Regenboogcoalitie komt weer in zicht

Op verzoek van de Tweede Kamer zal het CPB al 1 maart de laatste cijfers over de Nederlandse economie bekendmaken. Grote vraag is of de PVV het nieuwe pakket aan bezuinigingen zal kunnen verkopen aan zijn achterban.

PVV-leider Wilders staat voor een moeilijke keuze. Voortdurende negatieve verhalen over PVV-politici wekken steeds meer irritaties en het openen van een meldpunt voor vervelende Polen heeft de partij opnieuw imagoschade bezorgd (na Beatrix in Oman).

Kan Wilders de coalitie nog gedogen als de SP maar blijft groeien? Het sociale gezicht van de PVV is pips geworden maar zal bij nieuwe bezuinigingen verbleken. De geloofwaardigheid van de PVV staat op het spel.

Niet alleen de aanstaande extra bezuinigingen zullen de coalitie onder hoogspanning zetten. Ook de toenemende Brusselse druk op Rutte om iets aan de hypotheekrenteaftrek te doen, voorspelt een moeilijke tijd voor de coalitie. 

Het is de vraag of Rutte alles uit de kast zal halen om zijn coalitie te redden. Het bezoedelde van de PVV slaat ook op hem neer en geeft een bittere smaak aan het liberaal-confessioneel-populistische experiment.

Hoewel de val van het kabinet onvermijdelijk lijkt, zijn nieuwe verkiezingen niet echt wenselijk. Want wie zit er behalve de SP te wachten op een grillige en vermoeiende verkiezingscampagne? Het premierschap zit Rutte als gegoten, de linkse oppositie is niet in vorm en de PVV al helemaal niet. 

Bovendien, met verkiezingen zou Rutte het imago van een onverantwoordelijk leider over zich af kunnen roepen; iemand die Nederland voor minstens een jaar in een politieke impasse zou parkeren. En ga er dan maar aan staan een nieuw kabinet te formeren. 

Misschien biedt de val van zijn eerste kabinet Rutte een uitgelezen kans een coalitie te smeden waar hij zich eigenlijk veel beter bij voelt. Hij kan dan eindelijk zijn eigenlijke wens realiseren, namelijk een progressief politiek programma. 

Rutte heeft weliswaar als een volleerde diplomaat het regeerakkoord verdedigd (“waar rechts Nederland zijn vingers bij kon aflikken..”), maar het is een publiek geheim dat hij zijn hervormingen liever onder een progressief dan populistisch gesternte had willen doorvoeren. Niet hij, maar Cohen torpedeerde immers de verkenning van een regenboogcoalitie tijdens de formatie van 2010. Rutte is genoeg politicus om zijn beleid standvastig te verdedigen, maar kijk je hem recht in zijn hart, dan zal de PVV niet zijn natuurlijke regeringspartner zijn geweest. 

Dus waarom nieuwe verkiezingen als een kabinet van nationale eenheid voor het grijpen ligt? Er zijn twee mogelijkheden: een coalitie tussen VVD, CDA en PvdA (82 zetels) of tussen VVD, PvdA, GroenLinks en D66 (81 zetels).

Voor de eerste variant moeten Verhagen en Cohen door een deur kunnen. Maar dat is weinig waarschijnlijk gezien het trauma van de laatste coalitie met PvdA en CDA. Ten tweede, deze variant betekent dat het CDA op flink wat minder ministerszetels aanspraak kan maken. Het is vraag of Verhagen die kniebuiging wil maken. Waarschijnlijk is het einde van Rutte I het einde van de carrière van Verhagen en zal het CDA zich als oppositiepartij verder willen versterken in lijn met het Strategische Beraad.

De tweede optie is realistischer: een coalitie van de VVD met PvdA, GroenLinks en D66. Ze kan niet meer zomaar door de PvdA gedwarsboomd worden, aangezien deze partij er een stuk zwakker voor staat dan anderhalf jaar geleden.

Voor PvdA-leider Cohen is een plek in kabinet-Rutte II de perfecte exit-strategie. Het lijkt hem niet meer te lukken de partij een nieuwe elan te geven. Daarvoor is hij eenvoudigweg niet de geschikte persoon. Dus de keuze is eigenlijk eenvoudig: of een smadelijke nederlaag accepteren, of medearchitect zijn van een nationaal kabinet met als bonus datgene wat hij uit zo goed kan en leuk vindt: besturen.

Wie weet is deze optie allang en breed doorgenomen en precies de reden dat Cohen zich zelfs nog koester houdt dan normaal. Hij hoeft niet meer zo nodig tegen Rutte te ageren…

Ook voor de andere hoofdrolspelers zou een regenboogcoalitie de ideale stap zijn. Het is Jolande Sap (nog) niet gelukt Femke Halsema te doen vergeten. Kon ze haar initiële onwennigheid met debatteren nog compenseren met veel expertise, met het Kunduz-debacle heeft haar imago schade opgelopen. Door het lauwwarme compromis (opleiden maar niet laten vechten) krijgt haar partij nu de schuld voor het mislukken van de peperdure Afghaanse politietrainingen. Sap zou met een ministerspost eindelijk haar inhoudelijke kwaliteiten kunnen etaleren als politica.

Hetzelfde geldt voor Pechtold. Hem is het weliswaar iets meer gelukt te profiteren van het politieke vacuüm van de worstelende PvdA en CDA, maar aan zijn politieke carrière zit ook een houdbaarheidsdatum. Zijn eerdere succes als criticaster van Wilders is al weer van een tijd geleden. Voor Pechtold zou de stap naar een ministerszetel niet de eerste zijn. Hij was al eerder minister van Bestuurlijke Vernieuwing in het kabinet CDA-VVD-D66 (2005). Thom de Graaf was afgetreden na de mislukte invoering van de gekozen burgemeester.

Er bestaan dus goede redenen voor een nieuw kabinet. Door zich op te werpen als regisseur van een duurzaam en liberaal hervormingsplan zou Rutte zich onsterfelijk kunnen maken. Een groot contrast met het beeld dat nu van hem bestaat als premier van een dubieuze gedoogconstructie.

Last but not least, een regenboogcoalitie zal de broodnodige ruimte bieden aan een nieuwe generatie politici. Door kabinet-Rutte II ontstaat eindelijk de ruimte voor veelbelovende politici als Tofik Dibi, Sjoera Dikkers en Jeanine Hennis-Plasschaert politieke verantwoordelijkheid te gaan dragen. Tegelijkertijd zal met de val van kabinet-Rutte I een einde komen aan de politieke loopbanen van een hele generatie: Opstelten, Verhagen, Leers, Rosenthal, Hillen, Atsma en Knapen. En dat is alleen maar verfrissend te noemen.

Volg Gerard op Twitter