Artikel 13: Facebook moet betalen, maar wie profiteren daar straks van?

Er was afgelopen week opnieuw veel te doen over ‘artikel 13’. Het cijfer klinkt al omineus. Alsof de opstellers van de nieuwe Europese auteursrechtregels al van tevoren het pijnpunt van onderhandeling hebben willen aanduiden. Er is inmiddels veel onzin over het artikel geroepen, vaak zo onzinnig of zo hypocriet dat men er enkel cynisch om lachen kan. Zo verweerden de grote internetplatforms Google en Facebook zich tegen de dreiging in de toekomst rechthebbenden netjes te moeten betalen, door ons een dood internet voor te schilderen, waarin zij content moeten filteren.

Facebook dat al jaren niets anders doet dan filteren, om eigen commerciële redenen en om het handhaven van een puriteinse moraal … Het had iets potsierlijks: Facebook dat ons waarschuwde voor het gedwongen ondermijnen van burgerrechten … En dat, met droge ogen.

Het zou inderdaad lachwekkend zijn, als het niet zo treurig was en als de argumenten niet doodleuk door vele media waren overgeschreven. Geen lobby zonder fakenews, van beide zijden vaak. Het schijnt niet anders meer te kunnen.

Laat evengoed helder zijn waar het werkelijk om gaat: grote internetplatforms zullen in de toekomst verantwoordelijk worden gesteld voor de publicatie van rechtendragend materiaal op hun website. Waar zij nu rechthebbenden proberen te dwingen de up- of downloadende consument maar aan te pakken – iets dat niemand zou moeten willen – worden zij zelf, de partijen die goed geld aan al dat fraais verdienen, aan de onderhandelingstafel met rechthebbenden gedwongen. Zo werkt het ook offline. Het anker van het auteursrecht is een verbodsrecht. Maar dat verbodsrecht is er vooral als stok achter de deur, om gebruikers te dwingen een nette vergoeding te betalen. Wat Europa steeds nalaat te regelen wordt echter te weinig besproken.

Allereerst blijft Europa telkens achter bij het regelen van een eerlijke verdeling tussen rechthebbenden. Zoals bij Spotify en Blendle dreigt daarom een situatie waarin Facebook en Google netjes moeten gaan betalen, maar auteurs en artiesten alsnog achter het net blijven vissen.

Even belangrijk is dat Europa telkens terugdeinst voor een systeem van collectieve licenties: offline de gewoonste zaak in de wereld. Als een kroeg of radiostation een liedje wil draaien regelen zij dat in Nederland via Buma en via Sena, maar op internet moet een streamingdienst toestemming van alle individuele rechthebbenden verkrijgen. Dat is een bijna onbegonnen taak voor elke kleinere onderneming. Feitelijk helpt de Europese wetgever Google en Facebook, maar ook Spotify en andere diensten zo verder in het zadel: de transactiekosten (in economische termen) voor het verkrijgen van de rechten zijn en blijven zo hoog dat concurrenten er nauwelijks aan kunnen beginnen. Zij worden danwel de illegaliteit in gedreven, danwel onmogelijk gemaakt.

De recente affaires ( en het recente vertrek en de terugkeer van omstreden functionarissen ) bij Buma/Stemra terzijde: collectief rechtenbeheer is juist op internet de meest logische oplossing. Iets wat ook de Nederlandse en Franse consumentenbonden en artiestenbonden al jaren bepleiten. Middels verplicht collectief beheer is het controleren van wat een individu exact consumeert of deelt – en is ook filteren – niet of nauwelijks nodig.

Artikel 13 is kortom een stapje in een juiste richting. Respect voor eigendom behoort ook op internet gewoon te zijn, is een mensenrecht zelfs, zoals ook vrijheid van meningsuiting dat is – en dat de Facebooks en de Googles van deze wereld straks niet louter naar hun eigen consumenten meer kunnen wijzen is een goede zaak. Maar zonder de moed ook verder te kijken dan enkel dat principe is er grote kans dat Europa de auteurs voor wie het auteurs recht toch principieel bedoeld was alsnog achter het net laat vissen. Ten gunste van Sony, Warner, De Persgroep en andere grote mediabedrijven.

Dat kan of mag de bedoeling van de nieuwe wetgeving niet zijn.