Segregatie in het onderwijs. Hoe lossen we dat op?

'Witte ouders blijven witte scholen kiezen. Alleen met quota zal het lukken scholen gemengder te krijgen', pleit Marileen Kan. 

Marileen is ervaringsdeskundige. Toen ze na een verhuizing op zoek ging naar een school voor haar kinderen kwam ze na lang zoeken, onbedoeld, opnieuw uit bij een witte school. Wel minder wit dan de school in Utrecht waar haar kinderen voor die tijd op hadden gezeten. Maar echt gemend of zelfs zwart was de school ook niet. Terwijl Marileen zich nog zo had voorgenomen haar kinderen in een diverse omgeving naar school te laten gaan.

Het gevoel zit haar in de weg. ‘Ik ging bij de gemengde school in mijn buurt kijken, maar ik kon me daar eigenlijk niet zo herkennen in die ouders die daar stonden op het schoolplein’, vertelt Marileen in De Nieuws BV. Vervolgens bracht ze nog een bezoek aan een ‘superwitte’ school in een evenzo witte villawijk, maar de keuze viel uiteindelijk op een montessorischool. ‘Omdat daar verschillende kinderen zaten, uit verschillende wijken.’ Nu de keuze achter de rug is vraagt Marileen zich met terugwerkende kracht af of ze wel goed heeft opgelet. ‘Ik heb gewoon helemaal op mijn gevoel gekozen. (…) Ik ben er gewoon ook ingetrapt.’

Een ongemakkelijke waarheid noemt ze het. ‘We kiezen onbewust voor een omgeving waar mensen op ons lijken. En dat kan je af en toe bewust negeren, maar als je dus even niet oplet, zoals ik, dan kies je gewoon echt voor mensen die op je lijken. Want daar voel je je comfortabel bij.’  

Zwarte scholen
Ilanit Blankendal, docent op de gemengde Annie M.G. Schmidtschool in Amsterdam Oud-West, begrijpt hoe de keuze van Marileen tot stand is gekomen. ‘Je gaat op je gevoel af.’ Maar anderzijds vindt ze het jammer. ‘Als je op zoek gaat naar een nieuwe school kijk je ook naar wat die school je te bieden heeft, de kwaliteit, en dat miste ik. Het is niet alleen kijken naar de buitenkant. (…) Zwarte scholen zijn geen slechte scholen, ik denk dat het een verrijking zou kunnen zijn’, aldus Ilanit in De Nieuws BV.

En dat blijkt ook. Al in 2011 blijkt uit onderzoek van het Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam dat scholen met een goede mix tussen het aantal allochtone en autochtone leerlingen goed burgerschap voedt. Dit resultaat druist in tegen eerder onderzoek dat uitwees dat gemengde scholen niet bevorderlijk zouden zijn voor de onderwijsprestaties, zo meldt Joop in 2011. Kort gezegd: gemengde scholen zijn beter voor integratie.

Verder gesegregeerd
Maar ondanks dit onderzoek lijkt er weinig te veranderen. Sterker nog: kinderen raken steeds verder gesegregeerd, meldt Joop in februari 2019. Er ontstaat een tweedeling tussen kinderen van ouders met hoge inkomens en die van ouders met lage inkomens. ‘In de praktijk betekent die tweedeling niet alleen een scheiding tussen arm en rijk, maar in veel gevallen ook tussen wit en zwart’, schrijft Joop. 
 
Maar in die tijd zijn er ook genoeg mensen en schoolbesturen geweest die tegen die tweedeling pogen in te druisen. Onder wie de moeder van Isidore van Westing, die actief witte leerlingen heeft geworven voor de school waar ze haar eigen kind heen wilde sturen; een zwarte school in Amsterdam. Dit initiatief heeft ervoor gezorgd dat de, in het verleden, zwarte school een gemengde school werd.

Een verrijking
Isidore lijkt het levende bewijs van het in 2011 gepubliceerde onderzoek. ‘Ik vond het heel erg leuk om met zo veel verschillende kinderen in de klas te zitten en zo veel te leren van elkaar. Ik denk dat dat mij het meeste is bijgebleven van die tijd’, vertelt Isidore in De Nieuws BV. Ze meent dat de gemengde school haar al op jonge leeftijd enorm heeft verrijkt. ‘Ik denk dat er heel veel in zo’n klas zit waarvan je later pas beseft dat dat heeft bijgedragen. Bijvoorbeeld het leren over andermans geloof; daardoor begrijp ik veel meer over die achtergrond.’

Ondanks het besef over de gemaakte schoolkeuze kan Marileen niet met zekerheid zeggen of ze de volgende keer een andere keuze zou maken dan die voor een relatief witte school, omdat ze die keuze baseert op haar gevoel. Daarom pleit ze, voor ouders zoals zijzelf, voor een quotum. Volgens Marileen zou een school een afspiegeling van de gemeente moeten zijn. Kinderen uit allerlei verschillende sociale klassen en met verschillende culturele achtergronden zouden daar samen moeten komen. ‘Dan krijg je meer mee van de maatschappij.’

Quotum
Maar of een quotum nou het beste idee is om die afspiegeling te bewerkstelligen, daar zetten zowel Isidore als Ilanit hun vraagtekens bij. Volgens Isidore werkt het averechts om een quotum in te stellen voor het percentage allochtone kinderen op een witte school: ‘Die komen dan op een witte school terecht, puur omdat er een quotum is. Het is uiteindelijk iets wat de school moet willen, anders krijg je alsnog onderscheid tussen twee groepen op een school. Dan is het niet gemengd; dan is het segregatie in een schoolgebouw.’