Zet koers naar duurzame energievoorziening

Vandaag protesteren maatschappelijke organisaties en politieke partijen op de Dam in Amsterdam tegen kernenergie. Wij doen mee. Omdat we vinden dat wij andere opties moeten kiezen dan kernenergie om Nederland van energie te voorzien. We moeten een doorbraak bereiken in de energiepolitiek. Politieke partijen moeten samen een stabiele koers uitzetten op weg naar de door iedereen gewenste uitkomst: een duurzame energievoorziening.

Fukushima toont geen nieuwe aspecten van kernenergie, maar drukt ons des te harder met de neus op al bekende nadelen: de kans op een ongeluk is erg klein, maar de gevolgen voor milieu en voor de ontwrichting van de economie zijn immens. Dat geldt zeker ook in een dichtbevolkt land als het onze. Het is maar zeer de vraag of Nederland een evacuatie op de schaal zoals die nu rond Fukushima plaatsvindt, economisch überhaupt wel aan zou kunnen. Mochten sommigen de afgelopen jaren hebben gedacht dat de afweging voor kernenergie was vergemakkelijkt, onder andere omdat zich al 25 jaar geen groot probleem had voorgedaan, dan zijn zij ruw wakker geschud uit die droom. Een kerncentrale neerzetten op basis van de vurige wens dat het toch nooit fout zal gaan, is een vorm van onbehoorlijk bestuur waar we ons niet aan moeten bezondigen. De keuze vóór een kerncentrale is een hele zware. Maar de alternatieven zijn minstens zo moeilijk. De fossiele alternatieven zijn, los van de milieunadelen, allerminst vanzelfsprekend. De Arabische onrust heeft de olie- en gasprijs hard doen stijgen en juist het uitvallen van de kerncentrales in Japan creëert daarboven nog eens extra vraag naar gas. En die prijsstijgingen van olie en gas (en kolen) zijn blijvend, omdat de vraag almaar sneller toeneemt. De groeicijfers van duurzame energie zijn weliswaar hoopgevend spectaculair, maar de dagelijks bijgeplaatste hoeveelheden windmolens en zonnepanelen kunnen nog niet de dagelijkse groei van de energievraag bijbenen. En dan heeft Afrika de groeispurt nog niet eens ingezet. De tijd van makkelijke energiebronnen is definitief voorbij.

En de tijd dringt. We hebben nog ongeveer één generatie om een andere energievoorziening te realiseren en daarmee te voorkomen dat onze kinderen voor onoverkomelijke problemen worden geplaatst. Nederland kan dat wereldwijde vraagstuk uiteraard niet alleen te lijf, maar ons land is bepaald niet zonder betekenis. Wij zijn de 20ste energieverbruiker in de wereld. Maar belangrijker dan die ranglijstpositie is de potentie die Nederland heeft als energieproducerend land. Onze ligging, onze netwerken, ons agro-kenniscluster in onder andere Wageningen, onze havens, onze chemische en raffinage-industrie, onze offshore sector en enorme lap Noordzee voor de deur. Dat alles maakt ons een potentiële wereldspeler op technologieën als offshore energiewinning of bio-energie. Mits we de juiste keuzes maken en vooral: die keuzes echt langdurig volhouden. Want pionierende ondernemers moeten kunnen rekenen op een stabiel investeringsklimaat. En juist op dat punt heeft Nederland zich van zijn slechtste kant laten zien.

De afgelopen jaren hebben politieke partijen in de Tweede Kamer allemaal vanuit hun eigen beginselen en overtuigingen het energiebeleid mede vormgegeven. Allemaal…maar nooit samen. De politieke verschillen van inzicht waren daarvoor te groot, en de wil ze te overbruggen was te klein.

Daarmee is meteen hét probleem van het Nederlandse energiebeleid geschetst. Doordat de energiepolitiek ons al decennia verdeeld houdt, wordt het energiebeleid bij iedere nieuwe krachtsverhoudingen in het parlement gewijzigd. Belastingvoordelen voor duurzame energie in de jaren negentig werden geschrapt door Balkenende-I, de door het tweede Kabinet Balkenende ingestelde subsidies werden op de valreep van het derde Kabinet weer gestaakt, waarna het vierde Kabinet er met horten en stoten weer enig nieuw leven inblies. En net op het moment dat er enige continuïteit lonkt, schrapt Rutte-I de stimulering van zon en wind op zee. En bij iedere wijziging neemt de investeringszekerheid af en stagneert de vooruitgang. We lopen inmiddels in de Europese achterhoede. Ziedaar 15 jaar Nederlands energiebeleid. Zolang het beleid bij iedere wisseling van de wacht weer totaal wordt omgegooid, blijven investeerders huiverig voor Nederland. Met bijbehorende consequenties voor innovatie, groei en werkgelegenheid. Daarom is er grote behoefte aan een energiebeleid dat duurzaam is, een energiebeleid dat de komende verkiezingen overleeft.

Er is behoefte aan een nieuw akkoord van Wassenaar, dit keer over energie. Destijds kwamen we uit de sociaal-economische impasse, nu moeten we een doorbraak bereiken in de energiepolitiek. Politieke partijen moeten samen een stabiele koers uitzetten op weg naar de door iedereen gewenste uitkomst: een duurzame energievoorziening. Alle partijen zullen daarbij iets moeten inleveren en iets van hun gading terugkrijgen.

Grote investeringen in (nu nog) dure opties als offshore wind zouden bijvoorbeeld gepaard kunnen gaan met investeringen in een aantal nieuwe kolencentrales, waarin dan – op termijn –forse hoeveelheden biomassa kunnen. Extra gaswinning – ook vanonder natuurgebieden –  kan hand in hand gaan met een drastische opschaling van onze inspanningen op het gebied van groen gas, met daarbij grote kansen voor onze agrariërs en agro-industrie. De invulling van het akkoord kan vele vormen aannemen. Die gaan we hier niet eenzijdig invullen. Wij maken hier duidelijk is dat wij bereid zijn om de sprong te wagen. Weg van de politieke puntenlijstjes, uit de loopgraven, voorbij de schaduw. We hopen dat andere partijen hetzelfde willen doen. Omwille van een gezamenlijke duurzame toekomst.

Job Cohen en 
Diederik Samsom