Kieskompas: ganzen afschieten of niet?

De landbouw in Nederland is enorm efficiënt: na Amerika zijn wij de grootste exporteur in de landbouw. Goed nieuws zou je zeggen, maar het brengt problemen met zich mee. Het gras dat voor de koeien bedoeld is, bijvoorbeeld, is zo voedzaam, dat ook ganzen zich er graag aan te buiten gaan. Zonde, want alles wat die ganzen opeten, kunnen de koeien niet meer omzetten in melk en vlees. Maar wat voor oplossingen zijn er?

Het ganzenprobleem is complex en kent geen ideale oplossing. Volgens de Vogelbescherming zijn er nu ongeveer drie miljoen ganzen in Nederland. In 2016 is door het Faunafonds beraamd dat er voor bijna 17 miljoen euro uitgekeerd wordt aan schadevergoedingen aan de boeren. Doodmaken is een naïeve eerste gedachte, maar doodschieten en vergassen zijn dieronvriendelijk. In 2010–2011 zijn er zo'n 200.000 ganzen in het winterseizoen geschoten. Tegenwoordig en vooral in de zomer zullen dat zeker meer zijn. Nadeel: als er een gans geschoten is, vliegt de rest weg. Er is een relatief grote kans op verminking en dat de gans gehandicapt blijft leven. Een ander effect van veel schieten is dat overige ganzen meer voedsel ter beschikking hebben, wat weer resulteert in meer reproductie van ganzen. Het doodschieten van ganzen is dus niet alleen dierontvriendlijk, maar ook niet effectief.

In het verleden werden ganzen ook vergast. Volgens het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) heeft de Universiteit Wageningen onderzoek gedaan naar het vergassen van ganzen. Ganzen kunnen in de ruiperiode niet goed vliegen. Zij worden bij elkaar gedreven in een zeecontainer. Daar gaat dan koolstofmonoxide (CO2) in en de ganzen sterven relatief snel, met relatief weinig pijn en geen ganzen overleven het. Dat zou 'de meest humane manier' zijn van het doden van ganzen. CO2 is geen gifgas, maar verdrijft de zuurstof uit de ingeademde lucht. Ganzen die gedood zijn door middel van CO2-vergassing zijn achteraf dus eetbaar. Echter wekt het beeld van het vergassen dusdanige sterke emoties op, voornamelijk door de Tweede Wereldoorlog, dat vergassen niet gewenst is.

Dan is er nog het verjagen van ganzen door harde geluiden (bijvoorbeeld toeters, auto's, geweerschoten) of optisch (vlaggetjes, vogelverschrikkers). Dat vergt wel veel inspanning en ganzen vliegen simpelweg naar de buren, waardoor het probleem zich verplaatst. Ook is verjagen door roofvogels inzetten een idee, waar het niet dat ganzen eigenlijk te groot zijn voor de meeste roofvogels.

Wellicht een alternatieve landschapsindeling? Boeren zouden meer kruiden en bloemen door het gras moeten planten. Dat maakt het grasland minder aantrekkelijk voor ganzen. Ook zorgt dit voor bijvoorbeeld meer grutto en vlinders. Echter beweert agrariër Paul Dijkzeul dat zijn land daar niet geschikt voor is; zijn grasland is veel te drassig voor akkerbouw. Het herinrichten van het Nederlandse landschap in zijn totaliteit vergt dat veel verschillende partijen met de neuzen dezelfde kant op staan. “En als dan alle neuzen dezelfde kant op staan, is er altijd wel een belangengroep die ermee naar de rechter gaat", aldus Paul.

Paul heeft het aantal ganzen in zijn weilanden zien groeien van vijftig naar vijftienhonderd ganzen en heeft daardoor afgelopen jaar voor bijna tienduizend euro aan schade gehad. Maar nu heeft hij wellicht een nieuwe oplossing: een geautomatiseerde laseropstelling met de futuristische naam ‘Agrilaser Autonomic’.

Zo'n laser werkt goed, want hij heeft nu nauwelijks tot geen schade aan zijn grasland. Een groene laserspot schijnt over het weiland en wordt door de ganzen aangezien als fysieke bedrijging. Daardoor schrikken de ganzen en vliegen ze weg. Voor Paul koste de volledig geautomatiseerde oplossing ongeveer zesduizend euro. Dat lijkt duur, maar het is minder dan de schade die Paul vorig jaar te verduren kreeg. De laser lijkt die volledige schadepost te kunnen voorkomen, dus binnen een jaar zijn de kosten er voor hem al uit!

Agrariër Paul loopt voorop, want hij doet al twee maanden mee met een proef met de laser. Het BIJ12-Faunafonds, in samenwerking met onderzoeksbureau Altenburg en Wymenga, Sovon Vogelonderzoek Nederland en het Delftse bedrijf Bird Control Group, starten in februari een landelijke praktijkproef naar de effectiviteit van lasers als middel om ganzen te verjagen.

De uitvinder van de laseropstelling en oprichter van Bird Control Group Steinar Henskes is optimistisch over de kosten: voor de helft van de schade van vorig jaar kan voor alle agrariërs in Nederland lasers worden gekocht.

Het Groen Kieskompas is een initiatief van Greenpeace, IVN, Milieudefensie, Natuur & Milieu, Vogelbescherming Nederland en het Wereld Natuur Fonds.  Ook Groen Licht schenkt aandacht aan het Groene Kieskompas: in de vijf weken voorafgaand aan de stembusgang krijgen in Het Groene Potlood bekende Nederlanders het kieskompas onder ogen. Zij vertellen over hun eigen ideeën over een bewuster en groener leven.