Transcriptie - De slag om de erfenis

00.00.20

[caption]

voice-over

Wie een testament wil laten maken moet kunnen overzien waar zijn of haar beslissingen toe leiden. Voor sommige mensen is dat moeilijk.

Vrouw

87jaar. Duidelijk gestoord, echt wilsonbekwaam, dat was evident.

Vrouw

Die wist niet eens wat een testament was.

voice-over

Ons land telt 142.000 verstandelijk beperkten en 260.000 dementerenden. Mensen die vaak makkelijk kunnen worden gemanipuleerd. Misbruik ligt op de loer.

Man

Ondertussen worden ze omringd door allerlei aasgieren he. en daar is daar zijn er niet 1 of 2 van, maar daar, daar wemelt het in Nederland van.

voice-over

En zo komen erfenissen terecht op plekken waar het volgens nabestaanden nooit bedoeld was.

Vrouw

Hoe kan dit? En zeker als je de constructie van het testament ziet.

Vrouw

Dat was ook heel shockerend van ons, dat ‘ie het aan twee doelen had gegeven. En wij wisten ook niet dat het zoveel geld was.

voice-over

Nederland vergrijst. Het aantal kwetsbaren neemt toe. De huidige generatie ouderen is bovendien de rijkste die ons land ooit gekend heeft. Een goudmijn. Ook voor goede doelen.

Stem man

Ik heb daar geen commentaar op.

voice-over

Zembla onderzoekt: wie beschermd de wilsonbekwamen.

00.01.38

[caption]

voice-over

Dit is het enige bewegende beeld van Jan van Dijke, gemaakt op de bruiloft van zijn nichtje Suzanna en haar man Paul. Jan van Dijke was voorbestemd om zijn vader op te volgen, Kees van Dijke. Molenaar aan de Zandweg in Kruiningen. Maar als Jan twee jaar oud is, laat een bezoeker op een zomerse avond in juli het hekje openstaan.

[caption]

Mw Laurs

Met als gevolg dat ‘ie als kleintje van twee daar doorheen geslipt is terwijl de molen aan het draaien was.

voice-over

Wat er dan gebeurt, haalt de lokale pers. We vinden het bericht in De Zeeuw van 31 juli 1924.

Stem

‘Vrijdagavond jongstleden werd het zoontje van de molenaar Van Dijke door een wiek van den in beweging zijnden molen, aan het hoofd getroffen.

Mw Laurs

Dat is een enorme kracht die zo’n molen maakt. Een klap. Hij heeft het ternauwernood overleefd, maar ja dat is een blijvende beschadiging gebleven.

[caption]

Hr Laurs

Zijn vader was molenaar en toen opa oud was, toen wilde hij graag hebben dat Jan het zou kunnen overnemen. Maar Jan die kon niet afrekenen, Jan begreep niks va cijfers. Ja het gevolg was dus dat Jan ook nooit molenaar kon worden.

[caption]

Sinke

Gevolg van het ongeluk dat hij flink gestoord was, daarna. Maar werken kon hij wel heel goed. Hij was natuurlijk een dommekracht zo’n man.

Mw Laurs

Hij bracht de zakken meel rond he. Want hij was oersterk.

Hr Laurs

Hij was sterk.

Sinke

Hij was fysiek sterk. Ja. Maar geestelijk niks. Nee.

voice-over

Jan brengt zakken meel rond en onder begeleiding verricht hij wat eenvoudig werk in de bouw. Tot zijn 55 ^e  blijft ‘ie op de molen wonen. Na het overlijden van zijn ouders nemen zijn broers de zorg voor hem over. Tot ze er niet meer toe in staat zijn.

[caption]

Mw Laurs

Vervolgens hebben de broers dus ook voor hem een huisje gekocht, zodat ‘ie altijd een dak boven zijn hoofd zou hebben, wat er voor de rest ook zou gebeuren.

voice-over

Hier woonde Jan. Voor de huishoudelijke hulp wordt Marie Bij de Vaate ingeschakeld. Ze woont op een steenworp van hem vandaan. De band tussen de families is goed en gaat, zoals op deze foto te zien is, jaren terug.

[caption]

Stoffels

Dit is zelfs een foto waar mijn opa en oma zelfs nog op staan. Hier voor naast mijn moeder, mijn moeder is met dat donkere haar en Jan is met de baret op.

Int.

En hoe oud is deze foto?

Stoffels

1960.

00.04.07

voice-over

Miranda’s moeder doet jarenlang Jans huishouding.  Miranda’s vader, bankdirecteur Henk, vult voor Jan de belastingaangifte in.  De Bij de Vaates krijgen daar van de familie een vergoeding voor. In 2009 vindt Marie Bij de Vaate bij Jan een brief waar ze van schrikt. Ze belt Jans nichtje in Zeist.

[caption]

Mw Laurs

Ze had een brief gevonden van de notaris. En die had ze  meegenomen, want Jan had ‘m als gebruikelijk tussen alle krantenpapieren en rommel en dergelijke neergelegd. En eh ’t was van de notaris dus ze nam ‘m mee naar huis en toen bleek dat daarin stond, de koopakte voor de verkoop van zijn huis. Nou ze was in alle staten.

Int..

Weet u waarom?

