Waarheen reikt Rutte's uitgestrekte hand?

Na een Amerikaanse presidentsverkiezing ondergaat de gekozene meestal een bijzondere ervaring. Van een partijgebonden, duidelijk te onderscheiden kandidaat wordt de president elect ineens president van alle Amerikanen. Het hoort bij het Amerikaanse systeem waarin staatshoofd en regeringshoofd één zijn. De transition periode is noodzakelijk om ook die overgang te maken, nog afgezien van de benoemingen. In Groot Brittannië is dat anders. Daar staat een regering in ‘waiting’ klaar die gewoon de dag na de verkiezingen aantreedt.

In Nederland hebben we geen van beide zaken. Onze regeringsleider is zelden de premier van alle Nederlanders. Den Uyl was dat niet, Van Agt zeker niet en Lubbers en Kok konden er alleen van dromen. Op sommige momenten werd een staat van leiderschap bereikt die ervoor door kon gaan: Den Uyl bij het redden van de monarchie tijdens de Lockheed crisis. Maar meestal is het gewoon partij gedoe.

Marc Rutte stelde gisteren dat hij een ‘handreiking’ [deed] naar de samenleving. Ik vond dat een curieus statement. Ik heb het een paar keer hardop gezegd, over mijn tong laten rollen, maar ik kan er niet goed mee uit de voeten. Bedoelt hij dat deze regering is gevormd buiten de samenleving en nu probeert zichzelf legitimiteit te verschaffen? Het zou kunnen, gezien de ontstaansgeschiedenis, maar ik denk niet dat hij dát bedoelde. Realiseert hij zich de controversiële aard van zijn club van Wilders ondersteuners? Misschien. Waarom zou hij de hand reiken naar de samenleving? De samenleving, dat zijn wij toch, inclusief die regering die in het achterkamertje van de Grote Leider in elkaar getimmerd is. Daar hoef je toch geen handreiking voor te doen? Je hebt toch het algemeen belang voor ogen? Ik denk dat Rutte zelf niet goed wist wat hij zei. Of misschien realiseerde hij zich, diep van binnen, dat zijn opmerking ‘een regering waar rechts zijn vingers bij af kan likken’ waarschijnlijk de domste is die hij in zijn loopbaan zal hebben gedaan (en de meest onnodige). Rutte vertegenwoordigt een partij van belangenbehartigers. Wat hij zelf is, is onduidelijk. Hij kon prima overweg met de gedoemde paars partners maar wist dat zijn partij het niet zou accepteren. Daarna kon hij prima overweg met de haatzaaier die hij vroeger nog had terecht gewezen. Hij is, letterlijk, een man van alle seizoenen. Is Rutte een liberaal? Ik zie het niet in het regeerakkoord. Is hij een conservatief? Ik zie het niet in het regeerakkoord. Dat is een ratjetoe van niets dingen, van visieloos drijven. Vergelijk het met de regering van David Cameron die het lef heeft om middenklasse subsidies af te schaffen (nou ja, Cameron schrok zich een ongeluk van de reacties, maar lijkt stand te houden). Dit akkoord heeft niets om het lijf. Sterker, het had ook de basis kunnen zijn voor een middenkabinet – waarin dan hopelijk wel wat noten gekraakt zouden zijn. Rutte is een tabula rasa. Hij praat goed, is opgewekt en lijkt betrouwbaarder dan Maxime Verhagen (nou ja, dat geldt voor zowat iedereen). Maar wat hij werkelijk meent, waar hij werkelijk voor staat, dat is mij in elk geval niet duidelijk. Ja, voor de macht. Voor het pluche. Maar dat is niet precies wat hij bedoelde. Hij heeft de hand gereikt naar de samenleving. Zou het een uitgestoken hand zijn om gered te worden? Hoopt hij dat de samenleving zijn clubje van oude mannen en oude belangen zal optrekken uit het moeras van principeloosheid? Hij reikt zijn hand uit naar de samenleving. In zijn onschuld heeft Rutte precies verteld waar zijn regering staat: buiten die samenleving.