Hoe links het CDA en Nederland kan redden

Ik doel uiteraard op het kabinet dat gevormd zal worden na de tot mislukking gedoemde coalitie van VVD, PVV en CDA. De situatie van de Nederlandse politiek is hoopvol. Na de onvermijdelijke val van de drammers is de weg open voor brede samenwerking: een halfparlementair kabinet onder leiding van een CDA-prominent.

Of de PVC-coalitie überhaupt het bordes van Huis Den Bosch zal halen, is de vraag. We weten niet wat er de komende dagen precies zal gebeuren, nieuwe incidenten rond Geert Wilders zullen zich steeds weer voordoen en het is onzeker of het kabinet op voldoende steun zal kunnen bogen. Mocht het wel tot stand komen, dan zal het mogelijk snel sneuvelen; als het niet in de Tweede Kamer is, dan wel in de Eerste Kamer, waar een meerderheid ontbreekt.

En mocht het kabinet-Rutte-Verhagen het tegen alle verwachtingen in nog enige maanden uitzingen, dan zal het einde zich uiterlijk aandienen bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2 maart 2011. Het is niet onwaarschijnlijk dat de toch al krappe PVC-coalitie dan geen meerderheid behaalt. Slaagt Wilders erin in alle provincies genoeg volgzame kandidaten te verzamelen, die geen chaos creëren? De houdbaarheid van Wilders’ eenmanspartij is beperkt – en daarmee ook elke coalitiedeelname. Maar dat moment kan zich ook binnen enkele dagen aandienen.

Wat dan? Het einde van een PVC-coalitie zal de isolatie van Mark Rutte en de politieke val van Maxime Verhagen inluiden. In het Kamerdebat van 7 september hebben de twee fractieleiders elke samenwerking met andere partijen onmogelijk gemaakt. Rutte heeft daarbij kennelijk een gesloten fractie achter zich, die alle andere mogelijke coalities uitsluit en alleen nog de politieke wildernis kan zoeken. (Op zich waren er voor de VVD minstens vijf PVV-loze coalities met meerderheden in beide Kamers mogelijk.)

Bij het CDA ligt het anders. Maxime Verhagen heeft zich zo volledig overgeleverd aan de grillen van Wilders dat zijn aanstaande politieke val de weg vrijmaakt voor de principiële lijn van Ad Koppejan en Kathleen Ferrier. Na zijn onvermijdelijke opstappen en dat van enkele medestanders die zich in de afgelopen weken schuldig hebben gemaakt aan intimidatie en andere misdragingen, kunnen Ab Klink en Jan Schinkelshoek in de fractie terugkeren. Dat er slechts twee principiële fractieleden zouden  zijn, is onjuist. Er zijn meer twijfelaars en een deel van de fractie zal de draai naar de oude waarden kunnen maken. Dat is vooreerst voldoende.

Dat is het moment waarop de zes partijen uit het centrum en van links, die nu buitengesloten zijn, een genereus aanbod moeten doen. Zij zouden moeten voorstellen dat een CDA-prominent als Herman Wijffels of Cees Veerman een halfparlementair kabinet gaat leiden. (In het landsbelang moet een van de twee het tegenstribbelen maar eens opgeven.)

Samen beschikken PvdA, SP, D66, GL, CU en PvdD over 72 zetels. Met de twee principiële CDA-fractieleden heeft een centrumlinks kabinet al 74 zetels. Maar zoals de gouvernementele SGP een nieuwrechts kabinet zakelijk op zijn daden wil beoordelen, zal ze dat met elk ander kabinet doen. In die beperkte zin heeft centrumlinks nu al een meerderheid van 76 zetels. En daar komt na een ommezwaai dan nog een groot deel van de CDA-fractie bij, vooral als het nieuwe kabinet door een onafhankelijke christendemocraat geleid wordt.

Het kabinet dient halfparlementair te zijn. De voorgenomen regering (met onafhankelijke ministers van CDA tot SP) kan een eigen program schrijven, maar dient wel te overleggen met de partijen. Die moeten een zekere instemming met het regeringsprogram uitspreken, maar hoeven onderling geen akkoord te sluiten. De voordelen zijn legio.

Het is goed voor het land. Een dergelijke kabinet kan positief een eigen krachtdadig programma uitvoeren en de nadruk leggen op werkelijk urgente zaken. Het wordt niet gegijzeld worden door populistische flauwekulonderwerpen, maar kan de natie weer bij de les betrekken.

Het is goed zijn voor de partijen van links en het centrum, omdat ze hun plannen deels kunnen uitvoeren. De toon van het maatschappelijke debat zou weer serieus en opgewekt worden.

Het is bovendien erg goed voor het CDA. Die partij wordt niet langer gegijzeld door Wilders, maar krijgt de kans de kiezer van de voosheid van diens populisme te overtuigen. Ook links heeft belang bij een sterk CDA in het centrum, dat de PVV kan aanpakken.

Tot nu toe heeft het CDA dat steeds verzuimd. Hoewel de partijleiding wist dat de winst van de PVV volledig ten koste het CDA ging, heeft men tijdens de verkiezingscampagne de aanval overgelaten aan partijen als D66 en de PvdA, die zelf niets van Wilders te vrezen hadden. En Verhagen heeft zich nu zo compleet aan Wilders overgeleverd dat die het discours bepaalt. Men ziet de gevolgen al: óf gedwongen afstand nemen, waarbij Wilders de thematiek bepaalt, óf normvervaging: doen alsof Wilders’ kletskoek in New York wel meeviel.

Vanuit een positie van verantwoordelijkheid is het voor het CDA helemaal niet zo moeilijk om de feitelijke en antirechtstatelijke onzin van een machteloos in de oppositie verkerende PVV te ontzenuwen. Het is vooral een kwestie van geduld. De feiten kan men hun werk laten doen, als men ze maar aandraagt.

De paradox is dat de christendemocratische beginselen nog nooit zo populair zijn geweest dan nu. Mensen als Wijffels, Veerman en Klink hebben door hun standvastigheid in brede kring gezag verworven. Het gaat niet om links tegen rechts, maar om principe versus nihilisme. Een boven de partijen staande christendemocratische premier kan de vier kernwaarden van zijn partij verbindend inzetten: solidariteit roept herkenning op bij links, gespreide verantwoordelijkheid bij liberalen en rentmeesterschap doet groenen aan duurzaamheid denken, terwijl gerechtigheid vertelt waar politiek in wezen over gaat.

Een halfparlementair kabinet onder leiding van Wijffels of Veerman biedt ook aan de leider van de grootste ‘coalitiepartij’ een uitgelezen kans. Job Cohen zou het premierschap laten schieten, maar juist in de rol van leider van het regeringsgezinde blok in de Kamer kan hij excelleren als de constructieve bestuurder en fundamentele denker die hij is. De geprofileerde rol die Bolkestein onder de kabinetten-Kok speelde, kan hij zo op zijn maat toesnijden.

Kortom, door een boven de partijen staande christendemocraat voor te stellen als leider van een halfparlementair kabinet zou centrumlinks niet alleen het CDA redden en het land vooruithelpen, maar ook zichzelf een goede dienst bewijzen. De vooruitzichten zijn gunstig.

Nu moet iemand op het juiste moment het initiatief grijpen.