Obama's ongenoegen en het positieve gevolg ervan

De NYT heeft het verhaal van de verwarring die vorige week ontstond toen speciale gezant Wisner in München ineens vertelde dat Mubarak nodig was om de hervormingen in Egypte door te voeren. Het was het staartje van politieke verwarring en onenigheid in de regering Obama die enerzijds beschamend was en anderzijds een heilzaam effect had.

De verwarring was op zich begrijpelijk. Vorig jaar nog, na zijn speech in Caïro, had Obama Mubarak ontvangen en geslijmd als een stabiele kracht in de regio. Natuurlijk wisten de Amerikanen dat zijn regime niet zo stabiel was als het leek, maar je kunt dat moeilijk direct laten merken want maak je de situatie onhoudbaar instabiel. Lastig dus. Obama’s gut feelings waren goed, zo mag je concluderen. Hij wilde dat Amerika stond aan de kant van de onderdrukten. Maar tegelijkertijd moest hij de Amerikaanse belangen in de regio behartigen (voor zover die er niet in bestonden om de onderdrukten te helpen).

Het State Department van Hillary Clinton reageerde reflexief. Het was onze dictator, dus steunden we hem. Het was Clinton die Wisner in München binnen haalde. Ze was al uit Washington vertrokken met een flink verschil van mening met de Witte Huis nationale veiligheidsstaf. Maar ze kon ook zelf misschien moeilijk inschatten welke kant het op ging omdat vice president Biden, die in andere opzichten een nuttige rol vervulde in het Egypte drama, tegen een interviewer had gezegd dat Mubarak geen dictator was. De establishment visie mag je dat wel noemen. In tijden van revolutie is het establishment zelden het orgaan dat goed kan doordenken wat er gebeurt.

Dit was de aanleiding voor Obama om zijn persvertegenwoordiger opdracht te geven (overigens nadat hij met een halsstarrige Mubarak had gesproken) om aan te manen tot haast in de mooie woorden ‘now means yesterday’. Dat maakte het State Department weer pissig. En zo maar door. Geen mooi beeld maar zo werkt het in een crisissituatie. Ik denk dat Obama het juiste doel voor ogen had. Hij wilde per se voorkomen dat Amerika aan de verkeerde kant van een omvallende dictator terecht kwam.

Nu het anderzijds. Dit was allemaal prima, zoals Thomas Friedman terecht vaststelt, want daardoor kan het volk van Egypte zijn revolutie helemaal zelf claimen. Geen hulp nodig van Amerika, noch van Iran. Dat geeft deze revolutie een unieke status. Of ze daar uiteindelijk wat aan hebben, is vers twee.

De ontwikkelingen onderstrepen de veranderingen in Amerika’s machtspositie. Dit is natuurlijk allemaal niet nieuw. En het is helemaal niet zeker dat democratische regimes niet in het belang van Amerika zouden kunnen zijn. Het is eerder betoogd, door Bush de jongere die wel de juiste spirit had maar door de Cheney bende op een zijpad werd gestuurd, en ook door president Clinton. Democratie is een sterk en stabiel systeem, niets nieuws in die visie. En het promoten van democratie moet een doelstelling zijn van Amerikaanse beleid. Maar het bleek lastig om dat te incorporeren in de Amerikaanse buitenlandse politiek. Allicht.

Ik denk niet dat Amerika’s positie de komende jaren per se zwakker wordt. Hij wordt in elk geval anders. Dat is slecht nieuws voor Israël, het land waar niemand meer van wakker ligt (tot ze, om dat te veranderen, iets onverantwoords doen). Het is ook slecht nieuws voor de dictatorfamilie die Saoudi Arabië runt. Maar ook voor Iran dat zijn eigen jongeren, kien op zelfstandigheid, moeilijk zal kunnen wijsmaken dat de ontwikkeling in Egypte een slechte zaak is. Het is ook vervelend voor China maar dat ziet de bui al langer aankomen. Er is geen sterk economisch land in de wereld, met een sterke en groeiende middenklasse, dat niet gedwongen is om democratische besluitvorming te incorporeren in zijn systeem. Ik geloof niet in een alternatieve staatsgeleide vorm van politieke macht – en de Chinese leiders moeten zelf ook af en toe bevreesd achterom kijken.

Niet iedereen heeft het begrepen. De opiniepagina van de Volkskrant voert nog steeds campagne om ons bang te maken. Never mind het volk en democratie. We moeten de moslim broeders niet alleen wantrouwen – ik geloof dat er niemand is die dat niet doet – maar we moeten ook zorgen dat democratie de nek om gedraaid wordt omdat het de opening zou kunnen bieden voor die broeders. Ach, democratie is niet voor de angsthazen. En de Volkskrant loopt voorop in bangmakerij.

In elk geval is het een tegen de borst stuitende agenda die (een deel van?) de redactie hanteert. Ik wil graag aan het denken gezet worden maar niet bang gemaakt worden door Hirsi Ali en haar volgelingen. Volgens Hala Naoum Nehme (lid van de VVD, iets dat de Volkskrant niet vermeld, maar eerlijk is eerlijk ook niet ter zake doet, wel leuk om te weten – zij is ook tegenstander, uiteraard, van Turkije in de EU) zijn de broeders veel gevaarlijker dan iedereen behalve zij en de bangmakers denken. Je mag dat vinden, ik zie in haar verhaal en dat van de anderen geen reden om het relevant te laten zijn voor inschatting van de ontwikkelingen in Egypte. De argumenten die zij geeft zijn even vaag en onbewijsbaar als de argumenten van Bertus Hendriks en Ruud Peters voor het tegendeel. En zelfs als de broeders sharia willen, so what? Gaan we dan, geheel volgens de Elsevier doctrine, democratie om zeep helpen?

Enfin, pick your argument. Eerder had de Volkskrant al een verhaal uit de Wall Street Journal dat in een ingewikkelde constructie hetzelfde betoogde. Het is een trend bij de krant. Het wachten is nu enkel op de verlichte visie van Amanda de Waanzinnige en dan zijn we weer helemaal thuis.

Dit artikel verscheen eerder op de website van Frans Verhagen