Hoe eindigen (Nederlandse) zeeschepen?

Al decennialang worden verouderde zeeschepen gesloopt op de stranden van India, Pakistan en Bangladesh. Aan boord zijn vaak hoge concentraties gevaarlijke stoffen, zoals kwik en asbest. Arbeiders lopen daarbij grote gezondheidsgevaren. Europa heeft strenge regels voor de sloop van zulke schepen, waardoor de sloop erg kostbaar is. In deze industrie van de lagelonenlanden wordt milieu- en arbeidswetgeving nauwelijks gehandhaafd.

Zembla -researcher Nikki van der Westen en regisseur Sander Rietveld deden een jaar lang onderzoek naar een van die schepen: de gastanker Yetagun, eigendom van het Nederlandse bedrijf SBM Offshore. Ondanks waarschuwingen voor dodelijke gezondheidsrisico's heeft het bedrijf de ernstig vervuilde gastanker op het strand van India laten slopen. Van der Westen: ‘We werden via direct betrokken bronnen getipt over deze tanker. Uit interne rapporten en e-mails bleek dat er extreem giftige stoffen aan boord waren. De Yetagun had twintig jaar als platform op een gasveld in Myanmar gelegen: gas werd omhoog gepompt en in dit schip opgevangen, andere schepen vervoerden het vanaf daar weer verder. Toen het schip verouderd was, voer het via Indonesië naar de Indiase kustplaats Alang. Daar is het schip gesloopt op het strand.’

Gezondheidsklachten
Zo’n beetje de hele kuststrook van Alang is bezaaid met sloopschepen, ontdekte Rietveld toen hij aankwam in Alang. Maar ‘binnen’ kwam hij niet zonder meer. Van der Westen: ‘Als westerling krijg je geen toegang tot de sloopindustrie en een journalist komt al helemaal niet binnen. Maar we wilden weten – en in beeld brengen – wat de arbeidsomstandigheden waren tijdens de sloop van het schip. Het lukte ons een aantal werknemers te spreken die op de Yetagun werkten. Ze wilden wel praten, mits ze onherkenbaar in beeld werden gebracht. In de gesprekken komt naar voren dat niemand wist van de gifstoffen aan boord en dat meerdere werknemers last hebben van gezondheidsklachten. We konden hun verhaal vergelijken met verborgen-camerabeelden van de werf. Je ziet dat mensen zonder bescherming met gasbranders werken. Met stukken kleding voor hun mond proberen ze zich te beschermen tegen de rook.’

Tijdens de sloop vallen er regelmatig grote brokstukken van het schip op het strand. Door eb en vloed spoelen zware metalen zo de zee in. Voor het milieu zal dit zeker gevolgen hebben. Maar de wetenschappers die Rietveld in India spreekt, kunnen niets met zekerheid zeggen omdat zij ook niet welkom zijn in het sloopgebied.

Handhaving
De strenge Europese wetgeving geldt voor schepen die in een Europese haven aankomen of vertrekken, en schepen die onder een Europese vlag varen. Van der Westen: ‘Rederijen ontkomen aan die strenge regels door onder een vlag te varen van een land met minder regels of handhaving. De Yetagun bijvoorbeeld voer onder de vlag van de Bahama’s. India heeft zelf uiteraard ook milieuwetgeving, die bijvoorbeeld de import van kwikhoudend afval verbiedt. Maar die wordt lang niet altijd gehandhaafd. De Indiase sloopvakbond probeert arbeiders te waarschuwen voor de gevaren, maar jaarlijks vallen er honderden doden en gewonden. SBM wilde ons helaas geen interview geven. Wel hebben ze schriftelijk een reactie gestuurd. Volgens SBM is het schip gerecycled volgens internationale standaarden.’

Kijk/lees/luister verder
Zembla: het gifschip van SBM, donderdag 12 september, NPO 2, 21:15 uur ( daarna hier online )

PS: kom 27 oktober naar het eerste  BNNVARA Festival  op de Westergas in Amsterdam! ( info )