Wilders & Le Pen: gaat het lukken?

Marine Le Pen van het Franse Front National en Geert Wilders gaan samenwerken. Ze willen in het Europees Parlement een fractie vormen, die gestalte moet krijgen na de Europese verkiezingen in mei 2014. Samengaan in zo’n fractie heeft voor hen het voordeel dat ze financiële ondersteuning krijgen. Bovendien kan een fractie wetswijzigingen voorstellen, de agenda van het parlement beïnvloeden en zitting nemen in commissies. Omdat de macht van het Europees Parlement vrij beperkt is levert het hen weinig beleidsinvloed op. Maar via zo’n fractie kunnen Le Pen en Wilders het publieke debat Europawijd wellicht sterker beïnvloeden dan nu het geval is. Zal het hen lukken een fractie te vormen? En zo ja, hoe stabiel wordt die fractie dan?

Opties Om een fractie te vormen zijn minstens 25 Europarlementariërs uit minstens 7 lidstaten nodig. Het voldoen aan die twee vereisten zal waarschijnlijk geen probleem zijn. Gezien de peilingen kan Front National in mei een stuk of 15 zetels halen en de PVV een stuk of 5, is samen 20.  Dan heeft het omstreden tweetal dus nog 5 Europarlementariërs uit 5 landen nodig. Die zijn waarschijnlijk wel te vinden, want momenteel werkt de partij van Le Pen al samen met leden van de Oostenrijkse FPÖ, Vlaams Belang, Zwedendemocraten en een politica uit Malta. Verder zijn gesprekken gevoerd met de Lega Nord in Italië. De partij Perussuomalaiset, tegenwoordig kortweg “De Finnen” genoemd, is mogelijk ook gegadigde.

Andere partners kunnen gevonden worden in Litouwen, Polen, Bulgarije en Griekenland. Maar Wilders zal bij hen niet populair zijn gezien zijn uitspraken over Oost-Europeanen en Grieken. Bovendien ligt samenwerken met partijen uit die landen vast niet goed onder het PVV-electoraat. Van mogelijke andere partijen is het maar de vraag of ze in mei zetels zullen halen. Sterker, van sommige partijen is het onzeker of ze wel zullen meedoen met de Europese verkiezingen. En als ze meedoen, of ze dan met Le Pen en Wilders willen samenwerken. Een partij die samenwerking met Le Pen categorisch heeft uitgesloten is de United Kingdom Independence Party. En binnen de Deense Volkspartij bestaat ook veel weerstand tegen een coalitie met Le Pen.

Stabiliteit Hoewel er dus goede mogelijkheden voor Le Pen en Wilders zijn om aan het criterium van 25 zetels uit 7 landen te voldoen, is het ruim halen ervan onwaarschijnlijk. De vraag is dan: hoe stabiel wordt zo’n fractie? Belangrijk voor de stabiliteit is (onder andere) hoeveel Europarlementariërs kunnen weglopen zonder dat de fractie ophoudt te bestaan. Als Le Pen en Wilders precies 25 Europarlementariërs verenigen mag dus niemand weglopen. De fractie zal dan waarschijnlijk niet lang voortbestaan, want weglopen is schering en inslag onder Europarlementariërs van genoemde partijen. Zo zijn er sinds de vorige Europese verkiezingen enkele afgehaakt bij de PVV, Vlaams Belang en Lega Nord. Bovendien hebben sinds eind jaren ’90 grote scheuringen plaatsgevonden binnen Front National en FPÖ.

Ook kunnen hele partijen een fractie verlaten. In 2007 hield een fractie van Front National, FPÖ en Vlaams Belang samen met Bulgaren, Italianen en Roemenen binnen een jaar op te bestaan. Nadat de Italiaanse afgevaardigde Alessandra Mussolini (kleindochter van) had gezegd dat “Roemenen van criminaliteit een levenswijze maken” vertrokken namelijk de Roemeense parlementariërs uit de fractie.

Eerdere samenwerking van Le Pens partij in de jaren ’80 en ’90 kende soortgelijke problemen. Le Pen en Wilders zullen dus hopen dat de schatting van RTL Nieuws uitkomt van 100 tot 150 zetels voor hun fractie in het Europees Parlement. Dan zou het gevaar van instabiliteit gering zijn, zeker als al die parlementariërs uit veel meer dan 7 lidstaten afkomstig zouden zijn.

