Steeds meer media lijden aan doelgroeperitus

Er wordt in dit land heel wat af gedebatteerd, maar echte goede debatten zijn niet dik gezaaid. Op 10 mei zette ik mijn inleiding bij het debat ‘Hoe informeert de publieke omroep?’ op Joop. Nu gun ik u een kijkje achter de schermen.

Het burgerinitiatief Andere Publiek Omroep, oftewel APO (waarvan ik deel uitmaak) wilde dat er een debat zou worden gehouden dat eens een keer niet over die heilloze omroeppolitiek ging, maar over de inhoud en dan toegespitst op het informatieve gehalte. Bovendien zou het goed zijn als vooral de journalisten onder de programmamakers zouden worden uitgedaagd om hier aan mee te doen. Aan de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) en de NVJ werd gevraagd om zo’n debat te organiseren. Omdat ik als journalist voor beide organisaties actief ben mocht ik een handje meehelpen.

We begonnen met een datum en een plek, het prachtige gebouw van Beeld  & Geluid, op het Mediacentrum in Hilversum. Toen bedachten we de vragen waarom het zou moeten draaien. Vragen als: Hoe kan het beter, de info via de publieke omroep? Wat zijn de gevolgen van de bezuinigingen door het kabinet Rutte voor de informatieve kwaliteit? Welke minimumeisen moeten er aan onderzoeksjournalistiek gesteld worden? Andere voorwaarden voor een goed debat zijn: de aanwezigheid van voor- en tegenstanders, een volle zaal, goede leiding en een  lekkere sfeer.

Het lukt ons de beste nieuwspresentator volgens weekblad Elsevier, Clairy Polak, als voorzitter te strikken. Die kon garant staan voor een onafhankelijke leiding. Vervolgens benaderden we de belangrijkste verantwoordelijke voor de informatie via radio & TV, topbobo Henk Hagoort. Die liet lange tijd niets horen en stuurde toen NPO programmadirecteur Gerard Timmer op ons dak. Hagoort durfde dus niet. Verder getuigt het van een behoorlijke arrogantie om de organisatie met je vervanger op te zadelen. We maken graag zelf uit wie er mee doet.

Door de afwezigheid van Hagoort kon het uitgangspunt van een harde confrontatie tussen voor- en tegenstanders minder goed worden gerealiseerd. Jan de Jong, directeur van de NOS, wilde wel gelijk meewerken en hij is qua durf en ideeën echt een verademing, vergeleken met zijn voorgangers Dielissen en Bierman. Verder deden mee: de topjournalist Ad van Liempt, Marc Josten (van Vrij Nederland, KRO’s Reporter en nu de HUMAN) en Caroline van den Heuvel namens de verontruste omroepmedewerkers.

Ik sprak de inhoud grondig door met de deelnemers en vroeg ze ondermeer goed na te denken over grote irritaties, maar ook concrete ideeën om de informatie in verzuild Hilversum per direct te verbeteren. Bij Beeld & Geluid kregen we te maken met iemand die de cursus ‘Denken in problemen’ met goed gevolg leek te hebben afgelegd. De kordate dame zei dat we met zeven deelnemers maar over vier microfoons konden beschikken. Stel je voor: Een debat in het hart van Hilversum, de bakermat van beeld en geluid, met maar vier microfoons. Ook vroegen we of we na het debat nog een beetje na mochten borrelen. Dat kon onmogelijk, tenzij we flink voor de extra kosten wilden dokken. Nou, uiteindelijk waren er gewoon zeven microfoons en prima techniek en riepen we de aanwezigen op om dan maar te gaan doorzakken bij café Dudok, achter het station. Daar hebben we nog lang en gezellig met veel mensen voor veel omzet gezorgd.

Het debat verliep aardig. Lees het prima verslag van Arno Kersten op de site van de VVOJ. De grote zaal was ook lekker vol met opvallend veel jonge programmamakers. Mijn oproep aan hen om zich wat meer te gaan gedragen zoals die Egyptische studenten op dat plein in Cairo ontlokte eerder gelach dan actie. Toen ik het Mediapark verliet had er nog niemand zich aan de hek vastgeketend. Ik moest terugdenken aan mijn eigen eerste acties. In de Expohal, zo heette die geloof ik, lagen we als actiegroep ‘De gooise matras’ met jongens en meisjes op een echte matras op het podium een congres enigszins te ontregelen. Dat was wel het begin van een kleine culturele revolutie, vooral binnen de toenmalige VPRO. Dat was ruim veertig jaar geleden. Interessant is ook wat er met zo’n debat gebeurd. Waarom zendt de Publieke Omroep zoiets niet rechtstreeks uit? Zoals ze in België doen. Uit angst? We hadden ons debat breed en tijdig via vele kanalen, tot en met het ANP, aangekondigd. De respons?

De Volkskrant komt met een groot verhaal over de makers in debat, maar dat was een ander debat, op maandag. Quote:

Het gaat over macht. Over wie met wie wil. Nooit over de inhoud van programma’s. Kijk naar de omroepbazen op Twitter: iedereen is alleen maar met elkaar bezig.”

Ons debat ging wel over de inhoud en was op dinsdag. Daarover echter geen woord in de Volkskrant. Raar. Eveneens vreemd was een reactie op de site van Villamedia. Ouke Arts van Theasis verwijt ons dat we het publiek niet durfden uit te nodigen en te betrekken in onze debat-opzet. Wat een onzin.

Journalistiek is steeds commerciëler geworden. Bij de echte journalistiek (waarover dit debat wilde gaan) bepalen de vakmensen, de journalisten, wat er wordt gepubliceerd en uitgezonden, maar steeds meer media lijden aan doelgroeperitus. De doelgroep bepaalt wat er openbaar mag worden en Ouke Arts trapt ook in die val. De gevolgen laten zich raden. Media, die zich blind staren op scoren en kijkcijfers, brengen alleen nog wat de consument wil en de output is niet meer gebaseerd op wat deskundigen van belang vinden om naar buiten te brengen. Goed dat ons debat daar niet over ging. En dat wij  het publiek niet durven uit te nodigen slaat ook als een tang op een varken.

Het was een openbaar debat en via vele kanalen was het publiek gewezen op deze discussie. Een groot deel van dat publiek is evenwel zo verslaafd geraakt aan de middelmaat die veel zenders ons voorschotelen dat ze thuis naar de buis kijken zullen prefereren boven een avond meepraten en denken over informatieve kwaliteit.