar, mevrouw,  maar u bent woordvoerder van de Rabobank en…

[caption]

voice-over

14 jaar geleden presenteerde Wijffels zijn kritische rapport over de melkveehouderij. Wat heeft Den haag sindsdien gedaan om ervoor te zorgen dat de sector niet verder industrialiseert?

Wijffels

Wel wat he, in de zin van dat er zeg maar milieuvoorschriften zijn gekomen en eh mineralenboekhouding en allemaal dat soort van dingen, maar echt harde grenzen aan wat er zich dan feitelijk afspeelt zijn er niet gesteld.

voice-over

We mogen tussen 2 Kamerdebatten door de verantwoordelijke bewindspersoon interviewen. Staatsecretaris Dijksma.

00.32.57

[caption]

Dijksma

Ik denk dat de industrialisering van de melkveehouderij gewoon geen goeie zaak zou zijn en ik weet zeker…

Int.

Maar die is toch al gaande, mevrouw Dijksma?

Dijksma

…en ik weet zeker dat de melkveehouderij daar ook over denkt, zoals ik.

Int.

Maar die is toch al gaande, we zien…

Dijksma

Het gemiddeld aantal koeien in Nederland bij een boer is 85.

Int.

Ja maar ik heb het ook niet over de gemiddelde boer, ik heb het over die, die 10, 20% die heel fors uitbreidt.

Dijksma

Ja maar daarvan, van die 10, 20% geldt nu sinds dit jaar de wetgeving dat als men wil uitbreiden, men dat met grond moet doen.

voice-over

Als een boer fors wil uitbreiden, moet hij vanaf 2016 ook extra grond kopen. Op die manier wil Dijksma stimuleren dat er meer koeien in de wei komen. Gaat dit werken?  Volgens landbouwonderzoeker Van der Schans niet.

Int.

Als je wilt kan je nog steeds groeien zonder dat jouw koeien buiten hoeven te lopen, zonder dat jij het voer van je eigen land haalt.

[caption]

VdSchans

Je moet een klein beetje extra grond hebben als je al heel veel koeien hebt en weinig grond. Maar die grond die mag ook aan de andere kant van het land liggen. Dus wij staan hier dus aan de rand van Den Bosch en je kunt dus gewoon je grond kopen of huren of pachten in Groningen.

voice-over

Weidegang wil Dijksma niet verplichten.

[caption]

Dijksma

Ik verplicht het niet. Maar ik ga  er zeker alles aan doen en daar investeren we ook zelf met bijvoorbeeld geld in, om ervoor te zorgen dat die weidegang toeneemt. Want het doel, daar zijn wij het zeer over eens. En voor de sector is het van cruciaal belang.

voice-over

Maar welke concrete maatregelen gaat ze dan precies nemen? Hoe gaat Dijksma ervoor zorgen dat koeien weerbaarder worden?

Dijksma

We onderzoeken nu wat uiteindelijk voor ’t dier en voor de boer en voor de samenleving de beste optie is.

Int.

Maar u zei ik ben tegen die magere koeien. He, dat wilt u niet. Die uitgemergeld worden, die 12, 14.000 liter…

Dijksma

Ja. Mar het is ook een verantwoordelijkheid volgens mij voor de boeren om samen met ons daarvoor te zorgen en ik denk dat een heleboel boeren dat echt ook willen. Ik ga echt… ik moet, ik kom gewoon te laat…

Int.

Vindt u dat wij moeten, vindt u dat wij moeten produceren voor de, voor de wereldmarkt mevrouw Dijksma?

00.34.53

Dijksma

Ja dat vind ik.

Int.

Ja?

Dijksma

Dat kan. Ja. Dat doen we ook. Alleen, het betekent dat we dat voor een belangrijk deel met kennis doen. En niet met alleen maar fysieke producten , want er zit echt een grens, echt een grens aan de groei.

voice-over

Ondertussen zet de industrialisering van de sector door. De politiek heeft te lang te weinig gedaan, vindt Wijffels.

Wijffels

Ze hebben dit probleem zelf gecreëerd, klaar.

Int.

Door zo lang te wachten met duidelijk gaan…

Wijffels

Door onvoldoende beperking te stellen aan wat er nu gebeurt.

00.35.25

[caption]

Smolders

We gaan steeds meer geïndustrialiseerd produceren. Steeds verder komen we van die koe af. En dat is, dat is in alles scenario’s is dat een verkeerde ontwikkeling.

00.35.45