Wolf beïnvloedt natuur op onverwachte manier

"Wolven verminderen vraat van herten en helpen zo bossen gezond te houden." Dat is een vaak gehoord argument van voorstanders van de wolf. Ecoloog Dries Kuijper verwacht echter niet dat dit soort effecten vaak optreden in Nederland. Wel kan de wolf op onverwachte manieren de natuur beïnvloeden. Een reportage in het Oost-Poolse Białowieża-woud.

Wie weet waar je op moet letten, ziet in het Białowieża-woud hoe de wolf het landschap beïnvloedt. Dries Kuijper van het Poolse Mammal Research Institute doet al zestien jaar onderzoek in één van de meest ongerepte stukjes Europese natuur. Hij ontdekte dat rondom omgevallen bomen jonge boompjes minder kans hebben om opgevreten te worden. “Deze stukken worden sterk gemeden door edelherten”, ziet Kuijper. Herten willen wolven kunnen zien aankomen en op die plekken wordt het zicht te veel geblokkeerd door de omgevallen boom. Het resultaat: op deze plekken kan het bos verjongen.

Maar ook op grote schaal beïnvloeden wolven het landschap. “De wolvenroedels hebben bepaalde plekken in bos waar ze heel vaak komen. Edelherten weten dat daar gevaar loert en vermijden die plekken”, zag Kuijper na uitvoerig cameraval-onderzoek. Ook daar zie je minder vraat aan jonge boompjes. “Die effecten op grote en kleine schaal lopen door elkaar heen. Wolven brengen daarmee indirect veel variatie aan in het landschap.”

Sinds 2015 leven er weer wolven in Nederland. “Op sommige plekken, zoals in grote natuurgebieden, kunnen we de effecten in Polen ook verwachten in Nederland, maar op veel plaatsen zullen menselijke activiteiten de effecten van de wolf makkelijk veranderen of domineren. Denk bijvoorbeeld aan activiteiten als wildbeheer, bosbouwactiviteiten en recreatie.”

Heeft het dan voor de natuur wel zin dat de wolf terug is? “Eigenlijk moet je het omdraaien. Je kunt teleurgesteld zijn dat de wolf niet doet wat we verwachten, maar eigenlijk moeten we er wat van leren. Willen we terug naar een natuurlijker systeem dan zouden we eigenlijk een stapje terug moeten doen om de wolf z’n effect te laten hebben.”

Dat wil trouwens niet zeggen dat wolven in Nederland hun omgeving niet beïnvloeden. “Dat een groot roofdier een effect heeft op hoe het ecosysteem functioneert is duidelijk. Bijna altijd hebben die bepaalde effecten. Maar we hebben misschien een beetje oogkleppen op dat we altijd dezelfde effecten zoals die in het oerbos van Białowieża verwachten.”

Nederland is qua landschap compleet anders dan Oost-Polen. Het is bijvoorbeeld veel meer versnipperd en dichter bevolkt. “Op heel veel onderdelen zijn natuurlijke systemen heel sterk veranderd. In die setting komt de wolf nu terug.” Kuijper noemt dat in een wetenschappelijk artikel ‘nieuwe systemen’. In die ‘nieuwe systemen’ verwacht hij logischerwijs ‘nieuwe interacties’. “Er kunnen hele spannende nieuwe effecten ontstaan als een wolf terugkeert in dit soort landschappen.”

In het artikel geeft Kuijper verschillende voorbeelden van hoe de wolf die nieuwe landschappen zou kunnen beïnvloeden. “We weten bijvoorbeeld dat kleinere roofdieren vaak wolven proberen te mijden.” Loslopende katten eten grote aantallen vogels. “Ik denk dat het te verwachten is dat op plekken waar vaak wolven komen katten wel uitkijken”, met mogelijk een positief effect voor vogels tot gevolg.

“Het zou kunnen gebeuren”, vertelt Kuiper, “Ik denk dat we vooral moeten opletten op dit soort nieuwe interacties die kunnen ontstaan. Ik voorspel als ecoloog dat die gaan gebeuren. We weten alleen nog niet wat er precies gaat gebeuren.”