Zetels Dit brengt ons op de verkiezingsuitslag. Hoe gaan Le Pen, Wilders en hun beoogde partners presteren in mei 2014? Laten we voor de overzichtelijkheid even aannemen dat Le Pen en Wilders samenwerking aangaan met FPÖ, Vlaams Belang, Zwedendemocraten, Lega Nord en De Finnen. In 2009, bij de vorige Europese verkiezingen, behaalden deze partijen 22 zetels, namelijk 3 (Front National) + 5 (PVV; in eerste instantie 4) + 2 (FPÖ) + 2 (Vlaams Belang) + 0 (Zwedendemocraten) + 9 (Lega Nord) + 1 (De Finnen).

Dat is maar een klein deel van de 766 zetels in het huidige parlement. En niet genoeg om een fractie te vormen. Zal dit na de komende verkiezingen zo blijven? Daarvoor kijken we naar twee zaken: naar hoe deze partijen hebben gescoord in nationale verkiezingen sinds 2009, en naar recente peilingen.

De 7 partijen zouden samen op ongeveer 25 zetels kunnen rekenen als ze evenveel kiezers achter zich krijgen als bij de laatste nationale verkiezingen, namelijk ongeveer 10 (Front National) + 3 (PVV) + 4 (FPÖ) + 2 (Vlaams Belang) + 1 (Zwedendemocraten) + 3 (Lega Nord) + 2 (De Finnen). Het zou er dan om spannen of deze partijen wel een fractie kunnen vormen. Maar sommige partijen, waaronder Front National en de PVV, doen het aanzienlijk beter in recente peilingen dan bij de laatste verkiezingen.

Gebaseerd op peilingen ontstaat dan ook een rooskleuriger beeld voor de 7 partijen. Volgens de voor hen meest negatieve peilingen zouden de partijen zo’n 14 (Front National) + 4 (PVV) + 3 (FPÖ) + 1 (Vlaams Belang) + 1 (Zwedendemocraten) + 2 (Lega Nord) + 2 (De Finnen) =  27 zetels bemachtigen. Dat is genoeg, maar allesbehalve een ruime marge. In dat geval is het nog steeds raadzaam voor Le Pen en Wilders om een aantal partijen met flink veel zetels erbij te zoeken. En wat als de voor hen meest positieve peilingen uitkomen? Dan zouden deze partijen een stuk of 19 (Front National) + 5 (PVV) + 4 (FPÖ) + 2 (Vlaams Belang) + 2 (Zwedendemocraten) + 4 (Lega Nord) + 2 (De Finnen) =  38 zetels krijgen.

Hoewel beduidend meer dan de benodigde 25 is ook dit niet erg stabiel. Le Pen en Wilders zouden in dat geval nog steeds zowel het aantal partijen als het aantal zetels moeten uitbreiden om niet afhankelijk te zijn van de grillen van één partij: om dat te bereiken moet nog minstens één partij met minstens 6 zetels erbij worden gezocht. Zo niet dan struikelt de fractie namelijk zodra Front National zou weglopen.

Waarschuwingen Deze schattingen moeten voorzichtig worden geïnterpreteerd. Ten eerste kan er in het komende half jaar nog veel veranderen. Ten tweede gaat het hier om uitslagen en peilingen met betrekking tot nationale verkiezingen. Bij Europese verkiezingen zijn de electorale regels in sommige lidstaten anders, is de opkomst lager, en stemmen kiezers vaak op een andere partij dan bij nationale verkiezingen. Ten derde verschilt de manier waarop stemmen in zetels worden vertaald per land. Bovenstaande schattingen gaan voor het gemak uit van een volledig evenredig stelsel. Hiermee wijken ze trouwens niet ver af van de werkelijkheid, want alle lidstaten verdelen hun Europese Parlementszetels volgens een vorm van evenredige vertegenwoordiging.

Met deze waarschuwingen in het achterhoofd kunnen we het volgende zeggen. Le Pen en Wilders zullen waarschijnlijk wel een fractie kunnen vormen. Toch worden de Europese verkiezingen nog spannend voor het tweetal. Het voortbestaan van zo’n fractie hangt immers (onder andere) sterk af van hoeveel partijen er met hen meedoen en hoeveel zetels die partijen samen krijgen. En de zetelverdeling wordt uiteindelijk bepaald door de kiezer. Het lijkt er niet op dat de kiezer het voortbestaan van zo’n nieuw op te richten fractie gemakkelijk zal maken. Zoals het er nu uitziet zal zo’n fractie namelijk niet kunnen rekenen op een comfortabele marge. En fracties vormen met krappe marges, daar heeft Front National slechte ervaringen mee.

Dit is een ingekorte versie van een artikel van mijn collega Matthijs Rooduijn en mij op StukRoodVlees.nl