Coen Verbraak wint de Sonja Barend Award 2020

Voor zijn aangrijpende interview met Liesbeth Beukeboom heeft Coen Verbraak (Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat) de twaalfde editie van de Sonja Barend Award gewonnen. Volgens de meeste leden van de vakjury was zijn gesprek met de oud-Dutchbatter het beste televisie-interview – in een uitzonderlijk goed interviewjaar.

Coen Verbraak werd door een vakjury van veertig mediarecensenten, mediajournalisten en interviewers verkozen uit een longlist van tien interviews. Uit het juryrapport: ‘Misschien wel zijn magnum opus. Een prestatie van wereldformaat. (…) Deze reeks overstijgt de Sonja Barend Award: het betekent eerherstel voor de jongens en meiden van Dutchbat.’ ‘Een heel mooie’, zegt Coen Verbraak over dat laatste citaat in een interview met hem, dat volgende week verschijnt in de VARAgids. ‘En fijn ook, omdat ik dat deze jongens en meiden gun. In die zin is deze Award ook beslist een prijs voor hen.’

“De manier waarop hij ‘o ja?’ en ‘ja?’ zegt is weergaloos”, vindt Dolf Jansen. “Verbraak vraagt naar gevoel op een manier die zo dichtbij is en vertrouwenwekkend, maar ook met de afstand die een interviewer moet hebben”. Roelf Jan Duin: “Een mokerslag van een documentaire.” Petra Possel: “Verbraak krijgt het weer voor elkaar om een geschiedenis die met een paar regels in de boeken staat, helemaal af te pellen.”

Coen Verbraak was dit jaar een van de tien genomineerden voor de twaalfde editie van de hoog gewaardeerde interviewprijs van de VARAgids. De jury heeft ook veel waardering voor Jeroen Wollaars (Nieuwsuur). In het enige ‘corona-gesprek’ van de genomineerde interviews voelde hij viroloog Marion Koopmans stevig aan de tand over groepsimmuniteit. Nienke Schipper: “Dit gesprek heeft echt een verschil gemaakt in de aanpak van de crisis.” Arjen Fortuin: “Zeer scherp en zakelijk interview, dat de waarde bewijst van kritische journalistiek in deze tijden.” Henk van Gelder: “Constant hoog niveau, zonder enig effectbejag.” Kees van Unen: “Wollaars stelt hier precies de vragen die ons allemaal bezighouden.”

Een mooie tweede plaats is er voor Tijs van den Brink, die vaker een van de favorieten was van de jury. In ‘Adieu God’ voerde hij weer een boeiend gesprek over de waarde én onzin van religie, dit keer met Theo Maassen. Maaike Bos: “Een oprechte ontmoeting tussen twee wereldbeelden.” Jellie Brouwer: “De interviewer deinst niet terug én durft zich kwetsbaar op te stellen.” Rinske Wels: “Ze zijn oprecht nieuwsgierig naar elkaar. En Maassen prikkelt Van den Brink om afstand te nemen van bepaalde dogma’s.” Ruud Maas: “De interviewer ondergaat alles met plezier.” Peter Contant: “Stoer dat de EO dit uitzendt, Maassen is toch zo’n beetje een satansfiguur voor die club.”

De hoogste ogen worden echter toch gegooid door Coen Verbraak – met als enige kritische kanttekening dat het gemonteerd is. “Ik realiseer me dat vooral de sterkste fragmenten de uitzending hebben gehaald”, zegt Ghislaine Plag. “Toch hoor je in de dialogen die er wel in zitten wat de kracht is van korte, gerichte vragen.” Nathalie Huigsloot: “Hij zoomt op de juiste momenten in details, weet feilloos door te vragen zodat het masker steeds meer afgaat en de mensen erachter steeds zichtbaarder wordt.” Jeroen te Nuijl: “Misschien wel zijn magnum opus. Een prestatie van wereldformaat.”

Coen Verbraak kan een kritische vraag op een neutrale manier stellen, meent Omar Larabi. “Hij heeft niet de intentie om de personen die hij spreekt in een kwaad daglicht te stellen, maar om hun beweegredenen beter te begrijpen.” Elisabeth Steinz: “Uit alles blijkt dat zijn gesprekspartners hem volledig vertrouwen. Daardoor horen we een bekende geschiedenis op een nieuwe, soms adembenemende manier.” Clementine van Wijngaarden: “Verbraak weet compassie tot grote hoogte te stuwen.”

Hij is als interviewer ‘de onmisbare geschiedschrijver van een wanhopig verhaal’, vindt Renate van der Bas. “Zonder twijfel het indrukwekkendste portret dat afgelopen maanden te zien was op tv”, voegt Angela de Jong toe. “Verbraak plaatst een nationaal trauma in breder perspectief. Deze reeks overstijgt de Sonja Barend Award, het betekent eerherstel voor onze jongens en meiden van Dutchbat.”

Dit artikel komt uit de VARAgids:

In gesprek met Coen Verbraak, de winnaar van de Sonja Barend Award 2020 voor beste tv-interview in Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat.

Ben je verrast door de keuze van de jury?

Zeker. Ik had eigenlijk verwacht dat Matthijs van Nieuwkerk zou winnen. De man is van enorme betekenis voor het televisie-interview dus dacht ik die gaat naar hem het gesprek van een uur met Selma van der Perre. Met die keuze had ik prima kunnen leven. Toen de Top 10 van dit jaar bekend werd heb ik natuurlijk gekeken naar welke interviews ik zelf gezien had en dan oordeel je toch vakmatig. De ene vind je goed en een ander wat minder. Ik vond mijn project niet mislukt, dus was het fijn dat ik er bijzat. Fijn, omdat ik het gevoel had dat door de gesprekken in de drie afleveringen die ik voerde het beeld over Dutchbat een beetje gekanteld was. ‘Als je alleen Dutchbatters interviewt, loop je het gevaar dat je maar één van de facetten van het verhaal te horen krijgt,’ zei Twan Huys in de VARA-gids, zonder dat hij ook nog maar één seconde van de serie gezien had, maar dat pakte gelukkig anders uit.

