Wat als corona een sociaal experiment blijkt

Soms denk ik wel eens dat binnenkort bekend wordt dat het coronavirus een groot sociaal experiment was. Dat Willem Engel en zijn vriendjes een interview gaan geven waarin ze zichzelf bekend maken als participerende onderzoekers.

“We wilden onderzoeken wie mensen eerder zouden volgen,” begint Willem Engel aan de praattafel van een talkshow. “Een dansleraar of een deskundige. Het bleek al snel een dansleraar te zijn. Ik vond dat even bijzonder als geweldig. Verbijsterend ook. Op televisie waren beelden te zien met grote humanitaire rampen bij ziekenhuizen in Italië, Brazilië, India en de Verenigde Staten, maar het leek niemand te deren.”

“We begonnen als interventie zelfs een rechtszaak tegen de maatregelen in eigen land,” vult medeonderzoeker Jeroen Pols aan. “We hadden gedacht dat mensen dan wel in zouden binden. Iets van het zekere voor het onzekere nemen en eigen gezondheid eerst. Maar nee hoor. Massale steun om in ons eigen land hetzelfde beleid te voeren als in de landen waar het enorm misging. Bij de eerste uitspraken waarbij de rechter ons in het ongelijk stelde legden mensen zelfs bloemen bij de rechtbank omdat de rechtstaat naar het graf zou zijn gedragen. Mensen verklaarden de grondwet dood. Hoe bijzonder is dat?”

“Tja,” zegt Willem Engel dan. “En we gingen steeds verder. We riepen bijvoorbeeld dat alle media liegen en hop, mensen gingen massaal de straat op om onze boodschap te verkondigen. De rechters waren corrupt, de journalisten zijn strohalmen van het bedrijfsleven… mensen geloofden ons en voedden daarmee hun eigen wantrouwen. Fascinerend dat te zien.”

“En wat te denken van de leuzen?” vult undercover journalist Lange Frans aan. “Ineens ging het vanzelf. Mensen gingen eigen groepjes vormen en verkleed als verpleger, arts, veteraan of aardbei de straat op en daar scandeerden ze ‘liefde, vrijheid en democratie’.”

“Heel bijzonder ja,” roept Pols. “Liefde en vrijheid zijn er altijd geweest en we gingen nota bene tijdens een lockdown naar de stembus om ons democratische recht te vieren. En waar stemden de mensen toen op? Op partijen die mensen tot tweederangs willen maken en daarmee aantonen dat ze met liefde en vrijheid niet veel ophebben. Bovendien willen die partijen de publieke opinie wat reguleren door eigen, verre van onafhankelijke online, mediakanalen op te zetten en door meldpunten in het leven te roepen waar iets te kritische mensen kunnen worden aangegeven. Een van die partijleiders lijkt zelfs een stroman van Poetin. De grootste schreeuwers kozen dus voor iets dat de vrijheid, liefde en democratie in de weg staat. Zo wonderlijk.”

“Pijnlijk ook,” zegt Lange Frans. “Het zegt wellicht iets over hoe we doorgaans onze vrijheid ervaren. We konden wandelen, lezen, heerlijk eten, vrijen met onze geliefde, kritische stukken lezen en schrijven en zelfs de stad intrekken om ons ongenoegen te uiten, maar blijkbaar wilden deze mensen winkelen, feesten en bier drinken en voelt ieder appel om rekening te houden met een ander als een restrictie. Mensen wilden zelfs anderen dood laten gaan om hun eigen vrijheden te behouden en starten quasi-diepzinnige gesprekken over de relativiteit van het leven en het leren omarmen van de dood. Bijzonder toch. Ik vrees dat we met die instelling binnenkort het bestaan van rode verkeerslichten ter discussie gaan stellen of de waterzuivering in twijfel gaan trekken. Allemaal nergens voor nodig. Die ingrepen maken het leven nodeloos ingewikkeld en dood gaan we toch. Dan zwijg ik nog over mensen die binnen no time geloofden dat onze politici uit een stel pedofielen bestaat die bloed van baby’s drinkt. Alsof het geloof in hekserij en de heksenjacht weer terug was.”

“Nu draaf je door,” zegt Willem Engel. “Nu loop je op de zaken vooruit. We gaan alle data eens rustig analyseren en komen dan met een rapport. Mogelijk kunnen we dan de vraag stellen of de meeste mensen wel deugen, zoals Rutger Bregman beweert. Misschien concluderen we wel dat mensen maar al te makkelijk een charismatisch leider volgen en hun hele vertrouwen in wetenschap, onderwijs, media en rechtspraak zonder pardon bij het grofvuil zetten. En dat die volgers dan menen dat ze daarmee kritische denkers zijn en dat ze de ware kritische denkers wegzetten als slapende schapen die hun gezond verstand verloren hebben. Een omkering der dingen. We hebben het voor onze ogen zien gebeuren, maar het is te verbijsterend om overhaaste conclusies te trekken. We komen erop terug.”

Het zou zo mooi zijn als het coronavirus zo’n sociaal experiment was. Ik zou niet kunnen wachten op het rapport, de aanbevelingen en de grondige reflecties van mensen die in naam van de liefde onze rechtsstaat in een ruïne hebben willen veranderen. In een wereld waar wantrouwen, haat en anarchie de boventoon voeren en waar liefde, vrijheid en democratie ver te zoeken zijn. Om maar te zwijgen van gelijkheid en broederschap. Het experiment Corona zou ons tonen hoe we eigen verantwoordelijkheid met eigen belang verwarren, van solidariteit een koele calculatie maken en alles aangrijpen om onze eigen vrijheid te kunnen blijven vieren. Heel fraai is dat niet.