Nooit meer onzichtbaar na Auschwitz

Wij herdachten vandaag Auschwitz en Birkenau. De zeventigste keer en de dreiging van het Shoahdrama voelde dit jaar niet als een verre ‘nooit meer’ geschiedenis, maar als een actuele werkelijkheid van nu en van dichtbij. Waar ik ooit begon als politieagent die de gemeenschap jaarlijks bewaakte en beschermde bij het spiegelmonument van Jan Wolkers in het Wertheimpark, draag ik vandaag de krans. Ik sprak inspecteur Jan, toentertijd mijn maat bij kickboksen. Vandaag vroeg zijn vrouw hem zijn politie-uniform in de kast te laten hangen, vertelde hij.

Blijf onzichtbaar, die opdracht kan de stevig gebouwde trotse agent wel hebben – voor een keertje. Maar hoe desastreus is zo’n jarenlange boodschap voor onze joden – en natuurlijk ook voor onze andere bedreigde groeperingen? Wie er niet mag zijn – wie moet onderduiken, zeiden de Marokkaanse kinderen met wie ik naar het Verzetsmuseum ging geraakt – wie er niet mag zijn dus, die is uitgepraat. Die is bang en onzeker, die wordt achterdochtig, levert geen bijdrage aan de samenleving. En die voedt een nieuwe generatie op die wel de melk krijgt, maar niet de honing. Wel bad, bed en brood, maar geen levensvreugde, zelfvertrouwen en veerkacht.

Als één lid lijdt… Max Van Weezel meende ermee klaar te zijn, schreef hij vier jaar geleden, met de rouw over de Shoah. Tot hij het identiteitsbewijs van zijn gestorven moeder vond. Een valse. Zij moest leven alsof zij een ander was. Zijn dochter Natascha heeft recent haar boek ‘De derde generatie’ geschreven. Rouw duurt tot in het vierde geslacht, zeggen de religieuze geschriften. Daarom was ik hier. En ik was niet alleen, vier jaar geleden was ik met Marokkaanse vaders uit Slotervaart, ook nu was Mustapha Daher uit Nieuw-West erbij en ik zag ook Ahmed el Mesri van Assadaaka in Amsterdam-Oost. Want een betrokken samenleving is als een lichaam – als één lid lijdt, lijden alle leden.

‘We laten ons nooit meer sluipenderwijs inkapselen door barbarij’, zei onze Amsterdamse burgemeester. Laten wij daar een heel breed ‘wij’ van maken. Een vitale coalitie van moedige mensen die deugen. Dat zijn er héél veel in ons land. Een breed gedeeld, diepgevoeld en voortdurend bestendigd ‘je mag er zijn’, daar kan geen actieplan of wetswijziging tegenop, repressief, preventief of curatief. Een breed gedeeld ‘Wees wie je bent’ – dat is wat Nederland zo mooi, sterk en waardig maakt.