Zeldzame afwijkingen bij paddenstoelen

Het aantal mooie foto's van paddenstoelen is dit jaar overweldigend. Enkele exemplaren vallen op doordat ze er net iets anders of afwijkend uitzien. Vruchtlichamen met rare vormen, gespiegelde hoeden of deels vergroeid zoals bij een Siamese tweeling (ongedeelde tweeling).

Op het Forum kwam er ook een vraag over binnen van Mary GVK nadat ze een rare paddenstoel had gefotografeerd in het Heiloöerbos: "De afwijking op de hoed heeft de textuur van een paddenstoel, maar lijkt op een bloem. Ik heb dit nog niet eerder gezien." Is dit een vorm van teratologie?

De studie die zich bezig houdt met afwijkingen wordt teratologie genoemd en dat komt in allerlei levensvormen voor dus ook bij paddenstoelen. De oorzaak van de groeiafwijkingen bij paddenstoelen is vaak moeilijk te achterhalen en kan verschillende oorzaken hebben.

Afwijkingen kunnen optreden onder invloed van insecten, bacteriën, virussen of parasieten. Een nevelzwam kan bijvoorbeeld gekke vergroeiingen krijgen door de aanwezigheid van een parasietbeurszwam. Op de bovenstaande foto ziet de parasiet er puntgaaf uit, dit in tegenstelling tot de nevelzwammen waarvan de resten moeilijk te herkennen zijn.

Als er een misvorming optreedt in een zeer jong stadium kan dat veroorzaakt zijn door een genetische afwijking. Er zijn aanwijzingen dat chemische vervuiling daar een rol in speelt en het DNA van een jong organisme aantast.

Paddenstoelen kunnen ook gallen hebben, dit valt ook onder teratologie. Bij paddenstoelendeskundigen is de tonderzwambreedvoetvlieg een van de bekendste insectensoort. De larven van deze vlieg veroorzaken uitsluitend gallen op de platte tonderzwammen. Deze tonderzwam is soms lastig van de dikrandtonderzwam te onderscheiden, behalve als deze gallen op de buisjeslaag zitten. 

Er zijn verschillende namen voor verschillende typen teratologie. Dit zijn niet echt verschillende soorten ziektes maar gewoon een andere naam voor dezelfde aandoening. Zo hebben paddenstoelen met 'fasciatie' een verdubbeling van de steel en bij 'morellis' een sterk geribbelde huid (net als bij een morielje). 

Afwijkingen bij paddenstoelen is echt zeldzaam en niet elke vreemde vorm is een teratologie, zoals in de foto hieronder:

Links staan twee nevelzwammen op elkaar gestapeld. De twee individuele paddenstoelen zijn tegelijk op de zelfde plek gaan groeien. De bovenste paddenstoel is door de onderste omhoog gedrukt, maar groeit wel door. Deze blijft klein omdat de verbinding met het mycelium is verloren en geen voedingsstoffen en water meer krijgt.  

Rechts is de oplossing nog simpeler. De paddenstoel  ziet er  heel apart uit, maar het uitstulpsel is gewoon het omhulsel van een beukennootje dat op de paddenstoelenhoed is gevallen. Geen echte teratologie dus! 

Mocht je zelf ook een mooie natuurfoto willen plaatsen, upload deze dan via de Fotopagina! Lees voordat je dit doet wel eerst de fotocode.