[caption]

Stoffels

Nou hij had het onder de waarde verkocht.

Int.

Weet u hoeveel?

Stoffels

Eh.. 75.000? Ja.

voice-over

75.000 euro. Zo staat het in deze koopakte. Maar het pand dat zijn broers ooit voor hem kochten, is ruim 2 keer zoveel waard. 178.000 euro. Zo lezen we in dit gemeentelijk document. Jan heeft zijn hui voor veel te weinig verkocht aan een jongen in de buurt. Zijn nichtje uit Zeist en haar man spoeden zich naar Zeeland.

Mw Laurs

Hij was in paniek.

[caption]

Hr Laurs

Hij was totaal in paniek. Toen wij aankwamen met z’n tweeën toen lag de hele vloer bezaaid met bloknootvelletjes.

voice-over

Uit de krabbels van Jan blijkt, dat ‘ie zich realiseert dat hij iets doms heeft gedaan. Hij noteert: dus wordt het huis niet  verkocht.

Hr Laurs

Hij is gewoon misleid zoals het heel makkelijk kon met Jan.

Mw Laurs

En daar was ik wel echt gloeiend woest over. Want het gaat over een man van 87, dat lijkt nergens op. Je hoort een onderzoek te doen op een gegeven moment wanneer je een verkoper voor je neus hebt zitten, duidelijk gestoord, echt wilsonbekwaam, dat was evident. En dat kunnen een hele hoop mensen bevestigen. En dan bovendien ok nog eens in een hele slechte gezondheidstoestand, want ook dat was zichtbaar. Daar zijn ze allemaal aan voorbij gegaan. En dan de idiote prijs van het huis nog d’r bij, maar ik vind met name de manier waar, waar men, met oom Jan zelf om ging. Dat vind ik schandalig.

0006.07

[caption]

V Mourik

Hoe komen wij tot die prijs?  He, en als hij aanwijzingen heeft dat die prijs veel te laag is, dan moet de notaris zijn dienst weigeren.

voice-over

We leggen de kwestie voor aan professor Van Mouriik, emeritus hoogleraar notarieel recht. Op ons verzoek bestudeert hij het dossier van Jan van Dijke en onze bevindingen.

Van Mourik

In dit geval zou ik toch willen neigen in de richting van notaris, u hebt hier uw taak niet goed vervuld. Omdat die notaris had nader onderzoek moeten doen of inderdaad hier de juiste prijs aan de orde was. Had moeten kijken of die verkoper inderdaad wist wat ‘ie deed. Of hij de consequenties van zijn handelen kon overzien. Het heeft er alle schijn van, dat die verkoper dat niet kon overzien en dus had die notaris deze man moeten beschermen.

voice-over

We nemen contact op met het notariskantoor waar de verkoopakte voor Jans huis destijds werd opgesteld. 

Redacteur

Ik ben op zoek naar notaris [Saneel].

voice-over

Jan van Dijke verkocht zijn huis voor meer dan een ton onder de waarde. De notaris die de verkoopakte opstelde, heeft een beroerte gehad. We leggen de kwestie daarom voor aan haar toenmalige baas.

Redacteur

Was u bij die verkoop betrokken?

Stem

Eh nee, ik heb alleen begrepen dat daar een koopakte getekend was.

Redacteur

Ja

Stem

En dat die later ook weer is ontbonden.

Van Mourik

Dat duidt er eigenlijk wel op dat de notaris bij nader inzien tot de conclusie is gekomen, dat eh zijn handelen niet geheel was conform eh de eh maatstaven die je moet aanleggen.

voice-over

Net op tijd is voorkomen dat Jan zijn huis voor een habbekrats verkocht en op straat kwam te staan.

[caption]

Stoffels

Dat heeft ‘ie pas in de gaten gekregen toen mijn moeder zei van oh… Jan maar dat had je niet moeten doen.

Int.

Was u mevrouw Bij de Vaate dankbaar dat ze alarm had geslagen?

[caption]

Mw Laurs

Ja toen nog wel.

Int.

Later niet meer?

Mw Laurs

Nee, later niet meer want toen begreep ik waarom ze alarm had geslagen.

voice-over

Straks zal blijken dat de familie Bij de Vaate ook zelf een belang had om de verkoop van Jans huis te voorkomen. De vraag is, wie beschermt mensen als Jan? Want, zijn ze wel in staat hun besluiten te overzien wanneer ze hun huis verkopen of een testament opmaken? We gaan van Zeeland naar de Veluwe. Ook hier in Apeldoorn speelt een zaak rond een omstreden testament. D

voice-over

Dit is Herman Beekhuis, op de foto met zijn zus Jolanda.

00.08.33

De Vries

’t Was een heel lieve, teruggetrokken man die heel introvert was. Heel erg op zichzelf.

voice-over

Herman heeft een verstandelijke beperking. Daarom verblijft hij vanaf zijn vijftiende in zorginstellingen.

[caption]

De Vries

Uit rapporten blijkt ook dat ‘ie op een geestelijke leeftijd van zes jaar functioneerde. Dus wat hij bijvoorbeeld heel veel deed was kleuren. Kleurplaten.

voice-over

Dit is de laatste die Herman kleurde. Kort voor hij op 67-jarige leeftijd overlijdt. Tot ieders verbazing blijkt dan, dat Herman een testament heeft opgemaakt.

