Patrick Jansen: Struisvogelpolitiek

Bij ons in Nederland zijn de Europese verkiezingen achter de rug, maar de meeste Europeanen stemmen pas vandaag. Ik volg het met argusogen, want er staat veel op het spel. Zoals de toekomst van de Green Deal en daarmee van natuur en milieu. Er is enorme urgentie om iets te doen. Er is vaker wateroverlast, vaker droogte, biodiversiteitsverlies, ophopende vervuiling, oververhitte steden. En tóch ligt de Green Deal, die hiertegen wat doet, nu al maanden onder vuur.

Veel ambities zijn al naar beneden bijgesteld of geschrapt. Zo is de Natuurherstelwet waarover ik vorige keer vertelde, in de ijskast beland. Net als een wet die het gebruik van pesticiden moest halveren. Ook zijn allerlei milieuregels voor landbouw onder invloed van de lobby voor kortetermijnbelangen in recordtempo afgeschaft. Wat bij deze verkiezingen kán gebeuren is dat er een meerderheid komt die de Green Deal helemaal wil torpederen. Veel kiezers lijken zich niet realiseren dat het hier gaat over hun eigen belang: een veilige leefomgeving. Opportunisten lokken hen op een dwaalspoor van struisvogelpolitiek.

Onder wetenschappers heerst grote bezorgdheid en dat laten ze ook weten. Zo was er een open brief waarin 11 organisaties van natuurwetenschappers waarschuwden dat het terugdraaien van Europese milieuregels niet alleen de natuur in gevaar brengt, maar zelfs de toekomst van Europese burgers. Ze doelen onder andere op de gevaren van klimaatverandering, de opeenhoping van giftige stoffen en plastics in het milieu en uiteindelijk ook in ons lichaam, en van het verlies van belangrijke zaken die we aan de natuur danken. Schoon drinkwater bijvoorbeeld, en de bestuiving van gewassen.

Ook klimaatwetenschappers roeren zich. Die waarschuwen vooral voor onomkeerbare kantelpunten in het klimaatsysteem. Bijvoorbeeld van de AMOC, de zeestroming die vanuit de zuidelijke Atlantische oceaan warm water naar onze streken brengt en hier warmte afgeeft. Het is onze centrale buitenverwarming.

Wetenschappers zien de AMOC in kracht afnemen en denken dat hij bij verdergaande klimaatopwarming kan stilvallen, ergens deze eeuw. Dan gaat die centrale buitenverwarming abrupt uit en zou het hier gemiddeld – schrik niet – 10 of meer graden koeler worden. Weg lekkere warme zomers. Weg haalbaar en betaalbaar. Hoezo voedselzekerheid? Maar wél jaarlijks een Elfstedentocht. "What the fuck moeten we doen om mensen ervan te doordringen hoe erg dit is?”, zei een klimaatwetenschapper tegen The Guardian. Dat kantelpunten kóste wat het kost vermeden moet worden? Het lijkt of het er niet toe doet wat we meten, wat voor kennis we vergaren.

Wat nu? Wat als ook Európa de kar niet meer trekt? Ík denk dat de noodzakelijke verandering van onderop zal moeten komen. Ook van U dus, beste natuurvrienden. Ga íets doen, al is het maar iets kleins. Zwerfafval rapen bijvoorbeeld, buurtgroen aanleggen, helpen met landschapsbeheer, of een burgerinitiatief starten. Of minder vlees eten, het huis isoleren, minder nieuwe spullen kopen, microplastics en pesticiden mijden. Of ga nog een stap verder en stop met vliegen, zoek werk dichtbij huis, doe de auto weg, ga kleiner wonen, investeer uw spaargeld in groene initiatieven. In Land van Ons bijvoorbeeld, de burgercoöperatie die landbouwgrond aankoopt en weer verpacht voor duurzame landbouw. Maar het allerbelangrijkste is dat u laat zíen wat u doet. Dat u erover vertelt, en zo anderen inspireert óók wat te doen. Want als genoeg mensen meedoen, wordt het uitéindelijk normaal om groen te doen. Zoals het nu ook normaal is dat vrouwen kiesrecht hebben, en dat kinderarbeid en slavernij zijn verboden.

Als óók zorg voor een veilige leefomgeving doodnormaal is geworden, valt er bij verkiezingen met struisvogelpolitiek geen stem meer te halen.