Blaffende honden op de Avond van de Polemiek

In De Balie te Amsterdam werd vrijdagavond de Avond van de Polemiek georganiseerd, een jaarlijkse traditie om de tragische Van Gogh te herdenken die in november 1888 bij een handgemeen met zijn goede vriend Paul Gaugin per ongeluk zijn eigen oor afsneed. Dat is sindsdien in de kunst een soort sport: een strijd met iemand aangaan zonder jezelf te beschadigen. Best lastig, want iemand die een ander in elkaar slaat kan wel denken dat hij wint maar voor het publiek blijft het meestal gewoon een vechtersbaas. Ook al is het dan louter verbaal.

Dus ik beken, ik ging met enige tegenzin naar De Balie, een beetje alsof de redactie me voor een reportage naar een hondengevecht had gestuurd. Maar het bleek anders dan ik verwachtte. In plaats van een pit met vechtende bull-terriers was het meer een kennel vol om aandacht kwispelende en kermende puppies. Kwijlend en pissend misschien, maar wel schattig en volstrekt ongevaarlijk.

Neem spreekstalmeester Theodor Holman, de altijd met een uitgewrongen Paul Scheffer-pruik getooide mascotte van de grachtengordelrand. Hij legde uit dat de die avond te winnen prijs, een scalpel, bedoeld is om organen te verwijderen. Holman, zelfverklaard fan van de Noorse essayist Anders Breivik en volgens Parool-hoofdredacteur Barbara van Beukeren de ‘meest geliefde-columnist’ van de voormalig verzetskrant, beschreef hoe hij fantaseerde dat ene Mohammed B. bij zichzelf organen verwijderde. De zaal applaudisseerde en joelde uitgelaten. Het klinkt als een tafereel op een congres van de Ba’ath-partij maar later drong pas tot me door dat Holman natuurlijk subtiel verwees naar de succesvolle donorweek. Dat je als moslim weet dat je ter beschikking gestelde organen gebruikt kunnen worden om het leven van Holman te redden, mocht die onverhoopt in Amsterdam-Oost onder de tram lopen. Die notie maakt zo’n exposé meteen veel harmonieuzer.

De organisatie had haar uiterste best gedaan zoveel mogelijk deelnemers van naam en faam te vinden. Zo was er de kunstenares die onder de naam Mariska Orban al maanden een media-performance opvoert waarin ze doet alsof ze een vroom katholiek met een verstandelijke beperking is. Zij hield een in naastenliefde gedrenkt betoog over Neelie Kroes die ze ‘een onverkozen europarlementariër’ noemde. Harde woorden maar wel vanuit een goed hart.

Ze stak ook een kaarsje op voor Van Gogh, die dat enorm gewaardeerd zou hebben. Jammer dat ze niets zei over moslims want zo gauw het daar over ging, werd de zaal wild van plezier. Moslims, dat is lachen, weten we sinds de hilarische documentaire The Muslims Are Coming . Vroeger lachte je met joden, nu lach je met moslims, ook in dat opzicht gaat De Balie met z’n tijd mee.

Andere sprekers legden gelukkig wel de nadruk op moslims, zoals de welbekende redacteur in ruste Henk Steenhuis, die het kwijnende opinieweekblad HP/De Tijd redde van de ondergang en transformeerde van blaadje voor auteurs met een gouden pennetje in een inmiddels maandelijkse blingbling glossy voor amateurs met een spellchecker. Steenhuis richtte zijn pijlen op de Arabische revolutie en wel in de persoon van Petra Stienen. Hij maakte duidelijk waarom het belangrijk is dat vrouwen in de Arabische wereld een sluier dragen, want als je mooi bent als Stienen dan word je daar op afgerekend, zeker door een publiek dat zelf nogal karig bedeeld is op dat gebied. Zo had ik het nog nooit eerder bekeken.

Er waren trouwens opvallend veel sprekers met een HP/De Tijd band, dat paste geheel in de sfeer van hechte vriendschap die de avond uitstraalde. Ook de Geenstijl-jeugd was goed vertegenwoordigd in deze voormalig muffe linkse kerk die onder leiding van directeur Yoeri Alrechts is omgebouwd tot een sprankelende tempel van het neo-conservatisme.