De Vries

Hij wist niet eens wat een testament was.  Het begrip kende die denk ik niet eens.

voice-over

Hermans administratie wordt, omdat hij daar zelf niet toe in staat is, zeventien jaar lang gedaan door een budgetbeheerder. Ook die is zeer verbaasd, wanneer hij hoort dat Herman een testament heeft.

[caption]

Westerhof

Ik heb er geen moment over nagedacht dat Herman een testament zou kunnen hebben. Omdat hij in mijn ogen in ieder geval niet handelingsbekwaam is.

Int.

Wie z’n idee was het dan wel?

De Vries

Die vraag hebben wij dus ook met elkaar, de familie. Hoe kan dit? En zeker als je de constructie van het testament ziet.

voice-over

Herman blijkt alles te hebben nagelaten aan de zogenoemde Prinsen Geerligs Stichting.

Westerhof

En hoe die daar kwam, dat, dat moet ‘m zijn ingegeven op een of andere manier.

voice-over

We verdiepen ons in de Prinsen Geerligs Stichting waar Herman zijn erfenis aan nalaat. De stichting werft fondsen voor de geestelijke gezondheidszorg. Op de website staan wat cijfers maar concrete informatie over waar het geld aan besteed wordt, ontbreekt.

Int..

Heeft u iets te verbergen?

[caption]

Jongeneel

Nee ik denk het niet nee.

Int.

Waarom publiceert u dan niet wat u zou moeten publiceren?

Jongeneel

Ja…  wat publiceren we dan niet?

Int.

Waar uw geld naartoe gaat. Dat staat hier niet bij.

Jongeneel

Ik weet het niet, het kan ook zijn dat uit privacy overwegingen dat het niet allemaal vermeld is maar u moet het uit de jaarstukken kunnen le…eh kunnen zien, dat er gelden verstrekt worden, dat eh dat is duidelijk.

voice-over

Uit de jaarstukken blijkt, dat de stichting 2,7 miljoen in kas heeft. Veel meer dan op de website vermeld staat. Maar die wordt, vlak voor deze uitzending, aangepast. Herman Beekhuis heeft in zijn testament vastgelegd dat zijn nalatenschap via de stichting terecht moet komen bij de instelling waar hij zelf verzorgd werd. Hoe kwam een man met een verstand van een kind van zes, hier terecht?

00.11.07

Int.

Kende u de erflater Herman Beekhuis?

Jongeneel

Niet persoonlijk.

Int.

Nooit ontmoet of gesproken?

Jongeneel

Nooit ontmoet of gesproken.

Int.

Hoe komt die man dan bij u terecht?

Jongeneel

Wij eh hebben een testament, waar een legaat aan ons vermaakt is, als Prinsen Geerligs Stichting en daar ken ik de naam Beekhuis uit.

[caption]

De Vries

Wat moet je ermee? Geen idee. Die wist niet wat een notaris was, die wist niet wat een testament was. Die kon niet lezen of schrijven, dus hoe kan die überhaupt zo op die manier een Prinsen Geerlig Stichting vinden?

Jongeneel

Dat vraag ik me ook af, dat eh…

Int.

U heeft dat nergens uit kunnen opmaken.

Jongeneel

Nee.

De Vries

Die moet hulp hebben gehad van iemand die die vertrouwde.

Int.

Als dat zo is, als ‘ie daar hulp bij heeft gehad, wat vindt u daar dan van?

[caption]

Westerhof

Eh…. ik vind het niet kunnen.

Int.

Waarom niet?

Westerhof

Allereerst is Herman wilsonbekwaam he, zijn verstandelijke vermogens zijn al helemaal eh gering. En dan moet je niet iemand zodanig misleiden dat ‘ie op die manier een testament opstelt.

Int.

Betwist u dat deze meneer wilsonbekwaam was?

[caption]

Jongeneel

Ik betwist dat.

Int.

op grond waarvan?

Jongeneel

De, hij is bij de notaris geweest, de notaris heeft een testament opgemaakt. De notaris heeft daar waar..waarborgen voor, doet een onderzoek, een kort onderzoek, wat een normaal mens kan doen. En hij heeft daaruit geconcludeerd dat meneer een testament kon maken.

voice-over

Herman woont in Vaassen. Daar is een notariskantoor op 500 meter van zin huis. Maar daar gaat Herman niet naar toe. Hij tekent zijn testament hier, bij een notaris in Apeldoorn. 20 kilometer verderop. En dat is vreemd. Want Herman kan niet zelfstandig reizen.

Int.

Als u die notaris geweest was, wat was dan uw eerste vraag geweest?

[caption]

Van Mourik

Nou mijn eerste vraag is, waarom komt u bij mij. Het is meer voor de hand liggend dat je, tenzij er bijzondere, hele bijzondere omstandigheden zijn, dat je een notaris in de buurt neemt. Dus als je 20 kilometer verderop naar een notaris gaat, is dat een indicatie, niet meer dan dat, maar een indicatie dat er iets bijzonders kan spelen.

00.13.16

Jongeleel

Ik heb niet gemerkt dat er iets onregelmatigs gebeurd is. kan dat ook niet beoordelen.

