Maak terreur niet te groot

Ik zou de laatste zijn om op te roepen om niet te spreken over islamitisch terrorisme. Het lijkt mij zelfs beledigend voor de overweldigende meerderheid van vredelievende aanhangers van de islam om die term niet te gebruiken. Je doet dan namelijk eigenlijk alsof moslims het op een of andere manier niet aan kunnen wanneer er wordt opgemerkt dat een deel van hen in hun heilige boek een oproep tot geweld leest. Net zo als de christelijke wereld de oorzaken van zijn misstanden en uitwassen bij zichzelf zoekt en onderscheid maakt tussen vrijzinnigen en fundamentalisten, mag dat worden verwacht van andere religies. Dat niet doen is een vorm van betutteling en grenst aan racisme, want je zet moslims weg als groep met een collectief onvermogen tot zelfreflectie.

Maar waar ik wel serieus vóór ben is om zo langzamerhand wat minder aandacht te gaan besteden aan het thema terrorisme in z’n algemeen. Niet om de waarheid te verhullen, maar preventief, om ervoor te zorgen dat terrorisme z’n belangrijkste effect, massale ontreddering, kwijtraakt. Nu moet ik bekennen dat de impact van het terrorisme sowieso al afneemt. Van 9/11 waren we allemaal maanden, zelfs jaren ondersteboven. Nog steeds blijven het schokkende ervaringen. Uiteraard blijft bloed op plaatsen waar je het niet verwacht een schokkende ervaring. Maar de nieuwigheid is er zo onderhand wel vanaf. Het klinkt hard maar zelfs terreur went.

Waar de terroristen steeds vanuit gingen is dat onze cultuur kapot zou gaan aan de angst. En toegegeven, we hebben veel van onze vrijheid opgeofferd aan die angst. We staan meer inmenging in onze privacy toe en doen aan een ongezonde zelfcensuur. Maar in essentie zijn onze wil om door te leven en ons talent voor onverschilligheid te groot om zomaar te temmen. Aanhangers van een radicaal collectivistische interpretatie van een religie (op zich al iets collectivistisch) kunnen zich dat vermoedelijk maar nauwelijks voorstellen. Als je zelf vanuit collectivistische kokervisie denkt is je achilleshiel dat je de kracht van individualisme onderschat. In plaats van collectief bang te worden zijn we ons juist steeds meer gaan afsluiten voor collectieve emoties als angst en verdriet. We party on, dudes ! Hadden we militair willen optreden tegen de islam dan hadden we gefaald, maar we kozen (in ieder geval onder Obama) juist voor onverschilligheid en daarop liep IS zich stuk.

Wél voelen we allemaal individueel woede over wat ons wordt aangedaan. Maar dat heeft zelfs 16 jaar na 9/11 nog nergens geleid tot een collectieve woede uitbarsting in de vorm van een doorbraak van extreem-rechts. Extreem-rechts doet namelijk een beroep op een collectivisme dat niet meer bestaat. Typerend is dat noch Wilders, noch Le Pen noch Trump, Farage of andere (vermeende) extremisten in uniform rondlopen of een militaristische partijcultuur hebben. Hadden ze dat wel gehad dan hadden we hén niet gehad. Ze zijn ‘extreem’ te noemen binnen de huidige context, maar Hitler had het een stelletje watjes gevonden.

Hoewel veel onvrede in het Westen juist het gevolg is van het wegvallen van de collectieve identiteit zoals die kon worden gevonden in de natiestaat, de kerk of de klassenstrijd is ons individualisme ook onze redding. Want de angst blijkt niet het verlammende effect te hebben dat de terroristen, en wij zelf trouwens ook, hadden verwacht, omdat de massahysterie uitblijft. Om dat te versterken zouden we met elkaar overeen kunnen komen om terroristisch geweld niet meer zo breed uit te meten als voorheen. We zouden daarmee gelijke tred houden met de ontwrichting die terreur dankzij de gewenning steeds minder met zich meebrengt. Het effect op de terroristen zelf zou echter desastreus zijn. ‘Stel je voor er komt oorlog en er gaat niemand heen!’ zeiden de pacifisten vroeger. Stel je voor je blaast jezelf op en je komt er niet eens mee op TV!

De media zijn terughoudend met berichtgeving over mensen die voor treinen springen omdat ze zich bewust zijn van de besmettelijkheid van dergelijk gedrag. Zo zouden we ook kunnen omgaan met islamitisch terrorisme.