Welke SEAL schoot Bin Laden dood? Allemaal!

Verschillende Navy SEALs vielen bij Bin Laden binnen en denken dat zij het dodelijke schot vuurden. Dit illustreert een algemene menselijke neiging om de eigen bijdrage te overschatten – althans, als het om een positief resultaat gaat. Dat hoeft niet gelijk een moord te zijn natuurlijk.

We bekijken de wereld door onze eigen bril. Letterlijk zien we de dingen vanuit ons perspectief en moeten we meer moeite doen als we willen ‘zien’ (in gedachten) wat een ander ziet. Bovendien hebben we ook de hele dag te maken met onze eigen gedachten en gevoelens – die voor een groot deel gaan over onszelf. Het is onvermijdelijk dat we veel meer bezig zijn met ons eigen perspectief en met informatie over onszelf. We vergeten weleens dat voor andere mensen de wereld er heel anders uitziet, doordat zij óók weer meer bezig zijn met zichzelf. We vergeten dat wij, vanuit een helikopterperspectief bezien, niet zo belangrijk zijn als we zelf denken… Deze fundamentele beperking in onze blik leidt tot allerlei vertekeningen. Een daarvan is het spotlight-effect , een andere de egocentrische vertekening.

Eigen bijdrage overschatten Een voorbeeld: als twee samenwonenden moeten schatten hoeveel procent van het huishoudelijk werk ze zelf doen en je telt hun schattingen bij elkaar op, kom je bijna altijd uit op meer dan 100 procent. Hij denkt bijvoorbeeld dat hij 40 procent doet (in werkelijkheid is dat ongeveer 30 procent), zij denkt dat ze 85 procent doet (in werkelijkheid 70 procent). Beiden hebben de neiging hun eigen bijdrage te overschatten. Dit is niet zo vreemd, want je bent je meer bewust van de dingen die je zelf doet dan de dingen die een ander doet. Soms zie je niet eens wat de ander doet (bijvoorbeeld als je partner de kots van de kat opruimt), terwijl je je terdege bewust bent van wat je zelf doet.

Als een vriend of vriendin een bepaalde beslissing neemt over iets waar jullie samen over gesproken hebben, ben je geneigd te denken dat dingen die jij gezegd hebt van invloed zijn geweest. Maar je weet helemaal niet of die vriend(in) die beslissing zonder jou ook had genomen. Het is misschien een vervelend idee, maar de meeste dingen die gebeuren en die andere mensen doen, gebeuren op precies dezelfde manier zonder ons.

Uniciteit Als in een vergadering een belangrijke beslissing wordt genomen of een briljant plan wordt bedacht, denken veel mensen dat zij daar een beslissende rol in hebben gehad. Ze overschatten hun eigen rol. Bovendien overschatten ze ook de uniciteit van hun eigen ideeën. Zo kunnen twee wetenschappers bijvoorbeeld een conflict krijgen omdat ze allebei denken dat de ander hun idee ‘gepikt’ heeft. Ze waren bijvoorbeeld allebei aanwezig bij dezelfde lezing op een congres, praatten met elkaar over de lezing en kregen tijdens dat gesprek allebei hetzelfde idee. Waarschijnlijk ligt het idee zo voor de hand dat heel veel mensen die dezelfde informatie hadden, het hadden kunnen bedenken. Toch denken ze ieder dat alleen zij dit konden bedenken en de ander het dus ‘gepikt’ moet hebben.

De SEALs die bij Bin Laden binnenvielen zijn natuurlijk allemaal helden die hun leven in de waagschaal hebben gesteld. Maar het zijn ook mensen, dat zie je maar weer.

Het laatste boek van Roos Vonk is Je Bent Wat Je Doet

Volg Roos ook op Twitter en Facebook