Int.

U vertrouwt het oordeel van de notaris.

Jongeneel

Ik ga af op het oordeel van de notaris.

Van Mourik

Als iemand in een gezinsvervangend tehuis zit, zoals in dit geval, als iemand komt met iemand want hij is er waarschijnlijk niet alleen naartoe gegaan, dan zijn dat nog meer indicaties, indicatoren, die tot de conclusie kunnen voeren en wellicht zouden moeten voeren, he, hier werk ik niet aan mee. Ik wens dat testament niet te maken.

voice-over

We willen weten wat er gebeurd is en vragen de notaris die Hermans’ testament opmaakte, om commentaar.  Maar die kan zich niets meer herinneren, zegt ‘ie. En het dossier vertelt ‘ie, dat is vernietigd.

Van Mourik

Een notaris die eh, zo lang hij nog in functie is op dat kantoor, bewaart ‘ie alles. Dat, dan kan niet de stelling worden ingenomen ik heb het niet meer. Als …

Int.

Ook niet als het tien of twintig jaar geleden is.

Van Mourik

Nee ook niet als het tien of twintig jaar geleden is, geen enkele notaris gaat zijn eigen dossiers opruimen, dat, dat is uitgesloten. Dat is zo… in strijd met, ook met de taak van de notaris, hij moet altijd nog op zijn dossier kunnen terugvallen, zeker in gevallen als deze. He, denk maar eens bijvoorbeeld dat de notaris meewerkt aan het opstellen van testamenten, hetgeen natuurlijk veel het geval is, dan kan het dossier nog aanwijzingen geven omtrent de wil van de betrokkene. En de toestand waarin hij toen verkeerde.

voice-over

Jolanda begint een rechtszaak. Ze wint. Het testament wordt vernietigd want Herman had geen geld mogen nalaten aan de zorginstelling waar hij verbleef. Ook niet via een omweg. 

[caption]

Van Mourik

Nou dat mag niet omdat hier een groot gevaar van beïnvloeding is. Het kan natuurlijk zijn dat dat niet speelt, maar de wetgever wil het zekere voor het onzekere nemen en niet allerlei discussies krijgen over de vraag, is iemand beïnvloed ja of nee. dus bij voorbaat al wordt gezegd he, dat mag niet gebeuren, zo’n instelling mag niet erven.

00.15.07

voice-over

De Prinsen Geerligs stichting legt zich niet bij het oordeel van de rechter neer en gaat in hoger beroep.  Jolanda vindt het prima dat ook een hogere rechter zich over de zaak van haar broer gaat buigen.

[caption]

De Vries

J. de Vries, zus Herman
Omdat het je in je hart rakt da je broer gewoon misbruikt is. En dat er dus mensen mogelijk willens en wetens, dit, hier aan hebben meegewerkt. Ja het klopt gewoon niet.

Int.

U wilt dat de mensen die daar verantwoordelijk voor zijn ook verantwoording afleggen.

De Vries

Ja. Absoluut.

voice-over

Professor van Mourik bestudeert ze al jaren, de rechtszaken voer testamenten. Volgens hem zijn kwesties als die van Herman niet uniek. Integendeel.

V Mourik

Dit soort zaken komt dagelijks voor. Ik moet zeggen dat ik me daar groen aan erger, aan al die gevallen waarin misbruik wordt gemaakt, waarin nonchalant, slordig wordt omgegaan met dit soort zaken, waarin mensen als het ware in de kou gezet worden die eigenlijk toch de bescherming behoeven van de notaris. Het notariaat heeft daar een belangrijke rol in en eh.. er was, het, dat gaat vaak goed, laat ik het heel nadrukkelijk erbij zeggen, maar het gaat ook nogal eens een keer fout. En hier is het naar mijn smaak als ik het zo inschat, fout gegaan.

00.16.20

voice-over

Wie beschermt ze, de wilsonbekwamen? Terug naar de zaak van Jan. De man die als jochie van twee letterlijk een klap van deze molen kreeg. En daardoor volgens zijn familie geestelijk nooit ouder werd dan een jaar of acht.

Voice-over

In 2009 wordt ternauwernood voorkomen dat Jan zijn huis kwijtraakt en dakloos wordt. De notaris heeft niet ingegrepen. De kwestie laat nog eens zien hoe kwetsbaar Jan is. Om herhaling te voorkomen vragen zijn nichtje en haar man hier bi j de rechtbank in Middelburg bewindvoering aan.

[caption]

P Laurs

De rechter heeft Jan gezien en besloot vrijwel onmiddellijk dat ‘ie onbekwaam was en dat bewind met mentorschap, dat betekent dat je ook voor gezondheidszorg beslissingen kunt beslissen voor Jan, dat die hele zaak, dat dat moest worden geregeld.

voice-over

De rechter onderkent de noodzaak van beter toezicht op Jan. Ook financieel zijn zijn nichtje uit Zeist en haar man nu eindverantwoordelijk. Met het verstrijken van de jaren wordt Jan meer hulpbehoevend. Marie Bij de Vaate, de huishoudhulp, doet nu ook zijn boodschappen en zorgt dagelijks voor een warme maaltijd.

