Brexit bestaat niet, Nexit bestaat niet

Als Groot-Brittannië niet met allerlei handelsbelemmeringen wil worden geconfronteerd, zal het zich moeten aanpassen aan heel, heel veel regels en richtlijnen die binnen de Unie zijn en nog worden afgesproken. Bovendien moet het een stevige contributie betalen. Zo zit de relatie van Noorwegen en Zwitserland tot de EU ook in elkaar. Wat de vluchtelingen betreft wordt het Verenigd Europa het Britse Turkije. In principe is er geen enkele reden waarom Europese landen passanten zouden tegenhouden die op weg zijn naar het beloofde eilandenrijk. Groot-Brittannië heeft altijd een eigen verantwoordelijkheid willen behouden bij het bewaken van de grenzen. Die wordt nu weer honderd procent. Mijn liefje wat wil je nog meer? Natuurlijk kan de nieuwe regering onder Boris Johnson proberen een Turkijedeal met het Verenigd Europa te sluiten maar ook daar zal een prijskaartje aan hangen. Politiek, en wie weet ook financieel.

Adem van hun electoraat In tegenstelling tot wat teveel Nederlanders denken, zijn de beslissers in Europa niet gek en evenmin wraakzuchtig. Ze voelen wel de adem van hun electoraat in de nek en hun horizon reikt niet ver. Ze laten zich nooit leiden door grotere Europese belangen maar op de allereerste plaats door de politieke krachtsverhoudingen in hun eigen land. Hoe dat werkt, laten de eerste dagen na Brexit zien. De zaterdag stond in het licht van de Franse en Duitse ministers van Buitenlandse Zaken, die een oud idee opnieuw oppoetsten: het Europa van de twee snelheden. Ze hopen om te beginnen Italië en de Benelux mee te krijgen. In Luxemburg is het een drukte van belang want daar vergaderen de raden van nationale ministers. Dinsdag komen de premiers bijeen en die zijn dan benieuwd naar wat collega Cameron te zeggen heeft.

Bij dit alles schittert het Europees Parlement door afwezigheid. Dat ging vrijdag met weekendverlof. Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, maande tot een spoedig Brexit maar daar gaat hij niet over. Hij heeft hoogstens een bijrol en dat geldt net zo goed voor het Europees Parlement. Hij en zijn medeleden van de Commissie zijn eerder te vergelijken met topambtenaren dan met ministers. Bovendien benoemt elke lidstaat zijn eigen commissaris en die heeft altijd de toon en stijl van zijn of haar moederland.

Eigen verlangens en prioriteiten Elk van de 27 lidstaten heeft zo zijn eigen verlangens en prioriteiten bij de nieuwe relatie tot Groot Brittannië. Nederland heeft in dit opzicht andere belangen dan Bulgarije of Finland.

Het hangt er een beetje van af hoe en door wie de ministers van die landen zich laten beïnvloeden hoe dat eruit ziet. Een ding is duidelijk: zij zullen de situatie bekijken vanuit Den Haag, Sofia of Helsinki, niet vanuit Brussel. Zo is ons land bijvoorbeeld een groot exporteur van voedselproducten, ook naar het Verenigd Koninkrijk, en daar willen we geen gesodemieter mee. De machtige lobbies van het Westland en de zuivelcoöperaties zullen minister Kamp en staatssecretaris Dijksma wat dat betreft bij de les houden. Reken daar maar op.

Arena De EU is namelijk geen Unie maar een arena waar nationale belangen tegen elkaar worden uitgespeeld tot er een compromis tevoorschijn komt dat niemand te veel tegen de borst stuit. Het komt er op neer dat het prijskaartje voor elke lidstaat afzonderlijk niet té hoog mag zijn. Daarom zullen de lidstaten geneigd zijn om met de nieuwe regering in Londen mee te denken. Die heeft op haar beurt weinig speelruimte want de prijs die het Verenigd Koninkrijk hoe dan ook zelf zal moeten betalen, is zo ook al hoog genoeg. Dat bleek in de vroege vrijdagochtend al zonneklaar toen de beurzen zo onderuit gingen, dat de governor van de Bank of England vanachter zijn prachtige en traditionele loket moest verklaren dat er honderden miljarden pond klaar lagen (uit de hoge hoed getoverd werden) om de economie voor een ineenstorting te behoeden. Bovendien zal een regering van het leave water in de wijn moeten doen omdat een harde houding zeker zal leiden tot een afscheiding van Schotland en grote problemen in Ulster waar de wens om zich aan te sluiten bij de Ierse Republiek (en dus de EU) opnieuw de kop opsteekt.

