Bioscooppremière: Downsizing

In de week dat bekend werd dat we aapjes kunnen klonen, tovert de bioscoop ons een nog veel gedurfder vergezicht voor: wat nou als we mensen in een lab zouden kunnen verkleinen tot een centimeter of twaalf, zonder nadelige lichamelijke effecten? Zo'n klein mensje zou genoeg hebben aan minder voedsel, aan kleinere huizen en spullen en aan een heel bescheiden carbon-footprint. Duurzaam en bovenal goedkoop. Een vermogen van één ton aan dollars, zo spiegelt de dame van de afdeling sales voor aan Paul (Matt Damon) en echtgenote Audrey (Kristen Wiig), levert in zo'n kleine wereld een equivalente koopkracht op van een slordige twaalf miljoen. Dat is het verschil tussen wonen in een rottig appartement in de grotemensen-wereld en cocktails lurkend rondhangen in je eigen Trump-villa in Leisureland, een exclusief reservaat in de kleinemensen-wereld. De keuze voor verkleining is dan snel gemaakt. En dus belanden Paul en Audrey in het lab, samen met talloze anderen die de grote stap naar kleinheid wagen:

Uiteraard blijken er haken en ogen te zitten aan verkleining. Voor de achterblijvers, die toch nooit meer dezelfde verhouding – letterlijk en figuurlijk – zullen hebben tot hun verkleinde vrienden en familie. Want het is toch anders, iemand die op je salontafel tegen je staat te praten en zo groot is als een Lego-figuurtje. Ook maatschappelijk liggen kleine mensen moeilijk; het zijn er zó veel, dat hun talloze leegstaande woningen de huizenmarkt in de grotemensen-wereld hebben verpest. En doordat ze zo weinig consumeren, is de rest van de economie ook ingekakt. Bovendien bevinden zich tussen de kleintjes ook terroristen en illegale immigranten, die nauwelijks te stoppen zijn. Het script van Downsizing verzint leuke sociale effecten van het drastische uitgangspunt. Maar vooral voor jezelf, als persoon, is verkleining natuurlijk een bizarre overgang. Zo bizar dat Audrey op het allerlaatste moment afhaakt en kleine Paul domweg aan zijn lot overlaat:

Aanvankelijk levert dat verraad grappige complicaties op. Paul moet zijn Trump-villa uit omdat Audrey haar geld terugeist en maakt daardoor kennis met zijn nieuwe Servische buurman Dusan - een geestige rol van de naar hartenlust schmierende Christoph Waltz – die hem zijn corrupte en moreel failliete leven in probeert te trekken. Maar dan neemt scenarist en regisseur Alexander Payne (van de uitstekende films About Schmidt, Sideways en The Descendants) een resolute ommezwaai van 180 graden en maakt Paul kennis met de Vietnamese werkster van Dusan.

Deze Hong Chau leert hem de andere kant van Leisureland kennen. De sloppenwijken waarin verkleind huishoudelijk personeel in armoede leeft en op voedselbanken teert maar met grote menselijke waardigheid het zicht heeft behouden op waar het wérkelijk om draait in het bestaan. De film vergeet hier gemakshalve even zijn eigen uitganspunt, namelijk dat zulke armoede nergens op slaat in een micro-maatschappij die een jaar kan leven van de producten die in één dag verkocht worden in één grotemensen-supermarkt. Het morele ontwaken dat Paul pijlsnel ervaart door de louterende omgang met Hong Chau leidt uiteindelijk tot een hoogst onwaarschijnlijke odyssee naar Noorwegen, onder leiding van de ineens zeer moreel bevlogen Dusan. In de Noorse bergen hebben de oorspronkelijke (en zelf ook gekrompen) uitvinders van de verkleiningsprocedure namelijk een hippie-commune gesticht die de Las Vegas-achtige ongein van Leisureland heeft ingeruild voor wereld-reddende milieubewustheid. De Noren en hun discipelen hebben een soort miniatuurark gecreëerd die de mensheid en de planeet moet redden van de ecologische ondergang. Heel verantwoord allemaal en onvergefelijk braaf. Matt Damon speelt in dit tweede deel van Downsizing één van de slechtste rollen van zijn carrière als de stuntelende Yank die met grote ogen van bewondering rondloopt temidden van al die moreel hoogstaande mini-Europeanen. Kristen Wiig is dan helaas allang uit het script verdwenen. Zij en Matt Damon deelden al eerder een film, het totaal onvergelijkbare en geheel superieure The Martian, dat de fundamentele kleinheid van de mens een stuk inzichtelijker maakte dan Downsizing.

Downsizing draait vanaf 25 januari in de bioscoop.