[caption]

Stoffels

Op een gegeven moment heeft zij ook het bankpasje van Jan gekregen want dan kon zij ervoor zorgen dat de boodschappen gedaan kunnen worden. Dat heeft Jan haar zelf gevraagd, van regel het maar zo dan, dat is makkelijker dan, want hij was gewoon op een gegeven moment niet meer goed ter been.

voice-over

Wanneer Jans gezondheid verder achteruit gaat, heeft hij professionele zorg nodig. Hij wordt opgenomen in verpleeghuis Ter Valcke in Goes.  De hulp van Marie Bij de Vaate is overbodig geworden. Toch zien de bewindvoerders in Zeist tot hun verbazing, dat de hulp nog steeds flinke geldbedragen opneemt van Jans rekening. Ze vertrouwen het niet. Tijdens een controle valt hun oog op een grote transactie van jaren daarvoor, die ze niet kunnen verklaren.

[caption]

S. Laurs

S. Laurs – Van Dijcke, bewindvoerder Jan
Toen zag ik dat er in 2006 21.000 euro overgeheveld waren van zijn spaarrekening, van Jan, naar de rekening courant en vervolgens naar de Bij de Vaate’s. Toen dacht ik nou, wat is dit voor verhaal. En er waren wel meer gekke dingen die we zagen, maar dit was wel een van de meest frappante.

Int.

21.000 euro.

S. Laurs

21.000 euro. Ruim.

voice-over

De familie belt naar Henk Bij de Vaate in Capelle, echtgenoot van de hulp. En de man die al jaren Jans belastingaangifte doet. Het gesprek is opgenomen.

[Caption]

Stem Laurs

Als ik de overboekingen bekijk, over de jaren, dan is er een overboeking en dat was nu net uit die periode waar jij geen afschriften meer van had. En die is van 7 maart 2006.

Stem H bij de Vaate

6… ja dat zou best kunnen ja.

Stem P Laurs

En toen is er van de rekening van Jan een bedrag van 21.584 euro naar jouw rekening overgeschreven.

Stem H bij de Vaate

Ja dat zou best kunnen, dat weet ik niet meer hoor.

P Laurs

En toen stond het op een of andere rekening maar niet die van hem.

Stem H bij de Vaate

Eh… maar dat geld heeft ‘ie dus apart, heb ik apart gezet op een spaarrekening bij de RABO bank.

Stem P Laurs

Ja. Op jouw naam.

Stem H bij de Vaate

Niet op mijn naam.

Stem P Laurs

Op welke naam dan?

Stem H bij de Vaate

Op naam van mijn vrouw.

P Laurs

Ja, ik kan, ik vond echt dat ‘ie door de mand viel als oplichter.

Stem P Laurs

1 ding begrijp ik nog steeds niet. Waarom je, als ik nu aan de telefoon met jou erover praat, je eerst doet alsof je geen gelden van Jan onder beheer hebt en later blijkt dat je het wel hebt. Leg me dat eens uit?

Stem H bij de Vaate

Nou dat heb ik eh helemaal niet meer aan gedacht.

voice-over

Dit is een kopie van de bankoverschrijving die meneer Bij de Vaate vergeten was. Het bedrag en alle andere gegevens zijn door hem zelf ingevuld. Jan hoefde alleen nog zijn handtekening te zetten. Bij de Vaate wil ons niet te woord staan dus legt zijn dochter Miranda uit hoe het zit.

[caption]

Stoffels

Is niet onder dwang gebeurd of wat dan ook hoor.

Int.

Nee.

Stoffels

Maar Jan was oud, dus dat was ook allemaal slecht handschrift, kriegelwerk. Daarom deed mijn vader ook zijn administratie want het werd gewoon een knoeiboeltje anders.

Int.

Maar u zegt die 21.000 euro dat was een schenking.

Stoffels

Ja.

Int.

Hoe weet u dat?

Stoffels

Ja ik eh, het zijn mijn ouders.

[caption]

P. Laurs

Bij de Vaate heeft toen die eerder onder druk kwam te staan en begreep dat het uitgekomen was, heeft hij de gelden via een spoedoverschrijving teruggestort. Op die spoedoverschrijving staat: terugstorting gift. Dat is toch al sowieso al iets heel absurds want wie stort….

S. Laurs

..wie stort, wie stort dat.. precies

P. Laurs

…als ‘ie echt eerlijk een gift gekregen heeft, die 21.500 euro terug?

voice-over

De terugstorting door Henk Bij de Vaate is een loos gebaar, stelt de familie. Want als hun oom Jan 13 dagen alter overlijdt, blijkt dat Bij de Vaate iets verzwegen heeft toen hij de 21.000 euro terugstortte.

P. Laurs

Het was gewoon een schijnhandeling.

Int.

Hij wist dat dat bedrag terug zou komen.

P laurs

Natuurlijk want hij, dat was het, er was een testament.

Voice-over

In Jans laatste wil staat dat ‘ie alles nalaat aan de dochters van het echtpaar Bij de Vaate.

Stoffels

Omdat ‘ie het werk van mijn moeder heel erg heeft gewaardeerd. En van mijn vader ook, van allebei. Dus voor al die jaren altijd dat ze zo intensief voor hem gezorgd hebben was dat zijn blijk van waardering.

