Republikeinse winst kan goed uitpakken voor Obama's linkse agenda

Komende maand stemt Amerika voor het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. In beide huizen staan de Republikeinen op winst. Dat is op het eerste gezicht slecht nieuws voor president Obama en zijn Democraten, maar met een dergelijke uitslag zouden zij juist ook hun voordeel kunnen doen.

Allereerst zal het in 2016 een stuk gemakkelijker zijn om campagne te voeren voor ‘Change’ én tegen Washington als het niet je eigen partij is die daar de scepter zwaait. Voor de waarschijnlijke kandidaat Hillary Clinton, en in haar kielzog tal van Democratische kandidaten voor lagere ambten is dat uiteraard gunstig. ‘Change’ is immers bij uitstek een linkse ‘war cry’.

De vraag is uiteraard hoe de Republikeinen zich gaan opstellen als zij het Congres veroveren. Gaan ze proberen een rechtse revolutie door te voeren? Dan geven ze Obama een uitgelezen kans om zijn populariteit en daarmee zijn macht te herstellen. Hij kan zich presenteren als een gematigde rots in een rechtse branding. Bill Clinton koos die strategie toen hij in 1994 zijn meerderheid verloor. Het leidde tot electoraal succes in ’96 en ’98.

Vrijwel zeker zullen de Republikeinen een aantal (extreem-) rechtse verkiezingsbeloftes moeten inlossen, denk aan de intrekking van Obama’s Zorgwet, maar ook zullen ze de aanval inzetten op bijvoorbeeld het homohuwelijk, milieuwetgeving, de abortuswetgeving, onderwijs in de evolutieleer et cetera. Keer op keer zal Obama daartegen zijn vetorecht inzetten, en een president die zijn poot stijf houdt is iets waar Amerikanen doorgaans respect voor hebben.

Maar tevens geeft dat vetorecht Obama een onderhandelingspositie: hij kan immers ook in ruil voor een tegenprestatie besluiten slechts delen van een Republikeins wetsvoorstel te blokkeren. Alles komt daarbij aan op zijn vermogen om te onderhandelen. En dat hij dat kan blijkt onder meer uit de deals die hij sloot om ook van de verzekeringsmaatschappijen de nodige steun voor zijn Zorgwet te krijgen. Ook deals met onder meer General Motors ten tijde van Auto bail-out pakten voor zowel GM als Obama’s presidentschap gunstig uit.

Veel hangt daarbij ook af van individuele congresleden en senatoren. In een aantal staten waar de Republikeinen op winst staan wonen veel Democraten. De nieuwe senator zal snel willen bewijzen dat hij terecht gewonnen heeft. Allicht zal hij niet met Obama op de foto willen, maar als hij iets kan regelen voor bijvoorbeeld Alaska of Arkansas, waar zijn Democratische voorganger in faalde, dan heeft hij gescoord. Veel van deze Republikeinen vervangen zogenaamde Blue Dog Democrats, dat zijn conservatieve Democraten in swing states van wiens steun Obama niet per se verzekerd was. Mogelijk kan de president zelfs beter overweg met hun Republikeinse opvolgers.

Een andere opvallende case is die van Mary Landrieu in Louisiana. Zij is Democraat  en heeft door haar senioriteit veel gezag, onder meer als voorzitter van een belangrijke senaatscommissie die zich bezighoudt met energie en milieu. Maar als vertegenwoordiger van een oliestaat is zij vaak op de hand van de olielobby. Mocht zij worden ontslagen, en die kans is groot, dan verliest de olie-industrie een machtige partner in Washington. Haar opvolger zal als nieuwkomer in de Senaat de eerste jaren niet in haar buurt kunnen komen qua invloed. Rechtse winst in Louisiana kan in dit geval dus leiden tot een linkser milieubeleid.

Daar staat tegenover dat de Republikeinen Obama op tal van punten kunnen tegenwerken. Ze kunnen zijn benoemingen torpederen, ze kunnen de financiering van zijn beleid afknijpen, ze kunnen hem treiteren zoals ze dat bij Clinton deden: door kleine misstappen (zo die er al waren) op te blazen tot schandalen die afzetting van de president rechtvaardigen. Merkwaardig genoeg voorspellen zowel Republikeinen als Democraten momenteel zo’n impeachment procedure. Beide willen  hun achterban doen geloven dat de komende verkiezingen cruciaal zijn voor Obama’s aanblijven. Maar zelfs in zo’n toxisch klimaat kan Obama – even als destijds Clinton-  macht blijven uitoefenen, als hij het slim speelt.

De Republikeinen staan ondertussen voor hun eigen uitdaging: Het is een heel andere situatie om the party of NO te zijn als je in de oppositie zit. Maar als je verantwoordelijkheid draagt, wordt er iets van je verwacht. Het is nog maar de vraag of de Republikeinen hun eenheid weten te bewaren als het bijvoorbeeld gaat over de immigratie van latino’s, een groep die onder meer in North Carolina de Democraten aan een meerderheid helpt en mogelijk zelfs in het doorgaans Republikeinse Georgia. Ook met ethische kwesties zoals bijvoorbeeld het homohuwelijk zitten de Republikeinen in hun maag. Veel (met name jongere) kiezers  zijn gevoelig voor rechtse economische beloftes, maar zien niets in de uitsluiting van vrouwen, homo’s en buitenlanders, groepen die er onder Obama op vooruit gingen. En dan de zorgwet: ook veel Republikeinen zijn er stiekem maar wat blij mee.

Het is al met al denkbaar dat Obama’s politieke erfenis pas echt veilig wordt gesteld als zijn politieke tegenstanders erover mogen beslissen.