GGZ experimenteert illegaal met psychiatrische patiënten

In een GGZ-instelling in Heiloo zijn ernstig psychiatrische patiënten betrokken in een onderzoek met medicijnen, zonder dat hun vertegenwoordigers dat wisten en tegen de regels in. Dat meldt het Vara-programma Zembla woensdag. Het gaat om patiënten die volgens hun familie wilsonbekwaam zijn.

Strafbaar Zembla laat aan Joop weten dat de kliniek pas na het afronden van het onderzoek het protocol heeft aangepast in het EU-register voor medisch wetenschappelijke experimenten. Daarin moeten alle farmaceutische onderzoeken met menselijke proefpersonen worden aangemeld. Zo’n aanpassing moet door de METC worden goedgekeurd voordat het onderzoek begint. In het geval van GGZ-Heiloo is deze procedure dus in het geheel overgeslagen. Ongeoorloofde aanpassing van het protocol is strafbaar.

Hoogleraar gezondheidsrecht Frans van Wijmen zegt in de uitzending van Zembla:

Dan handel je in strijd met de wet, dat kan een misdrijf zijn waarvoor je vervolgd kunt worden.

Aanleiding Een GGZ-verpleegkundige trad op als klokkenluider en schreef een brief aan de Raad van Bestuur van GGZ-Noord-Holland Noord. In plaats van gehoord te worden, werd ze ontslagen en kreeg ze een spreekverbod zodat ze de misstanden niet naar buiten kon brengen. Zembla wist de hand te leggen op de klokkenluidersmelding en op andere interne stukken van de kliniek.

Zowel de klokkenluider als een aantal andere werknemers vinden dat 22 bewoners van de instelling nooit gebruikt hadden mogen worden als proefpersoon, omdat  ze niet ambulant waren. Bovendien zijn volgens verpleegkundigen en familieleden wilsonbekwame proefpersonen gebruikt. Ook dat is een ernstige schending van het protocol. Zonder toestemming van vertegenwoordigers mogen wilsonbekwame patiënten sowieso niet gebruikt worden in een experiment. Gebeurt dat toch, dan is dat een misdrijf.

Hoogleraar Psychiatrie Jim van Os:

Het is altijd een grijs gebied die (bepaling van, red.) wilsbekwaamheid, en daar kom je niet alleen met de patiënt uit. Dat grijze gebied beheers je door familie en verpleegkundigen erbij te betrekken. Zo staat het ook in het stappenplan van de KNMG.

Volgens dat stappenplan moeten artsen verpleegkundigen en familieleden raadplegen bij de bepaling van de wilsbekwaamheid. Hoogleraar gezondheidsrecht Van Wijmen zat in de leiding van een commissie die voor artsenorganisatie KNMG het stappenplan opstelde. Volgens hem zijn familieleden en verpleegkundigen heel goed in staat om te beoordelen of een patiënt ja of nee kan zeggen en moeten psychiaters dat meewegen. In Heiloo is aan familieleden en verpleegkundigen echter nooit iets gevraagd.

Het onderzoek blijkt  persoonlijk belangrijk te zijn geweest voor de psychiater die op het onderzoek wilde promoveren. Haar promotor is prof. L. de Haan van het AMC. Hij zegt in Zembla dat er een vergissing is gemaakt met de ambulante proefpersonen, maar dat er geen twijfels waren bij de wilsbekwaamheid van patiënten.

Zowel het bestuur van GGZ-Noord-Holland Noord als de betreffende psychiater weigert met Zembla te praten. Zembla schrijft woensdag op zijn website:

“Uit angst voor represailles wilden de verpleegkundigen niet met naam en toenaam in de uitzending van ZEMBLA genoemd worden. Hen is door de kliniek te verstaan gegeven, dat ze zouden worden ontslagen als zij met ZEMBLA zouden spreken.”