Erdogan snakt naar buitenlandse aandacht

De Turkse premier Erdogan is dol op aandacht uit het buitenland. Die kreeg hij vorige maand met de bewering dat het Amerikaanse continent door moslims werd ontdekt.

Een zekere Dr. Youssef Mroueh schreef in 1996 dat Columbus een moskee op Cuba zag. Met uitzondering van een handvol islamitische wetenschappers wordt dit door historici bestreden. Voor hen zag Columbus een berg voor een moskee aan, maar Erdogan twijfelt niet.

Islamitische wetenschap

Het zou kunnen dat er voor Columbus al moslims naar het Amerikaanse continent kwamen, maar het blijft een theorie en daar zijn er veel van. Dat de islamitische wetenschap in de Middeleeuwen voorliep op de christelijke staat echter vast. Erdogan hamert regelmatig op dat laatste, al zou hij zich beter af kunnen vragen hoe het komt dat moslims deze voorsprong verspeelden. Met daarvoor gegeven verklaringen lijkt hij zich niet bezig te houden. In plaats daarvan klaagt hij dat Turkse studenten wel de naam van Einstein kennen, maar niet die van Ibni Sina, een Perzische denker uit de 11e eeuw.

‘Moslims ontdekten dat de aarde rond is’, zei wetenschapsminister Fikri Isik. Evenmin uitgesloten, maar ze deden dat zeker niet als eerste. Grieken wisten al in 500 A.D. dat de aarde niet plat is. Driehonderd jaar later berekende de Griekse filosoof Eratosthenes de omtrek van de aarde. Zeven eeuwen voor het ontstaan van de islam.

Nobelprijs

Ze lieten zich niet uit het veld slaan bij de AKP. Erdogan pareerde met de beschuldiging dat moslims gediscrimineerd worden bij de toekenning van de Nobelprijs.

Komt een Nobelprijswinnaars uit een islamitisch getint land, dan is het echter nog niet gezegd dat Erdogan daar blij mee is. In 2013 was hij boos op het Nobelcomité omdat de prestigieuze prijs in 2005 naar de Egyptische politicus Mohammed el-Baradei ging. El-Baradei schaarde zich in Egypte ‘aan de kant van de leiders van de militaire coup’ en verdiende die eer daarom niet, meende Erdogan. Alsof het Nobelcomité in 2005 ontwikkelingen in Egypte van acht jaar later kon voorzien. Bovendien, El-Baradei kreeg de Nobelprijs voor zijn werk bij het Internationaal Atoomenergie Agentschap.

De enige Turkse Nobelprijswinnaar is de schrijver Orhan Pamuk. Jammer voor Erdogan, maar Pamuk is geen fan van de AKP. Pamuk:

We hebben talloze goede redenen om tegen deze regering te zijn. Laat me er twee noemen. De eerste is de vrijheid van gedachte en expressie, en het repressieve beleid daarop van de regering. De tweede is wat we vorig jaar op 17 december ontdekten. Dat wil zeggen, de schandelijke corruptie. Twee redenen die voldoende zijn voor een leven lang aan oppositie tegen een regering.

Vrouwen

De wereld was nog niet bekomen van de verbluffende inzichten over wetenschap bij de AKP toen Erdogan nogmaals aandacht nodig had. Dit keer kreeg hij die met uitspraken over de (on)gelijkheid van vrouwen. Wat hij zei was multi-interpretabel. Vrouwenorganisaties zaten op de kast over de uitspraak dat gelijkheid voor vrouwen ‘onnatuurlijk’ is, maar de invulling die hij daaraan gaf liet voor zijn apologeten voldoende ruimte over om in de verdediging te schieten. Zelf zag ik er geen reden tot grote opwinding in. Ik hecht meer aan nuchtere rangschikkingen. Zoals de Gender Gap Index van het World Economic Forum, waar Turkije zoals ik eerder schreef erg laag op genoteerd staat.

Erdogans trouwe vazal, premier Davutoglu, gooide olie op het vuurtje, door gelijkheid voor vrouwen in Scandinavische landen te verbinden aan het hoge aantal zelfmoorden daar. Dat Scandinaviërs relatief vaak zelfmoord plegen wordt vaak verklaard met de duisternis gedurende de wintermaanden, die tot alcoholmisbruik en depressies leidt. Davutoglu legt dat dus anders uit. Of hij zich baseerde op een wetenschappelijk onderzoek vertelde hij er niet bij. Ik heb daar in ieder geval niets over kunnen vinden.

