Eigen schuld?

Ik doe mee aan de discussie vanuit mijn deskundigheid en ervaring op het gebied van Werk en inkomen (o.a. oud-wethouder Roermond en oud-voorzitter Divosa) en mijn persoonlijke betrokkenheid met Jeugdzorg.

Onze verzorgingsstaat is ontstaan omdat mensen bescherming en beschutting nodig hadden wanneer ontslag, ziekte of pech hen overkwam. Allerlei regelingen en wetten en systemen zagen het daglicht. Ook tal van uitvoeringsorganen, zoals nu het UWV en UWV WERKbedrijf en de Gemeentelijke Sociale Diensten. Maar wat bescherming en beschutting moest bieden is in zijn tegendeel komen te verkeren. Mensen werden in regelingen als bijstand en arbeidsongeschiktheid weliswaar financiële zekerheid geboden, maar het belemmerde hen tegelijkertijd om weer mee te kunnen doen. Bovendien werkt het vaak jarenlange verblijf in een regeling niet in je voordeel bij sollicitaties. Ondanks het adagium ‘werk boven inkomen’ zijn er vrijwel constant vanaf midden jaren tachtig zo’n anderhalf miljoen leden van de beroepsbevolking niet aktief op de arbeidsmarkt en krijgen ze hun inkomen vanuit een van de regelingen uit ons sociaal zekerheids- en voorzieningenstelsel.

Ieder mens wil van betekenis zijn, elk mens wil meedoen en zijn eigen geld verdienen.

Maar er zijn twee hoofdoorzaken waardoor mensen die niet voor 100% kunnen presteren of produceren het in concurrentie voortdurend afleggen tegen mensen die wel op topniveau mee kunnen: vanuit de verzorgingsstaat benaderen we mensen vanuit de systemen en regels en de voorschriften en niet vanuit de vraag wat mensen nodig hebben om weer mee te kunnen doen. Met andere woorden: wat heb jij nodig om jezelf te ontwikkelen, om te worden wie je wilt of kunt zijn. Wij benaderen liever mensen vanuit de rechtmatigheid van het gebruik van de regeling dan vanuit de vraag van hun emancipatie.

En ten tweede: we hebben een samenleving die in toenemende mate mensen uitsluit die niet mee kunnen. ondanks alle motto’s ‘Iedereen is nodig’ en ‘elk mens doet mee’ geldt dit blijkbaar niet als je een handicap hebt of een beperking en niet voor de volle 100% kunt meedoen aan de arbeidsmarkt. Die stelt overigens steeds hogere eisen aan mensen. Mensen moeten zich aanpassen aan de eisen van de arbeidsmarkt en dus vallen mensen af die niet naar vol vermogen mee kunnen doen. Onze huidige arbeidsmarkt sluit mensen uit. Ik maak vaak de vergelijking met de sport. Naast de topsport heb je ook breedtesport waarin elk mens naar vermogen kan meedoen. Zo’n arbeidsmarkt zou ik hartstochtelijk willen. Omdat meer mensen mee kunnen doen en niet afhankelijk blijven in een vaak uitzichtsloos en steeds kleiner wordend bestaan in een uitkering. Want nogmaals: elk mens wil van betekenis zijn.

Zeker nu in tijden van crisis komt het er op aan te blijven investeren in mensen die vaak al jaren in een uitkering zitten.

Maar we zien dat juist nu weer vooral wordt geïnvesteerd in jongeren en kansrijke groepen. Zij hebben immers de beste kansen op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat we de minder kansrijke groepen op nog grotere afstand zetten en dat we hen niet meer te bieden hebben dan aandacht en sociaal beleid. Maar biedt ze dan in elk geval de financiële mogelijkheden een aangenamer leven te leiden.

Eigen schuld, dikke bult wordt vrijdag 27 november om 20.50 uur uitgezonden op Nederland 2.