Hoe we het klimaatdebat op een eerlijke wijze kunnen voeren

Het zijn brave jongens en meisjes, de deelnemers van de scholierenstaking voor een serieus klimaatbedrijf. Ze trokken niet met vuvuzela’s en trompetten zeven maal rond het Binnenhof maar lieten het bij een gezamenlijke wandeling door de Haagse binnenstad. Natuurlijk wemelde het op radio, tv en sociale media van de zwarte zwaddernelen die vonden dat kinderen nooit of te nimmer school mochten verzuimen. Zij waren vooral geestverwanten van de partijen die het personeelsgebrek op de scholen hebben laten ontstaan, de bron van het echte en het massale verzuim. Van hen hoeven de protesterende scholieren zich niets aan te trekken.

Vers twee is of hun protest zoveel effect zal hebben. De manier waarop het klimaatdebat in Nederland wordt gevoerd is namelijk het recept voor mislukking. Dat komt omdat het in feite om drie discussies gaat die door elkaar gevoerd worden. Je moet ze uit elkaar trekken, wil er enig uitzicht zijn op een positief resultaat. In dat geval moet er antwoord gegeven worden op de volgende drie vragen:

* Is het wel zo, dat de wereld te maken heeft met een door menselijk handelen veroorzaakte opwarming? Zo ongeveer negentig procent van de klimaatwetenschappers onderschrijft deze stelling. Er komen aan de lopende band wetenschappelijke artikelen uit die deze tendens op deelgebieden onderschrijven. Er bestaan ook ontkenners maar die zijn geïsoleerd en bevinden zich vaak op de rand of ver buiten het vakgebied. Ze vinden wel luidruchtige ondersteuning bij populistische politieke ondernemers zoals Geert Wilders of Thierry Baudet. Die doen in hun rabiaatheid denken aan mensen die geloven in een platte aarde of rokers die ontkennen dat je van tabak longkanker kunt krijgen.

* Welke middelen kunnen wij in Nederland het beste toepassen om ons aandeel te nemen in de oplossing van het wereldwijde klimaatprobleem? Dat die oplossing op de grote hoop marginaal is, doet daarbij niet ter zake. Als elk land zich met die argumentatie aan de verantwoordelijkheid onttrekt, zal er niets gebeuren. Het gaat om de meest effectieve oplossingen tegen de laagste kosten. Dat wordt een heel technisch debat. Er zal waarschijnlijk uitkomen dat er geen middel is voor alle kwalen maar dat je van geval tot geval specifieke maatregelen moet nemen om de CO2-uitstoot tegen te gaan. Nu eens windmolens, dan weer warmtepompen enzovoorts.

* Hoe worden de kosten verdeeld? Dat is de belangrijkste en de meest politieke vraag. De huidige overheid heeft door de privatiseringsmanie van de afgelopen decennia veel instrumenten uit handen gegeven. De beleidsmakers komen niet  veel verder dan sturen via belastingheffing. Als je gas maar duur genoeg maakt, dan nemen mensen wel een warmtepomp. Een stevige vliegtaks zal zeker zorgen voor een fikse daling van het aantal passagiers. Behandel vlees als jenever en tabak. Dit leidt er toe dat vliegen een voorrecht wordt voor de rijken en er alleen in de betere buurten nog elke dag vlees op tafel staat. Net als in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Politici die op deze manifeste onrechtvaardigheid wijzen, hebben het gelijk aan hun zijde. Het is een vals argument om ze dan voor de voeten te werpen dat ze het klimaatvraagstuk bagatelliseren. Behalve als ze dat ook expliciet doen zoals Wilders en Baudet. Het verdelingsvraagstuk is een wezenlijk onderdeel van de energietransitie maar je moet het als een afzonderlijk probleem aan de orde stellen. Welke alternatieven zijn er voor deze manifeste onrechtvaardigheid? Kun je elke burger jaarlijks een rantsoen vliegkilometers geven? Zijn de opbrengsten van CO2-heffingen voldoende om gewone mensen met een huisje van zichzelf financieel te ontzorgen als de buurt van het gas af gaat? Hoe voorkom je dat de energietransitie gepaard gaat met gigantische huurverhogingen? Dit zijn bij uitstek politieke vragen waar links en rechts uiteenlopende antwoorden op hebben. Het huidige klimaatakkoord heeft wel de instemming van de industrie en het bedrijfsleven maar niet van de milieubeweging juist omdat het uitnodigt tot een onrechtvaardige verdeling van de lasten.

Wat er nu lijkt te gebeuren is dat de overheid voornamelijk met fiscale maatregelen de burgers probeert te dwingen om voor zichzelf een klimaatbeleidje op touw te zetten. En als dat voorfinanciering vereist, dan krijgt hij een lening die hij zogenaamd met zijn milieuwinst kan afbetalen. De staat privatiseert op die manier de energietransitie. Is dat geen snelweg naar het fiasco? Of kan het niet anders.

Hoe dan ook, als we de wetenschappelijke, de uitvoerings- en de verdelingsvragen niet los van elkaar behandelen, zal het klimaatdebat uitlopen op chaos.