Conflict over dam in de Grensmaas

Het is een plek waar de Maas over een een lengte van dertig kilometer haar eigen weg mag vinden: De Grensmaas. Maar Rijkswaterstaat wil ingrijpen in dit gebied om de grondwaterstand in het natuurgebied de Hoge Kempen op de Vlaamse oever op peil te houden.

Er zou een stortstenen dam/drempel in de rivier moeten komen om te zorgen dat de waterstanden niet te snel zakken. Er zijn al zeven drempels in de Grensmaas aangelegd die daarvoor moesten zorgen, maar die hebben niet tot het gewenste resultaat geleid. Zo breekt de drempel bij het dorp Meers nog regelmatig door bij hoog water.

Natuurmonumenten, eigenaar van het gebied, is fel tegen deze plannen van Rijkswaterstaat. Zij denkt dat het obstakel in de rivier schadelijk voor de natuur zal zijn en spande een kortgeding aan. De dam zal volgens Natuurmonumenten de natuurlijke processen verstoren waardoor de bijzondere riviernatuur verloren zal gaan. Het plan van Rijkswaterstaat zal indruisen tegen het idee achter de Grensmaas: de natuur zijn beloop laten. Want in dit gebied heeft de natuur juist sinds twintig jaar alle ruimte gekregen. En zo is er een prachtig landschap ontstaan van grindbanken en nevengeulen.

Volgens Rijkswaterstaat is de invloed op de natuur beperkt en is de dam nodig in verband met hoogwater of overstromingen. In de uitspraak van het kortgeding van dinsdag 17 augustus werd door de rechter bepaald dat Rijkswaterstaat de dam voorlopig niet mag aanleggen. Rijkswaterstaat heeft nu haar hoop gevestigd op de uitkomst van een bezwaarprocedure bij de Inspectie voor de Leefomgeving. Wanneer die de zaak rond de grensmaas gaat behandelen is nog onduidelijk. Tot die tijd is de Grensmaas nog vrij om te stromen waar zij wil.

Het project Grensmaas is het grootste rivierproject in uitvoering in Nederland. De werkzaamheden strekken zich uit over een traject van 43 kilometer tussen Maastricht en Echt-Susteren. Het project heeft drie doelstellingen: hoogwaterbescherming, natuurontwikkeling en ontgrinding.

Zowel de natuurontwikkeling als de hoogwaterbescherming worden mede gefinancierd door de winning van 53 miljoen ton grind. Want grind en zand wordt er nog steeds gewonnen in dit gebied. Maar dat belet de natuur niet om er volop te floreren. Nevengeulen, grindbanken, ooibossen , ijsvogels en oevers in de grind-en zandafzettingen waar oeverzwaluwen hun nesten bouwen. Alles profiteert van de dynamiek van de rivier.

In 20222 bezocht Menno Bentveld voor Vroege Vogels Tv de Grensmaas per kano. Het is een spectaculaire Rivierpark Maasvallei waar grote grindrivieren brede beddingen door de heuvels geslepen hebben. Na iedere bocht wacht een verrassing: badderende grote grazers, nestelende oeverzwaluwen in afgeslagen steile wanden, doodhoutkevers in de ooibossen en bevers die bomen omknagen en met takken sjouwen om dammen te bouwen. Na de overstromingen midden jaren 90 is hier flink ingegrepen. Nu verlegt zich de loop van de Grensmaas voortdurend; de dynamiek van het water heeft vrij spel tussen uitgestrekte eilanden van grind en ruig struweel. Bekijk hieronder de tv-aflevering.