Tomaten, tomaten! Omgekeerd zullen de regeringen van de lidstaten hun eigen economische belangen niet teveel willen schaden door iets wat lijkt op een handelsoorlog met het Verenigd Koninkrijk. Ik moet daarbij steeds denken aan mijn stamtafelgenote K., die nog steeds wel eens de armen ten hemel heft en klaaglijk roept: “ I pomodori, i pomodori!”. “Tomaten, tomaten!” betekent dat. Tot voor een jaar of wat had zij een mooie baan bij het ministerie van Economische Zaken en zij nam wel eens deel aan het ambtelijk overleg dat steevast aan zo’n Europese ministerraad vooraf ging. De collega uit Rome kwam dan tot vervelens toe op voor de belangen van de Italiaanse tomatentelers. Dit is de manier waarop Brexit vorm zal krijgen, tenzij er grote ongelukken gebeuren en bedrijfsongevallen met onomkeerbare gevolgen zoals die welsprekendheid van ons aller Hans van Baalen op de Maidan te Kiev.

Anders gaat het niet. Zo zit de wereld in elkaar. Uit de Brexit-onderhandelingen komt iets waar niemand tevreden mee zal zijn maar wat ook niemand de nek omdraait.

Dit nu zal bij heel veel lezers de emotionele afkeer van ‘Europa’ en dat gedoe in Brussel verdiepen. Zij moeten bedenken wat het alternatief is. Dan zullen de voormalige lidstaten onderling hun verhoudingen zelf moeten regelen. Dat zal leiden tot 27 maal 27 is 729 bilaterale overeenkomsten of waarschijnlijk een veelvoud daarvan over deelonderwerpen. De jaren dertig en de vroege jaren vijftig laten zien waar dat op uitdraait: landen die onderling exportquota met elkaar afspreken: jij mag maximaal zoveel automobielen zonder invoerrecht exporteren als wij zo en zoveel computeronderdelen mogen sturen.

Daar blijft het niet bij. Tegenwoordig zijn heel veel regels rond verwerking en dergelijke van producten binnen de EU gelijk. Zonder Unie zullen exporteurs zich per land moeten aanpassen bij specifieke wetten en regels van de afzonderlijke landen of zij staan voor een gesloten grens. Een opbreken van de Unie betekent het gedoe van voorheen maar dan in duizendvoud. De kosten zijn voor het bedrijfsleven.

Het ándere alternatief is een democratisch Europa met een regering die over wezenlijke zaken gaat zoals het buitenlands beleid, het bewaken van de buitengrenzen en de garantie van het vrije verkeer van personen en goederen en een krachtig parlement dat die regering controleert. In Nederland is Jesse Klaver voor zo’n drastische aanpak te vinden en wellicht Alexander Pechtold maar de overige politieke leiders zingen uit angst voor het populisme en extreem rechts met bevende stemmetjes het lied van de soevereiniteit. Elders in Europa is het niet anders.

Het verhoopte Nexit plaatst Nederland in net zo’n situatie als waarin het Verenigd Koninkrijk nu verkeert. Ons wacht dan een isolement tenzij we onze in hogen mate conformeren aan de regels en voorschriften van de EU. Anders krijgt Wilders wat hij wil: grenzen dicht maar dan aan de andere kant. Uiteindelijk worden we net als het Verenigd Koninkrijk een soort buitenlid van de Europese Unie.

Die buitenleden hebben niets in te brengen als lege briefjes. Ze mogen namelijk niet meer meepraten. Ze krijgen simpelweg te horen wat de ministerraden in Luxemburg (en niet in Brussel) hebben besloten.

Nexit bestaat niet. Brexit bestaat niet. Dat is zichtbaar in het licht van de nieuwe dag.