Op Onze jongens in Java kreeg ik via mijn website meer dan 1000 reacties . Mensen mailden me dat ze nu eindelijk begrepen wat hun vaders hadden meegemaakt in Indië. Toen dacht ik: meer dan duizend reacties, dat kan nooit meer overtroffen worden. Dus wel, want de reacties na Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat waren nog veel massaler. Heel bijzonder dat dat gebeurde. Geert Wilders zei in de Kamer tegen Anne Mulder (een van de Dutchbatters die in de reeks aan het woord komen en tot voor kort Tweede Kamerlid was voor de VVD, JR): ‘Ik wil u even buiten dit debat om mijn complimenten maken, ik heb u gezien in de serie over Srebrenica. U bent geen lafbek maar juist heel moedig’. En dat in een Kamerdebat. Bijzonder dat het in dat gremium ook werd opgepikt.

In 2013 won je ook al, toen met het gesprek met Rijkman Groenink in Kijken in de ziel. Wat deed de prijs destijds met je?

Het magische is dat de naam en persoon van Sonja Barend aan de prijs verbonden zijn. Haar naamgeving heeft toch een enorme impact. Iedereen sprak me er daarna op aan. Als de award de Wim de Vries Prijs had geheten was het effect toch totaal anders geweest. Iets van de magie van haar naam straalt af op de winnaar. En ik vind het ook elk jaar heel bijzonder dat ze hem zelf uitreikt. Dat komt de bekendheid van de award ook enorm ten goede.

Je interviews zijn opgenomen en gemonteerd. Is dat niet een enorme voorsprong op de live-interviewers?

Natuurlijk monteer ik de gesprekken en kan ik de saaie stukken schrappen maar daar staat tegenover dat als je elke avond op tv bent de kans ook veel groter is dat er een keer een briljant gesprek tussen zit. En vergeet niet: van een slecht gesprek kun je met montage nooit alsnog een goed interview maken. De gesprekken duren vaak anderhalf, twee uur. Die opbouw en rust heb je ook nodig. Dat komt in het gesprek met Liesbeth Beukeboom ook naar voren. Een live talkshowgesprek moet toch ook entertainen en dat geldt voor deze gesprekken in veel mindere mate. De puzzel van het monteren is een klus op zich. Ik heb daar met editor Elja de Lange 45 dagen over gedaan en dat is componeren op de vierkante millimeter waarbij je ook heel veel weg moet laten. Er stond aanvankelijk maar één aflevering gepland, maar doordat er vanwege corona programma’s uitvielen mochten het uiteindelijk drie uitzendingen worden. Dat was natuurlijk een fantastisch geluk bij een ongeluk.

De val van Srebrenica was 25 jaar geleden. Is een kwart eeuw het ideale moment op terug te kijken?

Ja, het zit dan nog vers genoeg in het geheugen van iedereen en er is inmiddels voldoende tijd overheen gegaan om er met afstand naar te kunnen kijken. En veel kijkers hebben de geschiedenis, anders dan bijvoorbeeld bij Onze jongens op Java, op de voet gevolgd. Die serie werd overigens door de Dutchbatters goed bekeken, hoorde ik toevallig. Dat hielp me ook enorm bij de eerste gesprekken. De Dutchbatters wisten enigszins wat ze konden verwachten. Ik hoefde niemand echt over te halen. De enige waar ik erg mijn best voor moest doen was Thom Karremans. We hebben maanden gemaild voordat hij ‘ja’ zei. Maar op het moment suprême mocht hij vanwege corona Spanje waar hij woont niet uit en moest er speciale toestemming komen om hem naar Nederland te laten rijden. Voor Karremans was het doorslaggevend dat de anderen meededen. Voorafgaand aan het interview heeft hij een deel van de montage bekeken. Ik vond het een bizarre ervaring om naar dat roemruchte filmpje met Mladic te kijken terwijl de hoofdrolspeler naast mij zat.

Waarom denk je dat het gesprek met Liesbeth Beukeboom eruit is gelicht?

Liesbeth is een aansprekende verteller, mede door haar verschijning. Ze geeft je als kijker heel erg het gevoel dat ze je toelaat tot haar ziel. Je voelt hoe echt het is wat ze vertelt los van welke vorm van cynisme. Dat maakte ook op mij grote indruk.

Jouw documentaire zou weleens een historisch document kunnen worden. Wat vindt het ministerie van Defensie er eigenlijk van?

Begin deze maand waren mijn researcher Rens Broekhuis en ik uitgenodigd voor een lunch met de Dutchbatters uit de serie. Daar las een van hun een handgeschreven brief voor van Ank Bijleveld (minister van Defensie, JR) voor met lovende woorden over de Dutchbatters en de documentaire. Dus het betekent kennelijk echt iets op het departement. Maar van enige betrokkenheid van Defensie tijdens het maakproces is geen sprake geweest. Voor alle duidelijkheid: de echte slachtoffers van Srebrenica zijn uiteraard de ruim 8000 moslimmannen die door de Serviërs zijn gedood. Maar veel Dutchbatters zijn er óók door beschadigd. Ze zijn nadien op een heel onterechte manier beoordeeld en bejegend. Eerherstel zou daarom niet meer dan terecht zijn.