Ottomaanse taal

Ondertussen wilde de aartsconservatieve Nationale raad voor onderwijs de oude Ottomaanse taal tot een verplicht vak maken op middelbare scholen. De oprichter van de Turkse Republiek, Mustafa Kemal Atatürk, liet het Ottomaans vervangen door het moderne Turks. Daar had hij een goede reden voor: het Ottomaans, en het Arabische alfabet waarin dat geschreven wordt, waren moeilijk te leren, wat de alfabetisering van de grotendeels analfabetische bevolking in de weg stond. De moderne Turkse taal werd zo onderdeel van Atatürks nalatenschap. Daarom reageerde zijn ideologische erfgenamen in de oppositie des duivels over het plan om het Ottomaans tot een verplicht vak te maken. Een volgende stap van de door de AKP op gang gebrachte afbraak van de fundamenten onder de Turkse Republiek, heette het daar.

Erdogan, die een afkeer heeft van Atatürks gedachtegoed, vond het echter prachtig. Hij hield voet bij stuk en sloeg terug naar de oppositie:

Er zijn er die niet willen dat de Ottomaanse taal wordt geleerd en onderwezen. Dit is een erg groot gevaar. Maar of ze het willen of niet, Ottomaans zal geleerd en onderwezen worden.

Teruggrijpen naar het Ottomaans sluit aan bij de postmoderne restauratie van het Ottomaanse Rijk waar Erdogan over droomt:

Jullie zullen een ineengestorte beschaving doen herrijzen. Als moslim weet ik heel zeker dat deze religie een eigenaar kent die het zal beschermen. Het komt op onze schouders neer.

Turkije als eigenaar van de islam? Daar zullen ze in de Arabische wereld blij mee zijn. Erdogan maakt snel vrienden…

De linkse krant Bir Gün kwam leuk uit de hoek met het woord ‘dief’ in Arabisch/Ottomaanse koeienletters op de voorpagina. Een strafrechtelijke procedure tegen Bir Gün was het gevolg.

Soep

De soep werd niet zo heet gegeten als opgediend, want Ottomaans wordt alleen verplicht wordt op de religieuze imam hatip-scholen. Op andere middelbare scholen blijft het een keuzevak. Toch blijft de vraag hoeveel Turkije opschiet met het oppoetsen van het Ottomaans. Het kan dan passen bij de neo-Ottomaanse ideologie, maar veel rationele redenen zijn er niet voor te noemen. Zo is de Ottomaanse literatuur grotendeels in het Turks omgezet. Een vaak genoemd argument was dat Turken niet kunnen lezen wat op oude grafstenen staat. Het is echter de vraag of er veel onder hen zijn die daar erg onder gebukt gaan. Zoals het de vraag is of veel Nederlanders er last van hebben dat ze geen chocola kunnen maken van Vroegmiddelnederlands.

Engels

Het is jammer dat de discussie in Turkije over onderwijs bepaald wordt door ideologie in plaats van praktische overwegingen. Anders zou er waarschijnlijk meer aandacht zijn voor de gebrekkige kennis van de Engelse taal onder scholieren en studenten. Wil Turkije een structureel gezonde economie krijgen dan is innovatie noodzakelijk. Innovatie hangt echter samen met progressie binnen de wetenschap. Om in dat opzicht internationaal mee te kunnen praten is goede kennis van de Engelse taal onder studenten een vereiste.

Dergelijke zaken zijn van secundair belang voor de AKP. Het teruggrijpen naar Ottomaanse sentimenten en het voortbrengen van een ‘godvruchtige generatie’ gaan daar voor (de basis daarvoor wordt binnenkort al op de kleuterschool gelegd).

Het goede nieuws is dat de kennis van de Engelse taal er desondanks op vooruit is gegaan. Turkije boekte dit jaar zelfs het meest vooruitgang van de 59 landen die hierop getoetst werden door de organisatie Education First (EF).

Er valt echter nog een forse achterstand in te lopen. Turkije staat op de EF-rangschikking op de 41e plaats. Dat is een stuk lager dan tot dezelfde taalgroep behorende landen als Hongarije (9), Finland (7) en Estland (4). Zo wordt verklaard waarom er van de 80 vragen over het Engels bij toelatingsexamens voor universitair onderwijs gemiddeld maar 28,08 correct worden beantwoord.

Onderwijs

De magere kennis van het Engels is een symptoom van een groter probleem: dat van het onderwijs. Het Program For International Student Assessment (PISA) plaatst Turkije 44e onder 65 onderzochte landen. Er is zeker vooruitgang, maar wil Turkije uit de Middle Income Trap krabbelen dan moet er nog veel gebeuren. Een specifiek probleem is de geringe nadruk op analytisch denken binnen het onderwijs. In plaats daarvan gaat het nog vooral om het in het hoofd stampen van feiten; een achterhaalde benadering.

De ideologie van de AKP hinkt op twee gedachtes. Enerzijds het verlangen naar herstel van conservatieve waarden uit Ottomaanse tijden, anderzijds het streven om tot de bovenlaag van rijkere landen door te dringen. Dat bijt elkaar.

Ondertussen, what’s next? Amerikaanse astronauten die een Turkse vlag op de maan vonden misschien? Ik verbaas me nergens meer over.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012).   Volg Peter Edel ook op Twitter.