21.53

voice-over

De familie gelooft er niets van. Ze start een reeks juridische procedures waarin ze de rechtmatigheid van het testament aanvechten. Omdat, zo stellen ze, hun oom Jan zijn leven lang wilsonbekwaam was.

[caption]

 Sinke

Die heeft een klap van de molen gehad. En ja dat kon je heel goed merken. Ik vond het ook wee, ja zorgelijk. Zorgelijk. En ja die man ja die had gewoon geen verstand. Jammer genoeg.

Int.

Was Jan in uw ogen wilsbekwaam?

Sinke

Nee. Nee helemaal niet. Helemaal niet. Nee.

Voice-over

Voor zijn omgeving bestond er geen twijfel. Ome Jan had het geestelijk vermogen van een kind. Maar volgens de Bij de Vaate’s wist Jan prima wat ‘ie deed. Ook toen hij zijn laatste wil bepaalde. Een standpunt dat hun raadsvrouw namens hen verwoordt.

[caption]

Vugs

Een hele grote vraag is dan, was hij in staat om een testament te maken om zijn wil te verklaren en om ook te overzien wat daar de gevolgen van zijn. En zoals ik het van mijn cliënten heb begrepen, bestaat daarover voor mij geen twijfel.

Int.

Kon hij zelfstandig keuzes maken?

Sinke

Nee. Die werden voor hem gemaakt. En dat zie je, als er dan iemand komt die zegt ik zal het eens voor je regelen, die regelt dan naar zichzelf toe. Dat kan ook.

Int.

Want dat is wat hier gebeurd is volgens u?

Sinke

Ja volgens mij wel.

voice-over

Henk Bij de Vaate legt bij de rechtbank in Middelburg een verklaring af waaruit blijkt dat hij in elk geval behulpzaam was bij de totstandkoming van Jans testament.

[caption]

Stem

“Ik heb een afspraak voor hem gemaakt bij de notaris. Jan heeft een gesprek met de notaris gehad op zijn kantoor waarbij ik aanwezig was. 

Vugs

Meneer Bij de Vaate heeft hem alleen maar behulpzaam willen zijn. Ik geloof niet dat daar andere ideeën achter zaten.

[caption]

Van Mourik

Let wel, het kan best zijn dat Jan van Dijke dat echt wilde. Maar het feit dat iemand daarbij zit he, dat eh kan, kan, kan betekenen dat er beïnvloeding is. En als er geen dwingende redenen zijn dat die mensen erbij zitten he, dat er iemand bij zit, moet ‘ie zeggen luister eens meneer, gaat u op de gang zitten.

00.24.10

Vugs

Nodig was het denk ik absoluut niet. Nee. Zoals ik het heb begrepen, ik ben er uiteraard niet bij geweest, ik kende Jan niet, dus ik moet het doen uit de verhalen, maar nee, dat lijkt me niet nodig geweest.

Int.

Achteraf gezien onhandig.

Vugs

Wellicht.

V Mourik

Ja ik denk wel dat het onhandig is, zeker tegen de achtergrond van het feit dat eh de bedoeling was dat eh de administrateur zeg maar gemakshalve even, in ieder geval de kinderen daarvan, zouden worden benoemd tot erfgenaam. Dan moeten er waarschuwingslampen gaan branden. En als dat niet het geval is, ja dan heeft de notaris vind ik eh gefaald.

voice-over

Oud bankdirecteur Bij de Vaate verklaart bij de rechter dat meester Gmelich Meijling junior destijds de notaris was. Hij houdt inmiddels kantoor in Goes. Hij wil ons niet voor de camera te woord staan. Schriftelijk laat hij ons weten:

[caption]

Stem

“Aangezien ik me de betreffende zaak niet kan herinneren, kan ik niet met zekerheid stellen of de betreffende bankdirecteur bij het passeren aanwezig was.”

vMourik

De hamvraag is, of de notaris aanwijzingen had dat  er iets aan de hand zou kunnen zijn met de wil van de betrokkene. Aan de ene kant kan die wil zijn beïnvloed door beïnvloeding, he, of degene die erbij is he, de zogenaamde bankdirecteur dan. Dat is denkbaar. Aan de andere kant is denkbaar dat ook zonder enige beïnvloeding van buitenaf de toestand van de man zodanig was, dat hij zijn wil niet kon verklaren.

voice-over

Was Jan wilsbekwaam of niet? Twee artsen die hem behandeld hebben leggen daarover op verzoek van de familie verklaringen af.  Ze vinden allebei dat Jan wilsonbekwaam was. Een van hen stelt:

[caption]

Stem

“Ik achtte dhr. Van Dijke niet in staat zelfstandig een besluit te nemen over een belangrijke zaak zoals het maken van een testament, het verkopen van een huis en soortgelijke zaken meer.”

voice-over

Twee medici stellen dus dat Jan niet in staat was een testament te maken.  Maar in de rechtszaal worden ze nooit gehoord en de familie van Jan verliest alle juridische procedures. Tot de hoogste rechtbank, de Hoge Raad, onlangs oordeelde dat de twee artsen alsnog moeten worden gehoord. En daarom moet de hele zaak opnieuw worden behandeld. 

