Nico's nieuws 14: De media en de mijn

NRC correspondent Peter Vermaas geeft onder het genot van een glas wijn een stoomcursus ‘Zuid-Afrika voor beginners’. “Zuid-Afrika is een land van uitersten. Iedereen is partijdig. Journalisten worden als vijanden beschouwd.”

In sneltreinvaart praten we over het vak, de mijnstaking en wisselen ervaringen uit. Ik vraag naar mensen die het, ook al is iedereen partijdig, met een enigszins onafhankelijke blik over de grote lijnen van het mijnconflict kunnen hebben. Hij noemt good old Alester, Sparks, Moeletsi Mbeki (commentator en broer van de ex-president) en professor Steven Friedman. Ellis van Gelder, ook correspondent in Johannesburg, voegt daar een dag later nog de politicoloog Adam Habib aan toe. Onafhankelijk van elkaar verwijzen ze naar de Daily Maverick als een goede nieuwsbron.

Journalistiek van de grote elektronische media zijn overal ter wereld één pot nat. Ik kijk een paar keer naar de grote tv journaals van e-tv (commercieel) en SABC. Die volgen trouw de nieuwsagenda, het doen en laten van de president, de vips en de instituties. Wat betreft het Marikana-drama zijn ze bij de persconferenties, de herdenkingen, de bezoeken van de politici en de kerken.

Een mooi voorbeeld van gedegen en interessante berichtgeving levert The Mail & Guardian. Het nummer dat vandaag, 24 augustus uitkwam, staat vol met mooie verhalen en analyses. Een analyse van de kelderende platina industrie, waaruit ook blijkt dat de waarde van de Lonmin mijn in vijf jaar tijd is terugvallen van 78.78 biljoen rand naar 16.79 biljoen rand nu.

Ook wordt de klaagzang over de lage lonen overtuigend doorgeprikt. Als eerste wordt aangetoond dat in de platinamijnen hogere lonen worden uitbetaald dan in de goud- en kolenmijnen. Verder blijkt dat de ondergrondse arbeiders aan het front eerder met zes tot zeven duizend Rand naar huis gaan dan met de vier duizend Rand waarvan tot nu toe in de meeste berichten sprake is. Ook lees ik een goede beschouwing over de problemen waarmee de politie bij de operationele activiteiten te maken heeft.

Van 702 Talkradio wil ik meer weten. Ik spreek voor haar kantoor – in de zakenwijk Sandton – af met Andrea van Wijk (28), die ik woensdag bij de mijn tegenkwam. Bij het gebouw van Pri Media hangt de nationale vlag halfstok. Andrea is in dienst van Eye Witness News, een content-leverancier die ook 702 Talkradio van informatie voorziet. Er is alleen nog plaats aan zo’n hoge tafel met barkrukken op het contemporary dining terras van The Baron.

We zitten vlak onder een luidspreker die loeihard Amerikaanse rock uitbraakt. “Volgens mijn contract moet ik als reporter all round zijn”, legt van Wijk uit. “Ik moet aan de ene kant werken als een traditionele radioverslaggever, maar daarnaast moet ik met behulp van cell phone en Ipad beelden maken en twitteren om het publiek naar de radio te trekken. In mijn reportages moet ik bij de feiten blijven, maar via Q and A’s met de studio kan ik ook mijn eigen meningen kwijt. Zo’n mijnstaking is te groot om alleen te doen. Vanaf het begin waren we met twee tot drie man permanent in Marikana. Ik vind deze klus het moeilijkste wat ik ooit gedaan heb. De mensen die rond de mijn wonen en werken zijn vaak heel vijandig en de taal is ook vaak een probleem. Veel mensen spreken daar alleen Xhosa, Mijn beste verhaal ging over het bezoek van Malema (de ex ANC jeugdleider) aan het politiebureau van Marikana. Min of meer toevallig was ik daar als eerste bij. Het interview met twee gewonden in het ziekenhuis kon ik maken door bij een bezoek van politici en kerkelijke leiders mee naar binnen te glippen.”

Ik leg de belangrijkste kernvragen die ik voor de deskundigen heb bedacht aan Andrea voor.

1. Had je een bloedbad als dit verwacht? “Nee.” 2. Had deze tragedie voorkomen kunnen worden? “Ja, vooral de directie van de mijn had anders op moeten treden, maar een groot probleem was dat de stakers zich niets aantrokken van de codes die bij stakingen vaak in acht worden genomen.” 3. Wat verwacht je van het onderzoek waartoe president Zuma de opdracht heeft gegeven? “Daar heb ik weinig vertrouwen in. Het zal lang gaan duren en als   mosterd na de maaltijd komen.” 4. Welke partij is in dit conflict het meest te verwijten? “Niet 1 partij, maar bijna iedereen, en dan vooral de bonden, de demonstranten en de politie.” 5. Hoe moet dit drama worden opgelost? “Ga naar Marikana, de plaats waar het zich afspeelt, en praat met elkaar. Een beetje zoals de waarheidscommissie na de Apartheid deed.”

Als ik Andrea aan het eind van ons gesprek vertel dat de afschuwelijke beelden van het doodschieten van stakers, die ik vorige week thuis in Rotterdam zag, voor mij reden waren om naar deze regio af te reizen, zegt ze: “Dat waren onze beelden, geschoten door cameraman Taurai Maduna. Hij komt uit Zimbabwe. Ze werden direct overgenomen door Al Jazeera, Sky News, de BBC en CNN.”

Ik vraag Andrea om zijn telefoonnummer.

Lees ook  Nico’s nieuws 13: De dood als een gele stip