Van verkeerd ingeschaald worden naar een universitaire studie: "Ik bleef groots dromen"

Stel, je kunt makkelijk naar het vwo. Toch besluit je docent je naar mavo/havo te sturen, terwijl duidelijk is dat je meer kan. Yeliz Ciçek (35), hoofdredacteur van het tijdschrift LINDA.meiden, maakte dit mee en schreef erover in haar laatste editorial.

Tekst en beeld: Stijn de Vries

Naar aanleiding van onze uitzending over het onderwijs woensdag belden we Yeliz op. De dertiger groeide op in een Nijmeegse volksbuurt, met een Turkse vader en een Nederlands-Engelse moeder. Ze ging er naar school en kwam terecht in een klas met ook probleemkinderen. “Veel van mijn klasgenoten kwamen uit mijn buurt. Het was een drukke school, gevuld met kinderen uit probleemgezinnen. Ook in mijn klas was het lawaaierig.” Ondanks dat deed Yeliz het goed. Erg goed, zelfs. Toch werd ze verkeerd ingeschaald voor het niveau op de middelbare school: ze kreeg havo-advies en kwam in een mavo/havo-klas terecht. En dat terwijl ze vwo zou kunnen. Maar ze kon weinig doen tegen dat besluit, als twaalfjarige. “Daarnaast hadden mijn ouders minder kennis van het schoolsysteem doordat ze niet hadden gestudeerd, en wist mijn vader weinig van het Nederlandse schoolsysteem. Ook zij konden, in tegenstelling tot gestudeerde ouders, niet in gesprek gaan met de docent over waarom ik lager werd ingeschaald dan wat ik aan zou kunnen. Ik was afhankelijk van mijn docent en het advies dat werd gegeven.”

Het werd al gauw duidelijk dat Yeliz verkeerd was ingeschaald. In de eerste maanden op haar nieuwe school haalde ze enkel negens en tienen. “Mijn mentor begreep er niets van. Ik haalde nul onvoldoendes, daarom wist ze al gauw dat ik verkeerd was ingeschaald. Net voor de derde klas bleek dat ik mocht doorstromen naar het vwo. Mijn ouders moesten op gesprek komen om te kijken of ze achter die beslissing stonden, want het vwo zou moeilijker voor me worden.” Maar dat bleek niet zo te zijn. Ze haalde goede cijfers, floreerde in wie ze was en kreeg veel vriendinnen. Pas jaren later besefte Yeliz hoe verkeerd ze werd ingeschaald, en hoe schadelijk dat had kunnen zijn. “Toen ik ouder werd en mijn vwo-diploma haalde maakte ik me er pas kwaad over. Eigenlijk wil ik nog altijd met mijn school van destijds in gesprek gaan over hoe dit heeft kunnen gebeuren. Wellicht behandelen basisscholen hele klassen bijna hetzelfde omdat er probleemkinderen in zitten, of omdat veel studenten tot een lagere sociale klasse behoren. We hebben het vaak over ongelijk behandeld worden door je kleur, en dat is iets wat absoluut gebeurt, maar een verschil maken in sociale klasse op scholen is ook een veelgemaakte fout. Dat zie je ook in de documentaire Klassen. Begrijp me niet verkeerd, ik ben absoluut niet het meest schrijnende geval van verkeerd worden ingeschaald en kansenongelijkheid op school, maar ik vond die eerste jaren achteraf gezien best lastig.”

Jacqueline

Gelukkig was er een docent die in het talent van Yeliz geloofde: Jacqueline. “Zij was de definitie van mentor zijn: iemand die naar klassen keek en goed wist welke individuele gevallen hulp nodig hadden. De middelbare schooljaren waren best heftig bij mij thuis. Ik was een tiener, wilde uitgaan met vriendinnen en wilde vriendjes hebben, maar dat was thuis niet toegestaan. Jacqueline begreep mij en ging het gesprek aan met mijn moeder en vader als dat nodig was. Ze stimuleerde me enorm in het najagen van mijn dromen. Dat deed zoveel voor me. Het is belangrijk dat mensen zich realiseren wat voor macht en invloed je kan hebben op een kind en op zijn of haar toekomst. Ik heb het getroffen met Jacqueline omdat ze in me geloofde. Maar je toekomst kan ook afhankelijk zijn van één docent. Dat is schrijnend.” 

Met haar vwo-diploma op zak wilde Yeliz haar dromen najagen: werken op de redactie van een modetijdschrift. Maar toch koos ze voor een studie Rechten. “Dat had met mijn achtergrond te maken. In veel culturen, zo ook in de Turkse cultuur, wordt het als aanzien gezien als je kan zeggen dat je dochter of zoon rechter, arts of advocaat is: beroepen waar je tegenop kunt kijken. Eigenlijk wilde ik een creatieve opleiding doen, maar ik legde mezelf op dat ik met een vwo-diploma op zak per se veel centen moest verdienen. Ik kreeg de kans om te studeren, wilde mijn ouders trots maken, het uiterste uit mezelf halen, dus koos ik voor Rechten. Ik begreep al gauw totaal niet wat ik daar deed. Ik wist dat ik de journalistiek in wilde, dus uiteindelijk besloot ik toch Communicatiewetenschappen te studeren.” Van die keuze heeft ze geen spijt. Na jaren als freelancer bij modebladen als Marie Claire en Vogue heeft Yeliz het geschopt tot hoofdredacteur van LINDA.meiden: een blad voor jonge vrouwen (en mannen, en alles ertussenin, zo je wil). Een blad waar ze de nieuwe generatie mee kan stimuleren om hun dromen te volgen. Waar je ook vandaan komt, wat je doel ook is en welke kleur je huid ook heeft. “Ik heb nu de positie om nieuwe verhalen te vertellen en verandering teweeg te brengen bij de nieuwe generatie, dat is het mooiste aan mijn baan. Durf groots te dromen. En maak ze waar.” O, en haar ouders? "Zij glunderen van geluk als mensen ze aanspreken dat ze mij hebben gezien in het blad of op televisie. Ze zijn ongelooflijk trots."