00.26.27

voice-over

Dit is Arend Broekhuis, succesvol textielondernemer. Begin jaren ’90 trouwt hij met Johanna Maria Beker. Het is haar tweede huwelijk. Broekhuis, zelf kinderloos, omarmt haar dochters en wordt een heuse pater familias.

[caption]

E. Hooijer

Hij zei altijd jullie zijn wel m’n stiefdochters, maar mag ik ook zeggen dat jullie m’n dochters zijn weet je, dus ..  ja. We deden ook leuke dingen, we gingen inderdaad naar Texel als min moeder jarig was, met de hele familie en die werd steeds groter, die zijn inmiddels gegroeid tot 32.  En eh…  ja. Het was huiselijk. Verjaardagen, alles was altijd een feestje.

voice-over

Het is een beeld dat uit familiefoto’s naar voren komt, maar ook uit de stukken die we inzien. Broekhuis is een gulle, joviale man die ruimhartig doneert aan een reeks goede doelen. Al is het maar, zoals hij zelf zegt, omdat hij het hen meer gunt dan de belastingdienst. Maar de laatste jaren van zijn leven verandert zijn karakter. Arend Broekhuis heeft steeds minder aandacht voor zijn kleinkinderen en gedraagt zich obsessief en zelfs af en toe vijandig.  Zijn echtgenote maakt zich zorgen en wendt zich, zo lezen we in dit overzicht, veelvuldig tot de huisarts. Een specialist constateert uiteindelijk dat Broekhuis dementeert.

[caption]

A. Hooijer

Maar daar wilde die helemaal niet aan dus hij zei, jullie zijn hartstikke gek. Dus hij ging ook niet meer terug.

voice-over

Broekhuis gaat dus geestelijk achteruit. Wat de familie niet weet is dat hij een jaar voor hij overlijdt zijn testament verandert. Na zijn dood blijkt dat hij alles heeft nagelaten aan twee goede doelen. Het Leger des Heils en de Vereniging de Zonnebloem. Ze krijgen ieder ruim 12 miljoen euro, maar ook het huis, terwijl zijn vrouw er nog woont.

[caption]

E. Hooijer

Ja dat is ook echt haar grootste verdriet he. Zij heeft dat huis zelf ontworpen, zij heeft de tuin helemaal aangelegd, ze weet ieder plantje dat er opkomt, wanneer, in welk jaargetij. En eh… ja altijd is gezegd dat huis is een familiehuis, blijft in de familie. Kijk dat geld dat maakt haar niet uit. Zij wil gewoon in haar eigen huis sterven.

voice-over

Haar dochters willen dat hun 91-jarige moeder rust krijgt. En daarom maken de nabestaanden geen aanspraak op de miljoenen. Ze willen in gesprek met de goede doelen over een teruggave van het huis. Maar die reageren afwijzend, zoals blijkt uit deze verklaring.

[caption]

Stem

“Het leger des Heils is één van de ontvangende partijen in e nalatenschap van de heer Broekhuis en als zodanig niet direct betrokken geweest bij het opstellen en afhandelen van het testament. Het Leger des Heils kan dan ook niet afwijken van de laatste wil van de overledene. “

voice-over

De laatste wil moet worden gerespecteerd. Maar kon de opsteller ervan zijn besluit wel overzien? Het is een vraag, zo verzekert professor van Mourik ons, die in de toekomst steeds vaker gesteld zal worden.

00.29.35

[caption]

V Mourik

Dat is volstrekt duidelijk, dat wordt ook op kabinetsniveau onderkend, op ministerieel niveau onderkend, dat er alle reden is om ouderen te beschermen. Niet alleen tegen fysiek geweld maar ook om ouderen te beschermen tegen emotioneel, psychisch geweld en met name als we het over testamenten hebben, he over, in de sfeer van het erfrecht.

voice-over

Ons land telt 260.00 dementerenden. Niet iedere demente is wilsonbekwaam. Maar het is wel een kwetsbare groep die door de vergrijzing snel groter wordt. Dit zijn volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek de Nederlanders die gaan overlijden tot 2059. Het is de rijkste generatie die ons land ooit gekend heeft. Deze mensen gaan samen, zo lezen we in dit onderzoek, voor meer dan 100 miljard nalaten aan goede doelen. 

V Mourik

Er is alle reden voor om hier heel waakzaam te zijn. Mensen worden steeds ouder, mensen interesseert het op een bepaalde leeftijd allemaal niet meer. Maar ondertussen worden ze omringd door allerlei aasgieren he.  En daar is, daar zijn er niet 1 of 2 van, maar daar wemelt het in Nederland van. 

voice-over

En dus neemt de druk op de notaris toe. Want hij of zij is de poortwachter die misleiding en misbruik moet voorkomen. Er zijn richtlijnen en protocollen. Maar ook wanneer de notaris zich daaraan houdt, is dat geen garantie dat iemands laatste wil door alle partijen gerespecteerd wordt. Dat blijkt ook uit de zaak Broekhuis. 

voice-over

Omdat de goede doelen niet bereid zijn het huis aan de familie terug te geven, begint de weduwe een rechtszaak. Dit is de dagvaarding die de goede doelen vorig week ontvingen.  De woordvoerder van het Leger des Heils reageert telefonisch.