De eminente arabist Hans Jansen, tot in het puntje van Noorwegen geroemd om zijn diepe kennis van de Arabische cultuur, richtte zich ook al op Stienen. Van de meeste gasten bij Pauw & Witteman is bekend dat ze niet naar het programma kijken als ze er niet zelf in zitten maar Jansen is wars van dergelijke ijdeltuiterij. Hij had alle afleveringen waarin Stienen figureerde nauwgezet bestudeerd vanuit de vraag: waarom zij en niet ik? Omdat ze een mooie vrouw is natuurlijk! Je let er nooit op maar Jansen maakte duidelijk dat mooie vrouwen domineren in de media. Op tv, bushokjes, billboards en in tijdschriften, overal beelden van mooie vrouwen. Mannen lijken niet te bestaan. Je moet een arabist zijn om zo’n cultuurverschijnsel te signaleren.

De enige manier om als man in zo’n cultuur nog kans te maken is door een sekseverandering te ondergaan. Dat werd die avond bewezen door succesauteur en ex-Telegraaf-marketeer Janneke Zwagerman. Op de vraag of er iemand uit het publiek jury wilde zijn, zwaaide ze meteen geestdriftig en nam ze gehuld in een sexy doorschijnende Sapph-outfit voor 50-plussers plaats op het podium, geflankeerd door twee andere toeschouwers. Toen ze het podium opstapte zag je nog een glimps van haar oude gedaante, alleen daarom lukt het hem niet om een tweede Estelle Gullit te worden want verder is ze nu perfect.

Zij riep aan het einde haar goede allemansvriend Bert Paternotte tot publiekswinnaar uit. Later aan de bar vertrouwde mede-organisator Barbara van Beukeren me toe dat de andere twee leden van de jury hadden beslist de publieksprijs toe te kennen aan Ewald Engelen maar dat Zwagerman ze gewoon een loer gedraaid had door haar eigen voorkeur te declameren. Het lijkt me sterk want Engelen hield als enige een inhoudelijk verhaal gericht op de ijdeltuit Alexander Pechtold (wie?) en vergat het obligate islam-element in zijn verhaal te verwerken. Ik bedoel, je moet wel willen behagen, anders komt zo’n publieksprijs je niet toe.

En toen was het tijd voor de echte prijs. Die leek te gaan naar de gedoodverfde favoriet van die avond, de dichter Dautzenberg. Deze schrijver had een scalpelscherp verhaal ingestuurd waarin hij als een literaire Hannibal Lecter smikkelde van de stoffelijke resten van Tonio, de verongelukte zoon van de Amsterdamse auteur A F Th van der Heijden. Het was trouwens de enige bijdrage die over literatuur handelde, op deze door de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam zwaar gesubsidieerde avond. Maar Dautzenberg schoot in zijn eigen voet en verpestte zijn kansen door het voordragen van zijn afgesproken verhaal halverwege te staken en plots een tirade af te steken tegen de organisatie en het handenwrijvend publiek vanwege de exploitatie van goedkope sensatiezucht. Hij klonk als een homo die tijdens een hoogmis een hostie wil, je zag de wit weggetrokken jury een schietgebed prevelen. Een dergelijke polarisatie kun je natuurlijk niet belonen.

Dus ging de prijs naar de eerder genoemde tv-criticus Hans Jansen, tevens ‘s lands bekendste meeëter. Hij kreeg de Scalpel uitgereikt door Hassan Bouazza, de winnaar van vorig jaar. Geheel in eigen stijl betrad deze Carlos Castaneda van de Nederlandse literatuur op het allerlaatste moment de zaal, overhandigde de prijs en verdween spoorslags zonder een woord te zeggen. Als een indiaan in de woestijn. Dat maakt het extra spannend hoe de uitreiking volgend jaar zal plaatsvinden en wie de felbegeerde prijs uit handen van Jansen zal willen ontvangen.

De eer deze prijs in De Balie te winnen is maar voor weinigen weggelegd en zeker niet voor mensen zonder vrienden. Dat verklaarde ook waarom Peter Breedveld, de meest notoire online onruststoker van dit moment, niet was uitgenodigd. Peter snijdt niet alleen zijn eigen oor af maar doet dat bij iedereen die in zijn vizier komt. Zo hoort het niet. In De Balie tempel weet iedereen: Zonder vrienden heb je niks aan vijanden. Zoals de bekende Amsterdamse meezinger luidt: We zijn op de wereld om mekaar, om mekaar, te helpen nietwaar? De volgende editie wordt wat mij betreft omgedoopt tot Avond van de Polonaise, dat doet het belangwekkende, met belastinggeld gefinancierde, evenement meer recht.

Lees over dit onderwerp ook het artikel van A.H.J. Dautzenberg: Schrijvers zijn formulebevestigende marionetten van de vermaakindustrie