[Caption]

Stem De Boer

Wij zijn ontvangende partij in een erfenis.  Vervolgens is er iemand die vindt dat dat onrechtmatig verkregen is. En dan staat de weg naar een rechter haar volledig vrij. En nogmaals, daar kan ik niks van vinden, dat is prima dat ze dat doet.

voice-over

De weduwe meent dat haar man niet wilsbekwaam was toen hij zijn testament aanpaste. Uit het dossier blijkt dat ook de notaris van Broekhuis zijn twijfels had. 

[caption]

Bonnier

Die heeft ‘m weggestuurd in eerste instantie. Die heeft gezegd, dit ga ik niet doen. Ik wil eerst dat u een verklaring haalt bij een arts waaruit blijkt dat u wilsbekwaam bent.

voice-over

Dat doet Broekhuis. Hij consulteert een psychiater. Die verklaart dat hij wilsbekwaam is. Met de diagnose van de arts op tafel stelt de notaris het testament op. Maar in de rechtszaal  zullen de nabestaanden de verklaring van de psychiater aanvechten.

[caption]

Trompetter

Omdat in het medisch dossier en ook de gegevens die de psychiater al ter beschikking had, ook aanwijzingen waren dat behandelend artsen vonden dat er iets met meneer aan de hand was.  Dus als dat al bekend is, dan is het nogal dol om zelf te concluderen dat al die anderen die zeggen dat er iets met meneer aan de hand is, dat jij in je eentje na een onderzoek van een uur of misschien anderhalf uur, denkt dat er niks aan de hand is.

voice-over

Het onderzoek schiet tekort. Dat zal Theo Trompetter, arts en directeur van een bedrijf in medische expertise, ook bij de rechter betogen.

Trompetter

Op grond van het medisch dossier wat ik gezien heb, dat is het dossier dat de psychiater had, kun je niet concluderen dat meneer wilsbekwaam was. En zeker niet in relatie tot de enorme reikwijdte van de beslissing die híj nam in zijn testament.  Voor mij is daar geen twijfel aan.

voice-over

We krijgen brieven van de advocaten van het Leger des Heils in handen. Meneer was wilsbekwaam, goed bij de tijd, schrijven ze.  De vraag is of dat standpunt vol te houden is. Dit rapport is van professor Scheltens, neuroloog en directeur van het Alzheimercentrum. Expert op het gebied van dementie. Hij heeft het medisch dossier van Arend Broekhuis grondig bestudeerd. Eind vorige maand rapporteert hij dat Broekhuis leed aan fronto-temporale dementie en daarom niet wilsbekwaam was toen hij zijn testament opmaakte. 

00.33.43

[caption]

Bonnier

Die conclusie van professor Scheltens betekent dat het testament dus niet gesloten had mogen worden en dat het testament nietig is. En nietigheid betekent dat het eigenlijk nooit bestaan heeft en dan moet je terug naar het testament wat hij daarvoor heeft gemaakt. Jaren daarvoor.

voice-over

En toen ‘ie dat testament opstelde, was Broekhuis zichzelf nog. Daarom weet zijn vrouw zeker dat hij haar het huis naliet, dat ze samen ontwierpen en waar ze decennia lang in woonden. De 91-jarige weduwe vertrouwt op de

man die haar dit briefje schreef toen hij haar ten huwelijk vroeg.  Des te pijnlijker is het dat ze nu steeds weer medische gegevens moet overleggen over zijn laatste jaren. Om aan te tonen dat haar man dementeerde, terwijl zij zich in wanhoop tot haar huisarts wendde omdat ze niet wist wat ze met hem aan moest.

Bonnier

En wat zeggen ze dan? Ja kijk mevrouw klaagt over haar man, dat was een slecht huwelijk. Dat is logisch dat die man het niet heeft nagelaten aan zijn vrouw.

voice-over

In een brief van de advocaten van het Leger des Heils lezen we inderdaad dat ze het hebben over ‘relatieproblemen’ als mogelijke reden voor het feit dat Broekhuis zijn vrouw onterfde. 

Bonnier

Dat is eigenlijk, ja ik kan er maar 1 term voor bedenken, eigenlijk heel smerig. Het is gewoon een relatie van 55 jaar, moeder maakt zich zorgen, klaagt zich daarover bij de huisarts dat vader zo eh haar man zo verandert. En dan ga je die gegevens zodanig interpreteren dat je er maakt, oh zie je wel, ’t was een slecht huwelijk.

Int.

Vindt u dat gepast, dat ze daar uitspraken over doen?

voice-over

We zijn in Almere. We willen weten wat het Leger des Heils vindt van de uitlatingen die advocaten namens de organisatie doen. Woordvoerder De Boer staat ons telefonisch te woord.

Stem De Boer

Ik heb daar geen commentaar op, ik eh, ik weet niet eens dat….

Int.

U kent toch wel de correspondentie die advocaten namens u voeren, of…. kent u die niet?

Stem de Boer

Ja maar ik bedoel het is niet aan mij om daar dan nog weer commentaar op te gaan geven, dan moet u bij de advocaat zijn.

Int.

Maar u distantieert zich daar niet van.

De Boer

Dat zijn uw woorden. Ik zeg daar niks over.

00.35.53